دوره 9، شماره 5 - ( 1397 )
جلد 9 شماره 5 صفحات 65-35 |
برگشت به فهرست نسخه ها
مجید علائی* 
1، مهدی تهرانی دوست2 ، محمد راسخ مهند3
1، مهدی تهرانی دوست2 ، محمد راسخ مهند3
1- دانش‌آموختۀ دکتری، گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران. ، Majid.alaee@gmail.com
2- استاد، گروه روان‌پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
3- استاد گروه زبان شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
2- استاد، گروه روان‌پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
3- استاد گروه زبان شناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
چکیده: (8398 مشاهده)
بر اساس نظریۀ کنشی ترتیب واژگانی1 و اصول بهره‌وری2 در دستور (Hawkins, 1994, 2004)، چیدمان سازه‌ها‌ی زبانی متأثر از راندمان پردازشی است. به بیان شفاف‌تر، سازهها بهنحوی مرتب می‌شوند که پردازش زبانی را تسهیل کنند. این پژوهش با بهره‌گیری از تکلیف برخط خوانش جمله، با هدف بررسی نقش وزن دستوری در عملکرد حرکت سازهها به جایگاه پسافعلی و تحلیل سطح پردازشی جملات در صورت‌بندی‌های متناظر شکل گرفت. تکلیف پیش‌گفته به‌عنوان الگویی مناسب برای تحلیل سطح پردازشی ساخت‌های نحوی، در محیط نرم‌افزار OpenSesame طراحی شد. دو مجموعۀ 24 جمله‌ای در سه سطح وزنی (سبک، متوسط و سنگین) و دو سطح ساختاری (سازه در جایگاه بی‌نشان پیش‌فعلی و پسافعلی) برای 40 آزمودنی فارسی‌زبان دارای تحصیلات دانشگاهی (سنین 18 تا 40 سال) ـ که به‌شیوۀ تصادفی انتخاب شدند ـ ارائه شد. مجموعۀ نخست شامل جملات دارای بند موصولی و مجموعۀ دوم جملات حاوی سازۀ پسایند‌شده و جملۀ متناظر غیرمقلوب بود. پس از هر جمله، یک پرسش بلی/ خیر مطرح شد. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS و آزمون تحلیل واریانس تحلیل شد. در وزن دستوری سبک، وقتی سازۀ مورد مطالعه در جایگاه بی‌نشان قرار دارد، سرعت زمان خوانش بهنسبت جملات متناظر پسافعلی بیشتر است، حال آنکه این الگو با افزایش وزن دستوری برعکس می‌شود؛ به بیان دیگر، در وزن دستوری متوسط، حرکت پسافعلی سازهها، به کاهش میانگین خوانش جمله منجر می‌شود. این کاهش به‌مراتب در حالت سنگین معنادارتر است. ترتیب سازهها و گشتار حرکت نسبت به وزن دستوری سازهها حساس است؛ درنتیجه، گرایش سنگینی پایانی در زبان فارسی در رابطه با ساخت‌های پیش‌گفته با انگیزش افزایش راندمان پردازشی تأیید می‌شود.
واژه‌های کلیدی: واژه‌های کلیدی: ترتیب سازهها، وزن دستوری، پردازش زبانی، اصول بهره‌وری، حرکت دستوری.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |