الگوهای زبانی غیر معیار فارسی در مکاتبات اداری

نویسنده
اصغر اسمعیلی
استادیار زبان و ادبیات فارسی، بنیاد دانشنامه‌‌‌نگاری ایران، تهران، ایران
چکیده
زبان وسیله ارتباطی است و هدف مهمی چون انتقال پیام از مجرای آن صورت می‌گیرد. مقتضیات زندگی امروز، تکالیف و وظایف جدید و متنوعی بر دوش زبان گذاشته است و زبان فارسی نیز همچون زبان‌های دیگر گونه‌هایی چون گونه رسانه‌ای و مکاتبات اداری را در خود جای داده است که نوشتار سالم و منطبق با معیارها و هنجارهای اصیل فارسی در آن‌ها مورد انتظار است. این‌گونه‌ها به دلیل وسعت کاربرد و شمول، نوعی ابزار آموزشی زبان برای مخاطبان نیز محسوب می‌شوند؛ از‌این‌رو، توجه به الگوهای هنجارمند و صحیح در آن‌ها باعث گسترش زبان فارسی معیار در میان بکارگیران و مخاطبان آن‌ها می‌شود. گونه اداری زبان از گونه‌هایی است که با نامه، بخش‌نامه، دستورالعمل، اطلاعیه و مواردی از این دست، پیام‌هایی را منتقل می‌کند. این گونه با این‌که ویژگی‌های خاص و اصطلاحات ویژه خود را دارد، اما در بسیاری از شئون، از‌جمله واژه‌ها و ساختار باید از فارسی معیار پیروی کند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این‌گونه نیست. در این پژوهش 152 نامه و بخش‌نامه از مکاتبات اداری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که مشتمل بر 1000 جمله بود، بررسی و الگوهای غیر معیار در سه سطح ویرایش فنی، زبانی و بلاغی تحلیل شد و ضمن نشان دادن صورت معیار آن‌ها پیشنهادهایی برای بهبود وضع نگارش مکاتبات اداری داده شد. مطابق بررسی حاضر بیشترین کاربردهای غیر معیار به‌ترتیب در حوزه ویرایش زبانی، فنی و پس از آن بلاغی بوده که لزوم توجه بیشتر به آن‌ها در آموزش و پژوهش آشکار می‌شود.

کلیدواژه‌ها

  • امینی، سیدکاظم (1385). آیین نگارش مکاتبات اداری. چ 26. تهران: مؤسسه آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.

  • باطنی، محمدرضا (1380). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. چ 12. تهران: امیرکبیر.

  • بهاری، رضا (1382) به زبان آدمیزاد: یادداشت‌های کارگاه پاکیزه‌نویسی در مکاتبات اداری. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی‌ کشور.

  • ذوالفقاری، حسن (1382). مکاتبات اداری. چ 2. کرج: نشر آموزش کشاورزی.

  • ذوالفقاری، حسن (1386). «آسیب‌شناسی زبان مطبوعات». رسانه. ش 72. صص 9-42.

  • ذوالفقاری، حسن (1392). فرهنگ‌واره نامه‌نگاری. تهران: رشدآوران.

  • سارلی، ناصرقلی (1387). زبان فارسی معیار. تهران: هرمس.

  • سمیعی گیلانی، احمد (1374). «زبان معیار». نامه فرهنگستان.س 1. ش3. صص 2-6.

  • سمیعی گیلانی، احمد (1373). «فارسی بنویسیم». نشر دانش.ش 82. صص 44-45.

  • صادقی، علی‌اشرف و زندی مقدم، زهرا (1385) فرهنگ املایی خط فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

  • طاهری، فرزانه (1384). نوشته‌های اداری؛ راهنمای درست‌نویسی. چ 4. تهران: قصیده‌سرا.

  • غفار‌ثمر، رضا؛ محسن شیرازی و غلامرضا کیانی (انتشار آن‌لاین). «بسترها، چشم‌اندازها، کاربردها و چالش‌های مطالعه واژگان در متون دانشگاهی: ضرورت توجه بیشتر به زبان فارسی و زبان‌آموزان فارسی‌زبان». جستارهای زبانی. (دسترسی در: www.JCLL.ir تاریخ 8/10/1393).

  • فرشیدورد، خسرو (1387). مسئله درست و غلط؛ نگارش و پژوهش در زبان فارسی. تهران: سخن.

  • فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1381). دستور خط فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

  • قاسم‌زاده، سیدعلی (1387). «رایج‌ترین کاربردهای نادرست نگارش در مکاتبات اداری». رشد آموزش زبان و ادب فارسی. ش 88‌. صص 52‌-55.

  • گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1378). واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، واژ‌های عمومی 1و2. چ2. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

  • گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1387). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان (1376-1385). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

  • مدرسی، یحیی (1371). «مسائل زبانی و برنامه‌ریزی زبان در ایران». فرهنگ. ش 13. صص 177-206.

  • نجفی، ابوالحسن (1381). غلط ننویسیم؛ فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی. چ 10. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

  • نیکوبخت، ناصر (1386). مبانی درست‌نویسی زبان فارسی معیار. تهران: چشمه.

  • یوسفی، غلامحسین (1367). «افراط، تفریط و اعتدال در نگارش فارسی». نشر دانش. ش 50. صص 2-4.



  • Samiee Gilani, A.  (1996). “The standard language”. Nameh e Farhangestan. 3: pp. 2-6.

جستارهای زبانی
دوره 6، شماره 7
بهمن و اسفند 1394
صفحه 1-32