بررسی مقایسه‌ای آرایش واژگانی برمبنای دیدگاه رده‌شناسی هاکینز

نویسندگان
شیما زرگربالای جمع 1
مهین ناز میردهقان 2
1 دانشجوی دکتری زبان شناسی، دانشگاه آزاداسلامی، واحدعلوم وتحقیقات، قم
2 دانشیار، زبان شناسی، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران
چکیده
شاخه مطالعاتی رده­شناسی قدمتی250ساله دارد. رده­شناسی زبان مطالعه نظام­مند تنوع بین زبان‌هاست و این تعریف این پیش­انگاره را در خود دارد که برخی اصول کلی نیز بر تنوع میان زبان‌ها حاکم هستند (کامری،2001، به نقل از دبیرمقدم،2:1392). موضوع ترتیب واژه‌ها در تعیین تفاوت­ها و شباهت­های موجود میان زبان­ها یکی از حوزه‌های مورد توجه در رده­شناسیزبان است. هاکینز یکی از زبان­شناسان برجسته است که علاوه­بر آشنایی با دستور زایشی، گرایش خاصی به حوزه رده­شناسی به­ویژه ترتیب واژه دارد و اصول و همگانی‌هایی گوناگون را در زمینه ترتیب واژه ارائه کرده است (هاکینز،10:1983). مطالعات گویش­شناسی در ایران طی چند دهه اخیر گسترش بسیاری یافته است، به گونه‌ای که بسیاری از زبان شناسان و رده­شناسان ثبت و مطالعه گویش‏ها و زبان‏های ایرانی را آغاز کرده و پژوهش­های فراوانی در زمینه گویش‏های مختلف به­انجام رسانده­اند. هدف از پژوهش حاضر آن است که پس از معرفی فرضیه، اصول و همگانی‌های هاکینز در حوزه ترتیب واژه، به تحلیل مقایسه‌ای آرایش واژگانی میان گونه زبانی ترکی آذری و فارسی معیار پرداخته شود. این تحقیق با استناد به پیشینه عملی، چارچوب نظری و داده‌های پرسش­نامه گویشی و به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته و نتایج حاصل از این گفتار علاوه­بر تأیید شباهت‌ها و تفاوت‌هایی میان آرایش واژگانی زبان فارسی معیار و ترکی آذری، انطباق برخی از دیدگاه‌های هاکینز بر زبان‌های مذکور را اثبات می‌کند.

کلیدواژه‌ها

  • خوش­باطن، حسین (1385). مطالعه ساختار نحوی زبان ترکی از دیدگاه رده­شناسی. تبریز: ناشر مؤلف.

  • دبیرمقدم، محمد (1390). «معرفی و نقد کتاب مطالعه­ای در ساخت گفتمانی زبان فارسی». ویژه­نامه فرهنگستان. ش7. صص 223-293.

  • دبیرمقدم، محمد (1392). رده­شناسی زبان­های ایرانی. ج 1. تهران: سمت.

  • رضاپور، ابراهیم (1393). «ترتیب واژه در سمنانی از منظر رده­شناختی زبان». جستارهای زبانی. د 6. ش 5(پیاپی26). صص190-169.

  • شریفی، شهلا (1387). «آرای هاوکینز در حوزۀ رده­شناسی آرایش واژه­ها و بررسی انطباق یا عدم انطباق این آرا بر آرایش واژه­ها در زبان فارسی». زبان و زبان­شناسی. س4. ش1 (پیاپی7). صص 77-92.

  • شریفی، شهلا (1388). «بررسی ساخت ملکی در زبان فارسی امروز از دیدگاه رده­شناسی». پژوهش­های زبان­شناسی. س1. ش1. صص 47-62.

  • شیرزاد، سیما (1388). مطالعۀ ساخت­واژی ترکی آذری از دیدگاه رده­شناسی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه پیام­نور.

  • صفوی، کورش (1386). آشنایی با تاریخ زبان­های ایرانی. تهران: پژواک کیوان.

  • غلامی، محبوبه (1389). «نشان­داری رده­شناختی در زبان فارسی». دستور. ش 6. صص 208-236.

  • کلباسی، ایران (1376). گویش کلاردشت (رودبارک). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.  

  • گلفام، ارسلان (1379). «شباهت­ها و تفاوت­های زبانی: جهانی­ها و رده­شناسی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تهران. د 155. صص 171-190.

  • لازار، ژیلبر (1384). دستور زبان فارسی معاصر. ترجمۀ مهستی بحرینی. تهران: هرمس. صص 217-218.

  • ماهوتیان، شهرزاد (1378). دستور زبان فارسی از دیدگاه رده­شناسی. ترجمۀ مهدی سمائی. تهران: نشر مرکز. صص 136-140.

  • ·      مزینانی، ابوالفضل و همکاران (1395). «واژه­بست­های مفعولی و آرایش بنیادین واژگان در زبان فارسی». جستارهای زبانی. د 7. ش 5. صص 49-72.

  • مشکوةالدینی، مهدی (1376). سیر زبان­شناسی. مشهد: دانشگاه فردوسی.

  • میردهقان، مهین­ناز و شیرین مهمانچیان ساروی (1390). «آرایش واژگانی در جملات خبری گویش آتنی (ساروی) در چارچوب نظریۀ بهینگی». پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی. د 2. ش3 (پیاپی7) . صص 53-83.   

  • وحیدیان کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی (1386). دستورزبان فارسی(1). چ 9. تهران: سمت. صص 11-13.

  • هیئت، جواد (1380). سیری در تاریخ و لهجه‏های ترکی. تهران: نشر پیکان.



  • Ahmadipour, T.(2012), "Typological study of constituents". Journal of ROSHD in Persian Language Teaching, No.4, Pp 61-63 [In Persian].

  • Chehregani Montazer, M.A.(1993). Turkish Loan words in Persian Language, M.A. thesis, Tehran: Tarbiat Modares University. [In Persian].

  • Comrie, B. (1989). Language Universals and Linguistic Typology. second edition. Basil Blackwell. Pp.132-135.

  • Dabir-moghaddam, M. (1997), “Descriptive and Theoretical Aspects of Word Order Status in Persian and Selected Iranian Languages”. Proceeding Of  The 16th International Congress of Linguistics: Pergamon: Oxford, No. 0215.

  • Dabirmoghaddam, M. (2011). “Introduction and review to the book study on the form of Discourse in Persian Language”. Special Edition of the Persian Language Academy, No.7, Pp 223-293.

  • Dabirmoghaddam, M. (2013). Typology of Iranian Languages. Vol. 1, Tehran: SAMT [In Persian].

  • Dryer, M. S. (2001). "Mon-Khmer Word Order from a Crosslinguistic Perspective". In K.L. Adams and T.J.Hudak (eds.). Papers from the Sixth Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society. Arizona State: Tempe.Pp 83-99.

  • Gholami, M. (2010). "Typological markedness in Persian language". Journal of Grammar. No. 6, Pp 208-236.

  • Givon, T. (2001). Syntax. Amesterdam and Philadelphia.2Vols.: John Benjamins.

  • Golfam, A. (2000). “Language similarities and differences: universals and typology”. Journal of the Faculty of Literature and Humanities. Tehran University, Period 155, Pp. 171-190.

  • Greenberg, Josef, H. (1963). "The Languages of Africa". International Journal of American Linguistics. Vol.29. No.1. Bloomington: Indiana University and the Hague: Mouton.

  • Hawkins, J.A. (1983). Word Order Universals,Quantitative Analysis of Linguistic Structure Series. New York: Academic Press.

  • Hawkins, J.A. )1998). Some issues in a performance theory of word order. In: A Siewierska (ed.). Constituent Order in the Language of Europe. Proceedings of the ESF programme in Language Typology. Berlin: Mouton de Gruyter. Pp 729-781.

  • Hey'at, J. (2001). An Excursion in Turkish History and Dialects. Tehran: PEYKAN [In Persian].

  • Kalbasi, I. (1997). Kelardasht Dialect (Rudbarak). Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.

  • Khoshbaten, H. (2006). Study of the Syntactic Structure of Turkish Language based on Typology Approach. Tabriz: NASHER MO'ALLEF [In Persian].

  • Lazar, G. (2005). Contemporary Persian Grammar. Translated by: Bahraini Mahasti, Tehran: Hermes [In Persian].

  • Mahoutian, Sh. (1999). Persian Grammar from Typology Perspective, translation by Mahdi Samaee, Tehran: MARKAZ [In Persian].

  • Mar'ashi, M. (1970). The Persian Verb: A Partial description for pedagogical purposes. Ph.D. Dissertation. University of Texas.

  • Mazinani, A.; A. Alizadeh & Sh. Sharifi (2015). “Objective clitics and basic word order in Persian language". Language Related Research. Online Publishing from August 19, 2013, available at the journal website to the address  .http://lrr.modares.ac.ir/article_13160_0.html

  • Meshkatoddini, M. (1997). Linguistics Excursion. Mashhad: Ferdowsi University.

  • Mirdehghhan, M. & Sh. Mehmanchian Saravi (2011). “Word Arrangement in declarative sentences of Athenian dialect (Saravi) based on optimality theory,” Quarterly Journal of Comparative Literature and Language Studies, Vol. 2, No. 3 (7th series), Pp 53-83.

  • Radford, A. (1997). Syntax: A Minimalist Program. Cambridge: Cambridge University Press. P.16.

  • Rezaei, H. (2011). "Head Position in Persian Language: The hesitation from diachronic typology Perspective". Journal of Linguistics Research. Vol. 3, No. 2, Pp. 35-46.

  • Rezapour, E.(2014). “Word Order in Semnani Language based on Typology". Journal of JOSTARHAYE ZABANI, Online publication on the 9th of September 2014, Available on the magazine site to the address:


http://lrr.modares.ac.ir/article_11278_0.html.



  • Sharifi, Sh. (2008). “Hawkins' view in the Typology Field of word order and examination of the conformity or non-conformity of his view to the Arrangement of Words in Persian Language". Journal of Language and Linguistics, Vol. 4, No. 1,  Pp .77-92.

  • Sharifi, Sh. (2009), “Investigation of Possessive Construction in  today's Persian Language from typological perspective”. Journal of Linguistics Research, Vol. 1, No. 1, Pp. 47-62.

  • Shirzad, S. (2009). Morphological Study of Azeri Turkish based on typology, M.A. thesis, Tehran: Payame Nour University.

  • Vahidian Kamyar, T. & Gh.R. Omrani (2007). Persian Grammar(1). 9th Edition, Tehran:SAMT [In Persian].

جستارهای زبانی
دوره 8، شماره 5
آذر و دی 1396
صفحه 269-292