استادیار گروه مترجمی زبان انگلیسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
این مقاله به بررسی عاملیت مترجمان ادبی معاصر در ایران بر مبنای مطالۀ پانویسها و یادداشتهای مترجمان میپردازد. هدف از پژوهش حاضر، نخست طبقهبندی محتوایی پانویسها و یادداشتها و یافتن دلایل پانویسدهی در کتابهای ادبی است و پس از آن کوشش میشود بر مبنای دادههای پژوهش، عاملیت مترجم – یعنی کارها، فعالیتها، نقشها و درک مترجم از خود – تحلیل شود. بدین منظور پانویسها و یادداشتهای تعدادی از کتابهای ادبی که در چند دهۀ اخیر در ایران ترجمه و منتشر شدهاند، استخراج و مطابق با مدل پالوپوسکی بررسی و تحلیل شد. نتایج نشان داد که محتوای پانویسها را میتوان به دو گروه کلی طبقهبندی کرد: 1) مسائل مربوط به زبان، فرهنگ، جامعه و ادبیات مبدأ، 2) مسائل مربوط به ترجمۀ اثر. توزیع و فراوانی پانویسها در کتابهای بررسیشده بسیار متغیر بود و مهمترین دلیل پانویسدادن پر کردن شکاف فرهنگی بین جوامع مبدأ و مقصد، کمک به درک بهتر جنبههای مختلف متن و توجیه تصمیمها و انتخابهای مترجم تشخیص داده شد. مترجمان در موقعیتهای مختلف عامل کارها و فعالیتهای گوناگونی بودند و نقش پل ارتباطی بین فرهنگها، تسهیلکنندۀ ارتباط بینفرهنگی، منتقد، آموزگار و راهنمای خواننده را برعهده گرفته بودند و به نظر میرسید کار ترجمه را، علاوهبر برگرداندن متن به زبان مقصد، مستلزم تلاش برای توضیح دادن مسائل مختلف در قالب پانویس و یادداشت میدانند و ازهمینرو، درک مخاطب از متن را وابسته به توضیحات خود قلمداد میکنند.
صفریان، محمدعلی و صالح حسینی (1372). ترجمۀ دوبلینیها. تهران: نیلوفر.
Baker, M. (2006) Translation and Conflict: A Narrative Account, London & New York: Routledge.
Baker, M. (2010) ‘Narratives of terrorism and security: 'accurate' translations suspicious frame,’ Critical Studies on Terrorism, 3 (3).Pp.347 – 364.
Buzelin, H. (2011) ‘Agents of Translation,’ in Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company (Vol. 2.Pp. 6-12).
Godayol, P. (2013) ‘Gender and Translation,’ in C. Millán & F. Bartrina (Eds.), The Routledge Handbook of Translation Studies, London and New York: Routledge (Pp. 173-185).
Harvey, K. (2003) Events’ and ‘Horizons’: Reading Ideology in the ‘Bindings’ of Translations, in M. Calzada Pérez (Ed.), Apropos of Ideology: Translation Studies on Ideology – Ideologies in Translation Studies, Manchester: St. Jerome Publishing (Pp. 43-69).
Kinnunen, T. & K. Koskinen (2010) Translators’ Agency, Tampere: Tampere University Press.
Koskinen, K. (2000) Beyond Ambivalence. Postmodernity and the Ethics of Translation, Tampere: University of Tampere.
Kovala, U. (1996) “Translations, Paratextual Mediation, and Ideological Closure,” Target, 8 (1).Pp. 119-147.
Paloposki, O. (2009) Limits of Freedom: Agency, Choice and Constraints in the Work of the Translator, in J. Milton & P. Bandia (Eds.), Agents of Translation, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company (Pp. 189-208).
Paloposki, O. (2010) The Translator’s Footprints, in T. Kinnunen & K. Koskinen (Eds.), Translators’ Agency, Tampere: Tampere University Press (Pp. 86-107).
Safarian, M. A. & S. Hosseini (1993). Dublinian Translation. Tehran: Niloufar [In Persian].
Schäffner, C. (2010) Norms of Translation,’ in Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company (Vol. 1.Pp. 235-244).
Shuttleworth, M. & M. Cowie (1997) Dictionary of Translation Studies, Manchester: St Jerome.
Tahir-Gürçağlar, Ş. (2002) ‘What Texts Don’t Tell: The Uses of Paratexts in Translation Research,’ in T. Hermans (Ed.), Crosscultural Transgressions: Research Models in Translation Studies II, Historical and Ideological Issues, Manchester: St. Jerome Publishing (Pp. 46-60).
Tahir-Gürçağlar, Ş. (2011) ‘Paratexts,’ in Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company (Vol. 2.Pp. 113-116).
Zanettin, F. (2009) Comics, in M. Baker & G. Saldanha (Eds.), Routledge Encyclopedia of Translation Studies, New York: Routledge (Pp. 37-40).
جستارهای زبانی