روابط معنایی در واژه‌های مرکب درون‌مرکز در کردی گهواره‌ای

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسنده
دکتری زبا‌ن‌شناسی، مدرس دانشگاه فرهنگیان، خرم‌آباد، ایران.
چکیده
در مقالۀ حاضر به بررسی انواع روابط معنایی بین اجزای واژه‌های مرکب درون‌مرکز در کردی گهواره‌ای پرداخته می‌شود. پیکرۀ داده‌های پژوهش مشتمل بر ترکیب‌های درون‌مرکزی است که از گفتار روزمرۀ گویشوران کردی گهواره‌ای به‌دست آمده است که جزو گویش‌های شاخۀ کردی جنوبی به حساب می‌آید و در بخش گهواره در شهرستان دالاهو (استان کرمانشاه) رواج دارد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که واژه‌های مرکب درون‌مرکز در گهواره‌ای از لحاظ ساختار عبارت‌اند از اسم ـ  اسم هسته‌آغاز، اسم ـ  اسم هسته‌پایان، اسم ـ  صفت، صفت ـ  اسم و حرف اضافه ـ  اسم. بین اجزای این ساختارها روابط معنایی متنوع و متعددی ازقبیل منشأ، مادۀ سازنده، جنسیت، محتوا، مالکیت، استعمال، نوع، وابستگی، شباهت، ابزار، خویشاوندی، شیوه، زمان، آغشتگی، مزه، حالت فیزیکی، سن، نحوۀ عملکرد، ابزار تولید و مکان را می‌توان یافت. یافته‌های پژوهش که شامل فهرستی از روابط معنایی بین اجزای واژه‌های مرکب درون‌مرکز در کردی جنوبی است، می‌تواند مکمل فهرست‌های ارائه‌شده از سوی پژوهشگران سایر زبان‌های ایرانی و همچنین سایر زبان‌های جهان باشد و ما را به سوی ارائۀ طبقه‌بندی جامعی از انواع روابط معنایی در واژه‌های مرکب هدایت کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افشار، ط.، و زارعی، س. (1395). بررسی افعال مرکب در گویش کلهری زبان کردی با تکیه بر آثار ادبی معاصر. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 3 (15)، 41-54.
بامشادی، پ.، و انصاریان، ش. (1396). ساخت ملکی در کردی گورانی: رویکردی رده‌شناختی. زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 2 (1)، 1-22.
جندو اسماعیل، ز. (1396). مقایسه‌ی واژه سازی زبان فارسی و زبان کردی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی. دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
جهان‌فر، ن. (1395). بررسی فرایند تکرار در گویش کردی کلهری بر اساس نظریۀ بهینگی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی. دانشگاه ایلام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
سبزواری، م. (1388). ترکیب‌پذیری معنایی در اسامی مرکب فارسی امروز. رسالۀ دکتری زبان‌شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
سبزواری، م. (1397). بررسی معنی‌سازی و استنباط و الگوهای مفهومی اسم‌های مرکب درون‌مرکز فارسی. زبان‌پژوهی، 10 (27)، 49-68.
شرافت، ن. (1398). فرایندهای واژه‌سازی در گویش کردی ایلامی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکدۀ ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، تهران.
عاصی، م.، و بدخشان، ا. (1389). رده‌بندی واژه‌های مرکب. متن‌پژوهی ادبی، 46، 71-94.
کریمی‌دوستان، غ.، و وحید، ا. (1392). تحلیل معنایی کلمات مرکب اسم-اسم در فارسی. پژوهش‌های زبان‌شناسی، 5(8)، 65-82.
ملکی، م. (1392).کلمات مرکّب راجی براساس طبقه‌بندی بیستو و اسکالیس. مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، 1 (1)، 129-154.
نادری، ف. (1400). بررسی فرآیند ترکیب غیرفعلی در زبان لکی. رسالۀ دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمانشاه.
نادری، ف.، بدخشان، ا.، و کرانی، ا. (1400الف). واژ‌های مرکب برون‌مرکز ترکیبی، استعاری و انتقالی در زبان لکی. زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 6 (1)، 189-215.
نادری، ف.، بدخشان، ا.، و کرانی، ا. (1400ب). ترکیب‌ درون‌مرکز غیرفعلی در لکی الشتری. زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 6 (1)، 31-52.
نادری، ف.، بدخشان، ا.، و کرانی، ا. (زیر چاپ). تحلیل‌ ترکیب‌های برون‌مرکزِ بهووریهی ‌و همپایه در گویش الشتری. مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران.
یاراحمدزهی، ن. (1388). اسامی و صفات مرکب درون‌مرکز و برون‌مرکز در فارسی. زبان‌شناسی، 44، 86-75.
Adams, V. (1973). An introduction to modern English word formation. London: Longman.
Adams, V. (2001). Complex words in English. Harlow: Pearson.
Aronoff, M., & Fudeman, K. (2011). What is Morphology? (2nd ed.). Oxford: Wiley-Blackwell.
Bauer, L. (1983). English Word formation. New York: Cambridge University Press.
Bauer, L. (2009). IE, Germanic: Danish. In R. Lieber & P. Štekauer (eds.), The Oxford
handbook of compounding (pp. 400–416). Oxford: Oxford University Press.
Bauer, L. (2017). Compounds and Compounding. Cambridge: Cambridge University Press.
Bisetto, A. & Scalise, S. (2005). The Classification of Compounds. Lingue e Linguaggio, 4(2), 319-332.
Bloomfield, L. (1933). Language. New York: Holt, Rinehart and Winston.
Costello, F.J., & Keane, M.T. (2000). Efficient creativity: constraint-guided conceptual combination. Cognitive Science, 24 (2), 229-349.
Estes, Z., & Jones, L. (2008). Relational processing in conceptual combination and analogy. Behavioral & Brain Sciences, 31(4). 385-386.
Fabb, N. (1998). Compounding. In A. Spencer & A.M. Zwicky (eds.), The Handbook of Morphology (pp. 66-83). Oxford: Blackwell.
Jackendoff, R. (2002). Foundations of Language, Brain, Meaning, Grammar, Evolution. Oxford: Oxford University Press.
Katamba, F. (1993). Morphology, Macmillan: Macmillan Press LTD.
Katamba, F., & Stonham, J. (2006). Morphology. New York: Palgrave Macmillan.
McCarus, E. N. (2009). Kurdish. In G. Windfuhr (ed.), The Iranian languages (pp. 587-633). London/New York: Routledge.
Moldovan, D., Badulescu, A., Tatu, M., Antohe, D., & Girju, R. (2004). Models for the semantic classification of noun phrases. In Proceedings of the HLT-NAACL Workshop on Computational Lexical Semantics, pp. 60–67. Boston, MA.
Ryder, M. E. (1994). Ordered chaos: the interpretation of English noun-noun compounds. Berkeley: University of California Press.
Scalise, S., & Bisetto, A. (2009). The Classification of Compounds. In R. Lieber, & P Stekauer (Eds.), The Oxford Handbook of Compounding (pp. 49-80). Oxford: Oxford University Press.
Sheyholislami, J. (2015). The language varieties of the Kurds. In W. Taucher, M. Vogl & P. Webinger (eds.), The Kurds: History - Religion - Language – Politics (pp. 30-51). Austrian Federal Ministry of the Interior.
Spencer, A. (1991). Morphological Theory. An Introduction to Word Structure in Generative Grammar. Oxford: Blackwell.
Szubert, A. (2012). Zur internen Semantik der substantivischen Komposita im Dänischen. Poznań: Wydanictwo Naukowe.
Tarasova, E. (2013). Some new insights into the semantics of English N+N compounds. Ph.D. Thesis, Victoria University of Wellington.
ten Hacken, P. (2016). Introduction: compounds and their meaning. In P. ten Hacken (ed.), The Semantics of Compounding (pp. 1-11). Cambridge: Cambridge University Press.