|
|
جستارهای زبانی، جلد ۱۰، شماره ۶، صفحات ۲۸۵-۳۱۷
|
|
|
| عنوان فارسی |
چندمعنایی و روند دستوریشدگی حرف اضافه «با» بر اساس تحلیل مؤلفه‌ای معنی |
|
| چکیده فارسی مقاله |
پژوهش حاضر پژوهشی بنیادی در حوزه معنیشناسی، در چارچوب تحلیل مؤلفه‌ای معنی، با رویکردی درزمانی است. صورتهای واژگانی و نقشهای معنایی «با» از منابع تاریخی و کتابهای دستور زبان فارسی و نیز فرهنگ هشتجلدی سخن استخراج و تحلیل شدهاند. در این پژوهش معانی «با»، روابط این معانی با یکدیگر، مؤلفه معنایی اصلی و روند دستوریشدگی آن بررسی میشود. مسئله دیگر، توجیه روند دستوریشدگی «با» با استناد به چندمعنایی آن است. حرف اضافه «با» بازمانده *upāka- دوره باستان است. upāka- در سنسکریت به معنی «مجاور و نزدیک» بوده است و مؤلفه معنایی «همراهی» را در بر داشته است. در فارسی میانه به abāg بدل شده که هم کارکرد حرف اضافه را داشته و هم با افزوده شدن پسوند، اسم abāgīh به معنی «همراهی» و فعل abāgēn-/abāgēnīd «همراهی کردن و همراه کردن» ساخته شده است. در این مقاله، چندمعناییِ «با» با توجه به معنی اصلی آن و با تکیه بر الگوی انتقال مفهومی بررسی شده است. پرسشهایی که نگارندگان در پی پاسخ به آنها بودهاند عبارتاند از: معنی و کارکرد اولیه «با» چه بوده است و روند دستوریشدگی آن چگونه و در چند مرحله طی شده است؟ کدام معانی این واژه برگرفته از معنی اولیه آن هستند؟ کدام مؤلفه معنایی معانی گوناگون «با» را به هم پیوند میدهد و سبب ارتباط این معانی با هم شده است؟ بررسیها نشان دادند این حرف اضافه در تحولات زبان فارسی، دو مرحله دستوریشدگی را طی کرده است: نخست اسم به حرف اضافه بدل شده و بر همراهی دلالت کرده و سپس در مرحله بعد کارکردهای دیگری یافته و نقشهای معنایی خاستگاه و مفاهیم مشتق از آن را رمزگذاری کرده است. نگارندگان در مجموع، شانزده نقش معنایی برای حرف اضافه «با» شناسایی کردند و نقشهای معنایی را در دو گروه قرار دادهاند: گروه نخست، نقشهایی که حاصل گسترش معنای اولیه آن، یعنی همراهیاند و مفهومسازی «شخص» را در سطح نخست استعارههای مقولهای هاینه نشان میدهند. گروه دوم معانی حاصل دستوریشدگی ثانویه «با» هستند و مفهومسازی «شیء» و «فعالیت/ فرایند» را در استعارههای مقولهای نشان میدهند.
|
|
| کلیدواژه‌های فارسی مقاله |
واژه‌های کلیدی، چندمعنایی، دستوریشدگی، حرف اضافه «با» و زبان فارسی. |
|
| عنوان انگلیسی |
Polysemy and Grammaticalization of the Preposition “ba” on the Basis of Componential Analysis of Meaning |
|
| چکیده انگلیسی مقاله |
Present paper is a theoretical research in the field of semantics based on componential analysis of meaning with a diachronic approach. Lexical forms and semantic roles of “ba” have been cited and analyzed from historical sources and books of grammar and also from Sokhan Persian dictionary to be analyzed diachronically within the frame work of structural semantics.
One of the problems investigated in this research is proving polysemy of “ba” with regard to diachronic and synchronic semantic clues. The other investigated problem is justification of the mentioned preposition’s grammaticalization on the basis of its polysemy. The preposition “ba” is the remainder of upāka- from old Persian. upāka- has meant “near, beside” in Sanskrit and has had the semantic component [accompany]. In middle Persian this word has turned into abāg which had prepositional function and with addition of a suffix it had become a noun; abāgīh meant “accompaniment”. Through suffixation it also became verb, meant “to accompany”. In this article polysemy of “ba” has been studied based on its main meaning found via historical view over its semantic behavior and conceptual transmission model.
Questions which the authors have intended to answer are: 1. What was the primary meaning of “ba”? 2. How and in how many steps has this word been grammaticalized? 3. Which meanings of this word have been derived from its primary meaning? and 4. Which semantic component relates different meanings of “ba” together?
![""]("file:///C:UsersUSERAppDataLocalTempmsohtmlclip1�1clip_image001.gif") Investigations have showed in the process of Persian change, this preposition has passed through two processes of grammaticalization: first, a noun has become a preposition with the meaning of “accompaniment” and second, in the next step it has found other semantic functions; namely “source” and other related meanings. So, in the first step, the preposition has undergone primary grammaticalization and in the next step it has undergone secondary grammaticalization. The authors have recognized sixteen meanings for “ba” and have put these meanings into two groups. The first group contain meanings derived from “accompaniment” which show “person” conceptualization on Heine’s scalar about categorization metaphors. The second group of meanings are those which are the result of secondary grammaticalization of “ba” which are help, instrument, substance, manner, agency, comparison, opposition, and exchange. These show “thing”, “activity” and “process” conceptualized metaphors on Heine’s scalar have been made by Persian speakers.
|
|
| کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله |
Keywords, Polysemy, Grammaticalization, The preposition “ba” and Persian Language |
|
| نویسندگان مقاله |
سپیده عبدالکریمی | sepideh abdolkarimi
assistant professor of linguistics at shahid beheshti university
استادیار گروه زبانشناسی دانشگاه شهید بهشتی
احسان چنگیزی | Ehsan Changizi
Department of Linguistics, Allame Tabataba’i University, Tehran, Iran
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
|
|
| نشانی اینترنتی |
http://journals.modares.ac.ir/browse.php?a_code=A-14-18823-1&slc_lang=fa&sid=14 |
| فایل مقاله |
دریافت فایل مقاله |
| کد مقاله (doi) |
|
| زبان مقاله منتشر شده |
fa |
| موضوعات مقاله منتشر شده |
|
| نوع مقاله منتشر شده |
|
|
|
|
برگشت به:
صفحه اول پایگاه |
نسخه مرتبط |
نشریه مرتبط |
فهرست نشریات
|
