|
|
جستارهای زبانی، جلد ۱۲، شماره ۶، صفحات ۶۱-۸۰
|
|
|
| عنوان فارسی |
سلسله‌مراتب نقش‌های معنایی و روابط دستوری در زبان فارسی |
|
| چکیده فارسی مقاله |
نقش‌های دستوریِ فعل، لزوماً با نقش‌های معنایی آن، تناظر یک‌به‌یک ندارد. برخی زبان‌شناسان برای تعیین رابطۀ میان نقش‌های معنایی و دستوری، از مفهوم «سلسه‌مراتب تلویحی» استفاده کرده‌اند. در این پژوهش که ماهیتی توصیفی دارد ابتدا بر اساس «پیکرۀ گزاره‌های معنایی زبان فارسی»، «پیکرۀ نقش‌های معنایی زبان فارسی» و «پیکرۀ وابستگی نحوی زبان فارسی» که حجمی حدود سی‌هزار جمله و نیم‌میلیون کلمه دارند، سلسله‌مراتب روابط معنایی برای نقش‌های دستوریِ «فاعل»، «مفعول»، «متمم حرف‌اضافه‌ای/ مفعول غیرصریح»، «مسند» و «تمیز» مشخص شده‌است. نتایج نشان می‌دهد که فاعل به لحاظ معنایی بیشتر به صورت «کنشگر» ظاهر می‌شود و پس از آن «پذیرا»، «تجربه‌گر» و «سبب» در رتبه‌های بعدی هستند؛ تمایلِ غالب مفعول برای حضور در جمله، به صورت «پذیرا» و پس از آن به ترتیب، «نتیجه»، «دربارگی» و «پذیرنده» است؛ جایگاه متمم حرف‌اضافه‌ای بیشتر با «مکان» پر می‌شود و پس از آن «پذیرا»، «پذیرنده» و «مقصد» در رتبه‌های بعدی هستند؛ و نهایتاً جایگاه مسند و تمیز، در میان نقش‌های معنایی، عمدتاً با «نسبت» پر می‌شود. در گام بعدی، سلسله‌مراتب روابط دستوری، برای نقش‌های معنایی، شامل «کنشگر»، «تجربه‌گر»، «سبب»، «پذیرا»، «محرک» و «نسبت» تعیین‌شده‌است. نتایج نشان می‌دهد که «کنشگر»، «سبب» و «تجربه‌گر» بیشتر، تمایل دارند در جایگاه فاعل قراربگیرند، «پذیرا»، بیشتر در جایگاه مفعول، «محرک» بیشتر در جایگاه متمم حرف‌اضافه و «نسبت»، بیشتر به صورت مسند ظاهر می‌شود. علاوه بر تمایل غالبِ نقش‌های معنایی، برخی از هم‌وقوعی‌ها جالب‌توجه بودند که از جملۀ آنها می‌توان به حضور «کنشگر» به عنوان افزوده، حضور «تجربه‌گر» در جایگاه مفعول و در مقابل آن حضور «محرک» در جایگاه فاعل اشاره‌کرد. |
|
| کلیدواژه‌های فارسی مقاله |
سلسله مراتب تلویحی،سلسله‌مراتب نقش‌های معنایی،کنشگر،فاعل دستوری،زبان فارسی |
|
| عنوان انگلیسی |
Thematic and Grammatical Hierarchies in Persian Language |
|
| چکیده انگلیسی مقاله |
There is no one-to-one correspondence between semantic roles and grammatical relations. Some linguists, based on the concept of implicational hierarchy, have attempted to identify the relationship between syntactic arguments and thematic roles. In this descriptive research, based on the “Persian Proposition bank”, “Semantic Role Corpus in Persian Language” and “Persian Syntactic Dependency Treebank”, the semantic hierarchy for different syntactic arguments like ‘subject’, ‘object’, ‘indirect object’, ‘subject complement’ and ‘object complement’ have been explored and also the syntactic hierarchy for different thematic roles like ‘agent’, ‘experiencer’, cause’, ‘theme’, ‘stimulus’, ‘attribute’ have been considered. The above mentioned corpora consists of approximately 30,000 sentences. Observations showed that in the Persian language, the first candidate to occupy the subject position is the ‘agent’ followed by the ‘theme, ‘experiencer’ and ‘cause’; in the object position, ‘theme’, outrank the ‘result’, which in turn outrank the ‘topic’, and the ‘recipient’; in direct object position, the most frequent role is the ‘location’ followed by ‘theme’, ‘recipient’ and ‘destination’; and finally, in the subject and object complement position, ‘attribute’ is the most frequent roles. On the grammatical hierarchy for thematic roles, the ‘agent’, the ‘experiencer’ and the ‘cause’ more tend to appear in the subject position; the ‘theme’, in the object position, the ‘stimulus’ in the indirect object position, and the ‘attribute’ in the position of the subject complement. Other remarkable result: the ‘agent’ can be placed in the direct object, indirect object and even adjunct position. The ‘experiencer’ can appear in object position and ‘stimulus’ in subject position. |
|
| کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله |
implicational hierarchy,thematic hierarchy,agent,grammatical subject,Persian language |
|
| نویسندگان مقاله |
آزاده میرزائی | Azadeh Mirzaei
Assistant professor, Allameh Tabataba'i University
استادیار گروه زبان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی
|
|
| نشانی اینترنتی |
http://lrr.modares.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-18245-5&slc_lang=fa&sid=14 |
| فایل مقاله |
فایلی برای مقاله ذخیره نشده است |
| کد مقاله (doi) |
|
| زبان مقاله منتشر شده |
fa |
| موضوعات مقاله منتشر شده |
|
| نوع مقاله منتشر شده |
مقالات علمی پژوهشی |
|
|
|
برگشت به:
صفحه اول پایگاه |
نسخه مرتبط |
نشریه مرتبط |
فهرست نشریات
|
