جستارهای زبانی، جلد ۹، شماره ۶، صفحات ۱۵۷-۱۸۶
عنوان فارسی رده‌شناسی نظام آغازگر در دو زبان فارسی و ترکی آذری
چکیده فارسی مقاله این مقاله در چارچوب «رده­شناسی نقش­گرای نظام­مند» و با تکیه بر تعمیم­های رده­شناختی متیسن (2004) کوشیده است، رفتارهای رده­شناختی نظام آغازگر دو زبان فارسی و ترکی آذری را که به لحاظ نَسبی به دو خانواده زبانی متفاوت متعلق­اند، توصیف و مقایسه کند. به بیانی مشخص­تر، این پژوهش تلاش کرده است به این پرسش اساسی پاسخ دهد که با توجه به تعمیم­های رده­شناختی متیسن، نظام آغازگر و مشخصاً سه زیرنظام «نشان­داری آغازگر»، «گزینش آغازگر»، و «نوع آغازگر» در زبان فارسی چه تفاوت­ها و شباهت­هایی با آن نظام­ها در زبان ترکی آذری دارند. مطالعه حاضر نشان داد که دو زبان فارسی و ترکی آذری 1) دارای ساخت آغازگری ـ پایان­بخشی تقریباً همانند هستند، 2) با آغازگرهای بی­نشان و نشان­دار به یک شکل برخورد می­کنند، 3) افزون بر آغازگر ساده، دارای آغازگر چندگانه نیز هستند، 4) با عناصر سازنده آغازگر چندگانه به یک شکل برخورد می­کنند و 5) دارای نظام آغازگر وجه­آزاد هستند. این یافته­ها نشان می­دهد که دو زبان فارسی و ترکی آذری که به لحاظ نَسبی کاملاً متفاوت هستند، دارای نظام آغازگر و مشخصاً سه زیرنظام «نشان­داری آغازگر»، «گزینش آغازگر»، و «نوع آغازگر» مشابهی هستند. این نتیجه با «اصل سازگاری محوری» هم­سو است. بر اساس این اصل، زبان­ها با توجه به محور جانشینی/ نظام و نه محور هم­نشینی/ ساخت، گرایش به سازگاری بیشتر با یکدیگر دارند.    
کلیدواژه‌های فارسی مقاله واژه­های کلیدی، رده­شناسی نقش­گرای نظام­مند، تعمیم­های رده­شناختی متیسن، نظام آغازگر، زبان فارسی، زبان ترکی آذری.
عنوان انگلیسی Typology of Theme System in Persian and Azeri Turkish
چکیده انگلیسی مقاله          In systemic functional typology, which studies the systems of languages rather than the whole languages, linguists strive towards empirical generalizations that in principle apply to all languages around the world. In line with the above-mentioned goal of systemic functional typology and having examined the ideational (logical and experiential), interpersonal, and textual systems of the 'clause grammar' of different and various languages, Matthiessen (2004) has achieved a series of typological generalizations/universals. In connection with his proposed typological generalizations, Matthiessen (2004) has argued that they can be applied in the description of any language and in the attempt to expand the typological explanations in the framework of systemic functional grammar as well. However, he has immediately stated that "It is not yet possible to propose a generalized map; but we have to move in that direction."          In line with Matthiessen's claim mentioned above, the present paper has attempted to describe the THEME system of Azeri Turkish on the one hand and compare it with the THEME system of Persian language on the other hand. This research has been conducted in terms of the following three typological parameters concerning the THEME system: (1) The treatment of unmarked and marked THEME (related to the subsystem of THEME MARKEDNESS), (2) The relationship between THEME and MOOD (related to the subsystem of THEME SELECTION), and (3) The relationship between experiential (topical) THEME and interpersonal and textual THEME (related to the subsystems of THEME TYPE, INTERPERSONAL THEME, and TEXTUAL THEME).          Studying typological behaviors of the Azeri Turkish THEME system in the framework of Matthiessen (2004)'s typological generalizations and comparing those behaviors with the typological behaviors of the Persian THEME system show that the two languages of Persian and Azeri Turkish (1) have an almost identical thematic structure, (2) treat both unmarked and marked Themes similarly, (3) have multiple types of Themes beside simple ones, (4) treat the elements of a multiple Theme similarly, and (5) have a MOOD-free THEME system. These findings show that both languages, which are genealogically different, have a similar THEME system and specifically the three subsystems of THEME MRKEDNESS, THEME SELECTION, and THEME TYPE. This result is consistent with 'axial principle of congruence'. According to this principle, languages tend to be more congruent with one another in terms of paradigmatic axis/system than in terms of syntagmatic axis/structure.          In the end, it is suggested that the typological behaviors of the THEME system of other languages spoken in Iran be identified and introduced in the aforementioned framework.  
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله Keywords, Systemic functional typology, Mathiessen’s typological generalizations, Theme system, Persian, Azeri Turkish.
نویسندگان مقاله احمد فرشبافیان | ahmad farshbafian
assistant professor of persian language and literature, tabriz university
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی, دانشگاه تبریز
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه تبریز (Tabriz university)

اسماعیل صفایی اصل | esmaeil safaei asl
alumnus in linguistics, phd, allameh tabataba amp;apos;i university
دانش آموخته دکتری زبانشناسی، دانشگاه علامه طباطبائی
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه علامه طباطبایی (Allameh tabatabaii university)

یوسف آرام | yousef aram
assistant professor of linguistics, bu-ali sina university, hamedan
استادیار زبانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه بوعلی سینا (Bu ali sina university)

نشانی اینترنتی http://journals.modares.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-13251-2&slc_lang=fa&sid=14
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده مقالات علمی پژوهشی
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات