جستجو در:
دوره 10، شماره 6 - ( 1398 )
جلد 10 شماره 6 صفحات 317-285 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
abdolkarimi S, Changizi E. Polysemy and Grammaticalization of the Preposition “ba” on the Basis of Componential Analysis of Meaning. LRR 2019; 10 (6) :285-317
URL: http://lrr.modares.ac.ir/article-14-16683-fa.html
URL: http://lrr.modares.ac.ir/article-14-16683-fa.html
عبدالکریمی سپیده، چنگیزی احسان. چندمعنایی و روند دستوریشدگی حرف اضافه «با» بر اساس تحلیل مؤلفه‌ای معنی. جستارهای زبانی. 1398; 10 (6) :285-317
1- استادیار گروه زبانشناسی دانشگاه شهید بهشتی
2- عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2- عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده: (5140 مشاهده)
پژوهش حاضر پژوهشی بنیادی در حوزه معنیشناسی، در چارچوب تحلیل مؤلفه‌ای معنی، با رویکردی درزمانی است. صورتهای واژگانی و نقشهای معنایی «با» از منابع تاریخی و کتابهای دستور زبان فارسی و نیز فرهنگ هشتجلدی سخن استخراج و تحلیل شدهاند. در این پژوهش معانی «با»، روابط این معانی با یکدیگر، مؤلفه معنایی اصلی و روند دستوریشدگی آن بررسی میشود. مسئله دیگر، توجیه روند دستوریشدگی «با» با استناد به چندمعنایی آن است. حرف اضافه «با» بازمانده *upāka- دوره باستان است. upāka- در سنسکریت به معنی «مجاور و نزدیک» بوده است و مؤلفه معنایی «همراهی» را در بر داشته است. در فارسی میانه به abāg بدل شده که هم کارکرد حرف اضافه را داشته و هم با افزوده شدن پسوند، اسم abāgīh به معنی «همراهی» و فعل abāgēn-/abāgēnīd «همراهی کردن و همراه کردن» ساخته شده است. در این مقاله، چندمعناییِ «با» با توجه به معنی اصلی آن و با تکیه بر الگوی انتقال مفهومی بررسی شده است. پرسشهایی که نگارندگان در پی پاسخ به آنها بودهاند عبارتاند از: معنی و کارکرد اولیه «با» چه بوده است و روند دستوریشدگی آن چگونه و در چند مرحله طی شده است؟ کدام معانی این واژه برگرفته از معنی اولیه آن هستند؟ کدام مؤلفه معنایی معانی گوناگون «با» را به هم پیوند میدهد و سبب ارتباط این معانی با هم شده است؟ بررسیها نشان دادند این حرف اضافه در تحولات زبان فارسی، دو مرحله دستوریشدگی را طی کرده است: نخست اسم به حرف اضافه بدل شده و بر همراهی دلالت کرده و سپس در مرحله بعد کارکردهای دیگری یافته و نقشهای معنایی خاستگاه و مفاهیم مشتق از آن را رمزگذاری کرده است. نگارندگان در مجموع، شانزده نقش معنایی برای حرف اضافه «با» شناسایی کردند و نقشهای معنایی را در دو گروه قرار دادهاند: گروه نخست، نقشهایی که حاصل گسترش معنای اولیه آن، یعنی همراهیاند و مفهومسازی «شخص» را در سطح نخست استعارههای مقولهای هاینه نشان میدهند. گروه دوم معانی حاصل دستوریشدگی ثانویه «با» هستند و مفهومسازی «شیء» و «فعالیت/ فرایند» را در استعارههای مقولهای نشان میدهند.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |