جستجو در:
دوره 12، شماره 6 - ( 1400 )
جلد 12 شماره 6 صفحات 597-567 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mirzaei A. Thematic and Grammatical Hierarchies in Persian Language. LRR 2021; 12 (6) :567-597
URL: http://lrr.modares.ac.ir/article-14-35359-fa.html
URL: http://lrr.modares.ac.ir/article-14-35359-fa.html
میرزائی آزاده. سلسله‌مراتب نقش‌های معنایی و روابط دستوری در زبان فارسی. جستارهای زبانی. 1400; 12 (6) :567-597
استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. ، mirzaei.azade@gmail.com
چکیده: (3988 مشاهده)
نقش‌های دستوریِ فعل لزوماً با نقش‌های معنایی آن، تناظر یک‌به‌یک ندارد. برخی زبان‌شناسان برای تعیین رابطۀ میان نقش‌های معنایی و دستوری، از مفهوم «سلسه‌مراتب تلویحی» استفاده کرده‌اند. در این پژوهش که ماهیتی توصیفی دارد ابتدا براساس «پیکرۀ گزاره‌های معنایی زبان فارسی»، «پیکرۀ نقش‌های معنایی زبان فارسی» و «پیکرۀ وابستگی نحوی زبان فارسی» که حجمی حدود سی‌هزار جمله و نیم‌میلیون کلمه دارند، سلسله‌مراتب روابط معنایی برای نقش‌های دستوریِ «فاعل»، «مفعول»، «متمم حرف‌اضافه‌ای/ مفعول غیرصریح»، «مسند» و «تمیز» مشخص شده است. نتایج نشان می‌دهد که فاعل به‌لحاظ معنایی بیشتر به‌صورت «کنشگر» ظاهر می‌شود و پس از آن «پذیرا»، «تجربه‌گر» و «سبب» در رتبه‌های بعدی هستند؛ تمایلِ غالب مفعول برای حضور در جمله، به‌صورت «پذیرا» و پس از آن به ترتیب، «نتیجه»، «دربارگی» و «پذیرنده» است؛ جایگاه متمم حرف‌اضافه‌ای بیشتر با «مکان» پر می‌شود و پس از آن «پذیرا»، «پذیرنده» و «مقصد» در رتبه‌های بعدی هستند؛ و نهایتاً جایگاه مسند و تمیز، در میان نقش‌های معنایی، عمدتاً با «نسبت» پر می‌شود. در گام بعدی، سلسله‌مراتب روابط دستوری برای نقش‌های معنایی، شامل «کنشگر»، «تجربه‌گر»، «سبب»، «پذیرا»، «محرک» و «نسبت» تعیین شده است. نتایج نشان می‌دهد که «فاعل» بیش از «مفعول» تمایل دارد که «کنشگر» و «تجربه‌گر» باشد؛ «فاعل» و بعد از آن «افزوده»، بالاترین تمایل را برای «سبب»بودن دارند. سه‌گانۀ حرف اضافه بیش از «فاعل» تمایل دارد که محرک باشد؛ «مفعول» و بعد از آن «فاعل» بیشترین تمایل را برای «پذیرا»بودن دارند و در نهایت «مسند» بیش از «تمیز» تمایل دارد که نقش «نسبت» را ایفا کند. علاوه‌بر تمایل غالبِ نقش‌های معنایی، برخی از هم‌وقوعی‌ها جالب‌توجه بودند که از جملۀ آن‌ها می‌توان به حضور «کنشگر» به‌منزلۀ افزوده، حضور «تجربه‌گر» در جایگاه مفعول و در مقابل آن حضور «محرک» در جایگاه فاعل اشاره کرد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |