1- دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد واحد تهران شمال، تهران، ایران.
2- دانشیار زبانشناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. ، ahmadkhani@pnu.ac.ir
3- دانشیار زبانشناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
چکیده: (1795 مشاهده)
شناخت اینکه افراد چگونه باب گفتوگو را باز میکنند یا چگونه همدیگر را خطاب میکنند موضوعی مهم در مطالعات جوامع بهمنظور ایجاد روابط اجتماعی بین افراد است. این پژوهش بهمنظور بررسی پدیدۀ اجتماعی عبارتهای خطاب با سه هدف شناخت انواع، کارکرد و عوامل اجتماعی بهوجود آورندۀ آنها در گونۀ گفتاری ترکی آذری خوی است. روش تحقیق تحلیل محتواست و دادهها که بهطور میدانی و با ابزار پرسشنامه از 225 گویشور خویی صورت گرفته است نشان میدهد که هشت نوع عبارت خطاب در مکالمات روزمرۀ این افراد استفاده میشود: اسامی کوچک، نام خانوادگی، عناوین (القاب)، عبارتهای خویشاوندی، اسامی تحبیب، اسامی مذهبی، اسامی حرفهای و عبارت معکوس. تحلیل دادهها نشان میدهد که در این زبان عبارات خطاب در شرایط و موقعیتهای گوناگون به ترتیب از بیشترین به کمترین نشاندهندۀ نقشهای صمیمیت، فاصلۀ قدرت و احترام هستند که بیانگر میزبان بالای نقش صمیمیت در میان این گویشوران در استفاده از ابزار گفتاری خطاب است. همچنین بررسی دادهها بیان میکند که به ترتیب عوامل سن، رابطۀ خانوادگی، مرتبۀ اجتماعی، سلسلهمراتب شغلی و تحصیلات بر انتخاب عبارات خطاب تأثیر دارند که نشان میدهد در فرهنگ این جامعۀ زبانی سنتی عامل سن و رابطۀ خانوادگی بیشتر از موارد دیگر در تعیین فاصلۀ اجتماعی، فرهنگی و طبقاتی دخیل هستند. همچنین برطبق تحلیل دادهها اسم کوچک، بیشترین کاربرد را در بین مردم خوی در حالت آشنایی با مخاطب دارد. اسامی مذهبی نیز بیشترین کاربرد را در بین افراد غریبه دارد که این حاکی از اهمیت و رواج فراون باورهای مذهبی در بین مردم خوی است. بهطور کلی ویژگی متمایز این پژوهش نسبتبه دیگر تحقیقات این است که علاوهبر بررسی عبارات خطاب عوامل اجتماعی و نقشی مؤثر بر انتخاب آنها نیز تحلیل شدهاند.
واژههای کلیدی: خطاب،
ترکی آذری
نوع مقاله:
مقالات علمی پژوهشی |
موضوع مقاله:
جامعه شناسی زبان انتشار: 1401/1/1