نقش‌های ارتباطی سکوت بلیغ در زبان فارسی؛ مطالعه موردی: فیلم «جدایی نادر از سیمین»

مطالعه حاضر بررسی نقش‌های ارتباط سکوت بلیغ در زبان فارسی را هدف خود قرار داده است. بر این اساس و به کمک چارچوب افرات (2008) که سکوت بلیغ را ابزاری فعال در انتقال پیام و بر‌آوردن نقش‌های ارجاعی عاطفی، ترغیبی، شعری، همدلی و فرازبانی می­داند، فیلم «جدایی نادر از سیمین»، به‌عنوان اولین فیلم ایرانی برنده جایزه اسکار، به دلیل برخورداری از روایت­های پنهانی که به واسطه سکوت شکل می­گیرند، در چارچوب پیشنهادی افرات (2008) مورد بررسی قرار گرفت تا مشخص گردد که اولاً این موارد، منتقل‌کننده کدام معانی و نقش­های ارتباطی هستند و ثانیاً عوامل بافتی، اعم از زبانی و موقعیتی و کاربرد­شناختی، چه نقشی در انتقال معنا و نقش­آفرینی سکوت بلیغ در ارتباطی موفق بر عهده دارند. نتایج مطالعه حاکی از آن است که سکوت بلیغ به شکل تأثیر­گذاری در این فیلم در خلق و انتقال انواع مختلف نقش­ها و معانی، مورد استفاده قرار گرفته است که این خود می­تواند از عوامل زبانی برای موفقیت فیلم یاد­شده باشد. از طرفی مشاهده گردید که هدف ارتباط، بافت موقعیتی، نوع مخاطب، روابط قدرت بین مشارکان و هنجارهای فرهنگی و اجتماعی، از جمله عوامل بافتی و کاربردشناختی بودند که در ترجیح استفاده از سکوت بلیغ بر کلام صریح برای برآوردن یک نقش ارتباطی، سهم به‌سزایی دارند.