بررسی نظام عاطفی گفتمان در شعر «سفر‌به‌خیر» شفیعی کدکنی با رویکرد نشانه- معنا‌شناسی

این مقاله به بررسی نظام عاطفی گفتمان در شعر «سفر‌به‌خیر» از شفیعی کدکنی می‌­پردازد. دیدگاه گفتمانی با رویکرد نشانه- معنا شناختی، تولیدات زبانی را تابع فرآیندی پیچیده می‌داند که عوامل نشانه-معنایی بسیار در آن دخیل‌اند.‌ آنچه دارای اهمیت است، نوعی موضع گفتمانی است که به دلیل پویایی، ما را با نوعی جهت‌گیری گفتمانی، بسط روابط و تعامل بین نیروهای همسو یا نا‌همسو مواجه می‌سازد. گفتمان ادبی، جریانی سیال است که تعامل دو گونه ‌شناختی و عاطفی در آن سبب تولید معنا می‌شود که عدم قطعیت معنا و سیر تکاملی آن مدیون فرآیند تنشی گفتمان است. این شکل‌گیری تابع نوعی حضور نشانه- معنا‌شناختی است. هدف ما در این مقاله، بررسی شعر «سفر‌به‌خیر» از نظر ساز‌و‌کار تولید و دریافت معنا با تکیه بر شرایط پیوستار و گسست گفتمانی و تأثیر‌گذاری آن در درک مفهوم شعر است. از طرفی فضای تنشی، محلی برای بروز احساسات در گفتمان است. بدین جهت ما رویکردهایی چون «روند شکل‌گیری معنا»، «شاخص‌‌‌ها»، «انفصال و اتصال گفتمانی»، «تأثیر افعال»، «دورنما‌سازی» و «گونه القا» را برای نشان دادن عمق عاطفه در شعر بررسی کرده‌ایم. بدین‌ترتیب گونه‌های تقابلیِ شناخته‌شده و دخیل در تولید معنا، به گونه‌هایی سیال و ناپایدار تغییر می‌یابند. استفاده از این نشانه- معناها باعث افزایش عاطفه در کلام، دست‌یابی زبان به ناممکن‌ترین زمان‌ها و مکان‌ها و درنتیجه، اثرگذاری بیشتر بر خواننده می‌شود. این پژوهش به شیوه کتابخانه‌ای و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته ‌است و براساس نتایج به‌دست‌آمده می‌توان گفت غلبه فضای گفتمانی عاطفی در شعر ذکرشده شفیعی کدکنی بسیار بارز است.