تأملی بر مبحث «وجهیّت‌های» زبانی با تأکید بر نقش افعال شبه‌معین در تکوین نظام معرفت‌شناختی در مثنوی معنوی

نویسندگان
راضیه حجتی زاده 1
سید علی اصغر میرباقری فرد 2
منوچهر توانگر ریزی 3
1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
3 دانشیار زبانشناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
از‌جمله ابزارهای زبانی که می‌تواند محقق را در بررسی ارتباط میان گوینده و مخاطب یاری رساند، «وجهیت‌ها»ی زبانی است که معمولاً در قالب کنش‌های کلامی‌ عاطفی نمود می‌یابد. نظر به این‌که کنش‌های عاطفی لازمه گونه‌هایی از متون به شمار می‌رود که ذهنیت‌ها، احساسات و ارزش‌های گوینده در آن پر‌رنگ‌تر جلوه می‌کند، از‌این‌رو، در مثنوی نیز که به سبب برخورداری از چند‌گونگی ادبی، به گوینده امکان می‌دهد که از خاموشی روحانی خود، به شیوه‌ای مؤثر و خلاق بیرون آید و زبان را همچون واقعیتی اجتماعی و در مسیر ایجاد رشد و ارتباط با مخاطب به کار گیرد، تنوع جهات زبانی امری انکارناپذیر است.
با توجه به ویژگی‌های زبان عرفانی، مطالعه آن قسم جهت‌های زبانی که حیثیت هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی متن را منعکس می‌سازد، حائز اهمیت است. این مقاله بر آن است تا نشان دهد که چگونه گوینده با استفاده از گونه‌ای از جهت‌ها که از نظر «منطقی» شهرت دارد، توفیق یافته است تا اندیشه‌ها و احوال خود را در قالب واژه‌ها بریزد و از این طریق، مخاطب را از نظام فکری و ارزشی خود بیاگاهاند. به همین منظور، این مقاله، ضمن اشاره به دسته‌بندی‌های ارائه‌شده از جهت‌های گوناگون زبانی، ابتدا به تبیین ارتباط میان افعال شبه‌معین جهت‌دار با نظام معرفت‌شناختی حاکم بر متن می‌پردازد و سپس متن را مطابق با این ابزارها تجزیه و تحلیل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

  • پورنامدارایان، تقی (1388). در سایه آفتاب. تهران: سخن.

  • حجتی‌زاده، راضیه و همکاران (1392). «بررسی عناصر زمینه‌گرا (حالی- مقالی) در گفتمان نی‌نامه». مجله جستارهای زبانی. د 4. ش 2 (پیاپی14). صص27-54.

  • حق‌شناس، علی‌محمد (1382). زبان و ادبیات فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته (مجموعه‌مقالات). تهران: آگه.

  • شعیری، حمیدرضا (1388). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.

  • شعیری، حمیدرضا (1392). «تحلیل وجه تنشی گفتمان سنگی بر گوری». نقل از نشانه‌شناسی و نقد ادبیات داستانی معاصر (مجموعه‌مقالات نقدهای ادبی- هنری). به کوشش لیلا صادقی. تهران: سخن.

  • صفوی، کورش (1390). از زبان‌شناسی به ادبیات. ج2. تهران: سوره مهر.

  • صنعتی، محمد (1382). تحلیل‌های روان‌شناختی در هنر و ادبیات. تهران: مرکز.

  • ضیف، شوقی (1383). تاریخ و تطور علوم بلاغت. تهران: سمت.

  • فتوحی، محمود (1390). سبک‌شناسی. تهران: سخن.

  • فرشیدورد، خسرو (1384). دستور مفصل امروز. تهران: سخن.

  • فیومرتون، ریچارد (1390). معرفت‌شناسی. ترجمه جلال پیکانی. تهران: مؤسسه انتشارات حکمت.

  • لاینز، جان (1385). مقدمه‌ای بر زبان‌شناسی معناشناختی. ترجمه حسین لاله. تهران: گام نو.

  • مولوی، جلال‌الدین محمد (1384). مثنوی معنوی. تصحیح محمد استعلامی. تهران: سخن.

  • وردانک، پیتر (1389). مبانی سبک‌شناسی. ترجمه محمد غفاری. تهران: نشر نی.

    • Bakhtine, M. (1993). Le Contexte de L’œuvre Littéraire. Paris: Dunod.

    • Bally, Ch. (1969). Les Notions Grammaticales d’absolus et de Relative. in “essays sur Le Langage”. Paris: Minuit.

    • Benveniste, E. (1974/ 1966). Problèmes de Linguistique Générale. 2v. Paris: Gallimard.

    • Ducrot, O. (1972). Dire et Ne pas Dire, Principes de Sémiotique Linguistique. Paris: Hermann.

    • Ducrot, O. (1995). Topoi et Formes Topiques. Paris: Kimé.

    • Dutard, Francoise Argod (1998). Linguistque Littéraire. Paris: Armand Colin.

    • Fontanille, J. (1998). Sémiotique du Discours. Limoges: Pulim.

    • Garric, N. & C. Féréderic (2007). Introdaction à La Pragmatique. Paris: Hachette.

    • Kerbrat Orecchioni, C. (1980). L’ Enonciation de La Subjectivité dans le Langage. Paris: Armand Colin.

    • Maingueneau, D. (2007). Exercises de Linguistique Pour le Texte Littéraire. Paris: Nathan.

    • Narvaèze, M. (2000). Á La découverte des Genres Littéraires. Paris: Ellipses.

    • Sarfati, G.- E. (1997). Eléments D’analyse du Discours. Paris: Université Nathan.



    • Fewmorton, R. (2014). Epistemology. Tehran: Hekmat editions.

    • Hojatizaded, R. et. al (2014). "study of diexis in discourse of Ney Name". Language Related Research No. 2. Pp 54-27.

    • Lyons, J. (1977). Semantics. 2v. Cambridge: Cambridge University Press.

    • Nuyts, J. (2005). Modality in the Expression of Modality. New York: Willian Frawley.

    • Palmer, F. (1986). Mood & Modality. Cambridge: Cambridge University Press.

    • Taleghani, A. (2008). Modality, Aspeet & Negation in Persian. New York: Jean Benjamin Publishing Company.

    • Verdonk, P. W. (1995). Twentieth Century Fictiion (From text to Context). New York: Routledge.




 

جستارهای زبانی
دوره 6، شماره 7
بهمن و اسفند 1394
صفحه 91-116