3
دانشیار زبان‌شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
در مقاله حاضر به بررسی واژه «دیدن» از منظر معناشناسی قالبی میپردازیم و نشان میدهیم که چگونه معنای برخی از واژهها در تجارب روزمره و دانش پیش‌زمینه انسانها وجود دارد. به عبارت دیگر، هدف این مقاله دستیابی به تفاوت معنایی ظریف بین واژگان هم‌معناست و تصور بر این است که ریشه این تمایزات در تجارب نهفته باشد که چنین تمایزات معنایی در لغتنامهها عموماً نادیده گرفته میشود. راهکار انجام این تحقیق، بررسی متون متنوع و پیکرهای است تا از این طریق بتوانیم قالبهای معنایی فعل «دیدن» را یافته و از یک‌سو روابط و تفاوتهای بین فعل «دیدن» و فعلهای هممعنا نظیر «مشاهده کردن»، «تماشا کردن»، «نگاه کردن» و غیره را استخراج کنیم و از سوی دیگر، چند‌معنایی فعل «دیدن» را در قالبهای متعدد مشخص نمائیم. از تحلیل دادهها میتوان به نتایجی چند دست یافت، از آن جمله میتوان نشان داد که رابطه بین قالبهای متعدد با قالب «ادراکی- دیداری» عامل ایجاد چند‌معنایی فعل «دیدن» شده است. همچنین، واژگان دیگری که با ادراک دیداری در ارتباط هستند، از طریق متغیرهایی از قبیل هدف، دقت، اراده و غیره از فعل «دیدن» تمیز داده شدهاند. آنچه در‌نهایت حاصل میآید الگویی از ارتباط معنایی فعل «دیدن» و سایر افعال هممعنا میباشد.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1391).دستور زبان فارسی 1 و 2.ویرایش 4.تهران: فاطمی.
راسخ‌مهند، محمد (1390). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریهها و مفاهیم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
رضاییان، علی و قاسم سالاری (1392). «تحول داغ دیدن از فعل ساده به مرکب». مجلة زبانپژوهی (دانشگاه الزهرا)، س 4. ش 8. صص 53-65.
سلطانی، رضا و محمد عموزاده (1391). «رویکردی شناختی به چند‌معنایی: مطالعه موردی فعل حرکتی آوردن». مجموعه‌مقالات سومین هم‌اندیشی معناشناسی. به کوشش سپیده عبدالکریمی. تهران: نشر نویسه پارسی. (صص233-256).
فیاضی، مریم‌سادات (1388).بررسی چند‌معنایی در زبان فارسی؛ رویکردی شناختی. رساله دکتری. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
فیاضی، مریم‌سادات؛ عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا؛ ارسلان گلفام؛ آزیتا افراشی و فردوس آقا‌گل‌زاده (1387). «خاستگاه استعاری افعال حسی چند‌معنا در زبان فارسی از منظر معنی‌شناسی شناختی». مجله ادب‌پژوهی. ش 6. صص 87-110.
Baker, C. F. (1999). Seeing Clearly: Frame Semantic, Psycholinguistic, and Cross-Linguistic Approaches to the Semantics of the English Verb See. PhD Dissertation. Berkeley : University of California.
Croft, W. & D. A. Cruse (2004). Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Evans, V. & M. Green (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Fillmore, C. J. & Atkins, B. T. (1992). “Toward a Frame-Based Lexicon: The Semantics of RISK and its Neighbours’’. Frames, Filelds and Contrasts 102.
Fillmore, C. J. (1982). “Frame Semantics’’. The Linguistic Society of Korea: Linguistic in the Morning Calm. Pp. 65-137.
Fillmore, C. J. (2014/07/02). FrameNet. Retrieved fromhttps://framenet.icsi. berekeley. edu/fndrupal/.
Langacker, R. (1987). Foundations of Cognitive Grammar, VolI. Stanford, CA: Stanford University Press.
Talmy, L. (2000). Toward a Cognitive Semantics, Vol I: Concepts Structuring Systems. Cambridge, MA: MIT Press.
Ungerer, F. & H. Schmid (2006). An Introduction to Cognitive Linguistics. Edinburgh: Pearson Education Press.
جستارهای زبانی