پویایی زندگیِ در رقابت: تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمانی در داستان کوتاه «خلأ»

نویسندگان
فرامرز میرزایی 1
احمد جمال امیدی 2
1 استاد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی, دانشگاه بوعلی سینا, همدان
چکیده
نشانه- معناشناختی گفتمانی رویکردی نو در حوزه نقد ادبی به شمار می‌رود. در این رویکرد نشانه- معناها گونه‌هایی سیال‌، پویا و چند‌بُعدی‌ هستند و با کنترل نظامی که فرآیند گفتمانی نام دارد، نمایان می‌شوند. در این جستار نحوه شکل‌گیری فرآیند عاطفی گفتمان در داستان «خلأ» اثر نجیب محفوظ، نویسنده مصری و برنده نوبل ادبیات 1988م، بررسی می‌شود تا به این پرسش پاسخ دهد که چگونه گفتمان داستان، حس رقابت را به‌عنوان کنشی ارزشمند در زندگی شخصیت‌های داستان نشان داده است؟ در واقع هدف این جستار نشان دادن نقش فرآیند عاطفی در تغییر شرایط تحول گفتمان و تأثیر آن بر سبک حضور شوش‌گران است. یافته‌ها نشان می‌دهد که رخداد دو حادثه در زندگی شَوِش‌گر با تأثیر بر باور و تغییر در نوع احساس او، روند گفتمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و کارکرد ارزشی آن را متحول می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

  • ·       ابن هندی، صلاح (1392). «الرمز الدینی فی أدب نجیب محفوظ»Vide. www.aklaam.net).).

  • داوودی مقدم، فریده (1392). «تحلیل نشانه- معناشناسی شعر آرش کمانگیر و عقاب؛ تحول کارکرد تقابلی زبان به فرآیند تنشی». فصلنامه جستارهای زبانی. د 4. ش 1 (پیاپی 13). صص 105-124.

  • شعیری، حمید‌رضا و ترانه وفایی (1388الف). ققنوس: راهی به نشانه‌- معناشناسی سیال. چ 1. تهران: علمی و فرهنگی.

  • شعیری، حمید‌رضا و ترانه وفایی (١٣٨٨ب). «مبانی نظری تحلیل گفتمان». پژوهش‌نامه فرهنگستان هنر. ش 2. صص 54-72.

  •  شعیری، حمیدرضا (1388ج). «از نشانه‌شناسی ساخت‌گرا تا نشانه- معناشناسی گفتمانی». فصلنامه تخصصی نقد ادبی. س 2. ش 8 (زمستان). صص33-51.

  • شعیری، حمیدرضا (1384). «بررسی بنیادین ادراک حسی در تولید معنا». پژوهش‌نامه علوم انسانی. ش 45-46. صص 131-146.

  • شعیری، حمیدرضا (1389). تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناسی گفتمان. چ 2. تهران: سمت.

  • شعیری، حمیدرضا (1391). مبانی معنا‌شناسی نوین. چ 3.  تهران: سمت.

  • عباسی، علی و هانیه یارمند (1390). «عبور از مربع معنایی به مربع تنشی: بررسی نشانه‌– معناشناختی ماهی سیاه کوچولو». پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. ش 3. د 2. صص 147-172.

  • کامل شعلان، سناء (2006). «الرحلۀ الأسطوریۀ فی روایۀ رحلۀ ابن فطومه لنجیب محفوظ». مجلۀ عمان (الأردن). العدد 135. أیلول 17. (www.main.omandaily.com)

  • گرمس، آلژیرداس ژولین (1389). نقصان معنا. با ترجمه و شرح حمید‌رضا شعیری. تهران: علم.

  • میرزایی، فرامرز و طیبه امیریان (1391). «التحلیل السیمیائی لروایه رحلۀ ابن فطومه لنجیب؛ العناوین و الشخصیات». مجلة داراسات فی نقد الأدب العربی (جامعه الشهید بهشتی کلیه الآداب و العلوم الإنسانیة). السنه الثالثة. العدد 5. صص 6- 63.

  • محفوظ، نجیب (1991). المؤلفات الکاملة. المجلد الثالث (مجموعه خماره القط الأسود، خلأ). الطبعه الأولی. بیروت: مکتبه لبنان.

  • مرینی، محمد ( 2006). «نجیب محفوظ فی النقد الحدیث (النقد الاجتماعی)». مجله النقد الادب فصول. العدد 69 (صیف- خریف).

  • نصیحت، ناهید؛ کبری روشنفکر؛ خلیل پروینی و فرامرز میرزایی (1392). «بررسی نشانه- معنا‌شناختی ساختار روایی داستان کوتاه لقاء فی لحظة رحیل». فصلنامه جستارهای زبانی. ش 2. د 4. صص 199-220.

    • Fontanille, J. (1998). Semiotique du Discours. Limoge: PULIM .

    • Fontanille, J. (1999). Sémiotique et Littérature. Essais de Méthode. Paris: PUF.




 

جستارهای زبانی
دوره 6، شماره 7
بهمن و اسفند 1394
صفحه 237-260