حرکت‌های نحوی روبه‌پایین در زبان فارسی براساس کمینه‌گرایی

نویسندگان
مطلب آذری 1
سریرا کرامتی یزدی 2
علی علیزاده 3
مجتبی نامور فرگی 4
1 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، ایران
2 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
3 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران
4 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه پیام ‌نور، ایران
چکیده
حرکت نحوی یکی از جذاب‌ترین بخش‌های نظریۀ دستور همگانی ‌است که از الگو‌های آغازیِ این نظریه تا الگوهای متأخر امروزی، همگی جایگاه و اهمیت خود را حفظ کرده‌اند. توجیه‌های بسیاری برای چگونگی کارکردِ این فرایند نحوی در ساخت‌های زبانیِ زبان‌های گوناگون ارائه شده است. با تلاش‌های بسیارِ زبان‌شناسان ایرانی، هنوز بسیاری از مسائل مطرح‌شده در دستور همگانی ــ به‌ویژه دیدگاه کمینه‌گرا- در زبان فارسی بررسی نشده است.
در این پژوهش، با بررسی حرکت‌های نحوی روبه‌پایین براساس کمینه‌گرایی، به نحو جملات فارسی و پیچیدگی‌های این نوع حرکت دقیق‌تر نگریسته می‌شود. بر این اساس، ویژگی‌های یگانه و تمایزدهندۀ حرکت‌های رو‌به‌پایین در زبان فارسی معرفی و شِش نوع حرکت روبه‌پایین بررسی و توصیف می‌شوند که در‌ این‌میان می‌توان به حرکت هستۀ گروه مطابقه، گروه زمان و گروه نفی اشاره کرد. به‌نظر می‌رسد با درنظرگرفتن امکان حرکت روبه‌پایین، می‌توان توجیه بهتری از چگونگیِ نحو جملات فارسی و جایگاه‌ گره‌های نقشی صرفی در ساخت‌ سلسله‌مراتبی اشتقاق جمله‌های زبان فارسی ارائه کرد.

کلیدواژه‌ها

  • انوشه، مزدک (1387). «نقدی بر تحلیل پوسته‌ای گروه فعلی در زبان فارسی». فصلنامۀ زبان و زبان‌شناسی. س 5. ش 9. صص 137به‌بعد.

  •  پهلوان‌نژاد، محمدرضا؛ مهدی مشکوة‌الدینی و سیدمحمد حسینی‌معصوم (1390). «بررسی کارکرد گروه نقشی زمان در زبان فارسی برپایۀ برنامۀ کمینه‌گرا». زبان‌شناسیوگویش‌هایخراسان. د2ر، ش 2. صص 59-83.

  • حسینی‌‌معصوم، سیدمحمد (1390). «بررسی جایگاه و کارکرد مقوله نفی در تحلیل ساختی فارسی و تبیین فرایند منفی‌سازی». مجلۀ زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان. د1، ش5. صص17-34.

  • ·      دبیرمقدم، محمد (1383). زبان‌شناسی نظری: پیدایش وتکوین دستور زایشی، ویراست دوم. تهران: سمت.

  • رحیمیان، جلال (1386). «ارتباط صوری و معنایی نمود در زبان فارسی». مجموعه مقالات هفتمین همایش زبان‌شناسی ایران. (صص 24-260). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

  • رضایی، والی (1391). «نمود استمراری در فارسی معاصر»، مجلۀ فنون ادبی دانشگاه اصفهان. س 4، ش 1 (پیاپی 6). صص 17-33.

  • روشن، بلقیس و شهلا باقری (1392). «آیا هر جملۀ فارسی یک نظیر منفی دارد؟» مجلۀ ادب پژوهی. ش 25 (علمی- پژوهشی 17). صص 161-177.

  • فرشیدورد، خسرو (1383). فعلوگروهفعلیوتحولآندرزبانفارسی. تهران: سروش.

  • صدیق‌ضیابری، رویا؛ آزیتا جعفری و محمد دبیرمقدم (1384). «تحلیل جایگاه عنصر نفی در زبان فارسی در چارچوب برنامۀ کمینه‌گرا»، مجموعه مقاله‌های نخستین همایش انجمن زبان‌شناسی ایران. به‌کوشش مصطفی عاصی. (صص49-78). تهران: انجمن زبان‌شناسی ایران.

  • کرباسچی، رزا و علی درزی (1388). «جایگاه هستۀ گروه تصریف زبان فارسی». مجلۀ زبان‌پژوهی. س1، د1، ش1. پاییز و زمستان. صص 99-143.

  • کریمی، یادگار (1391). «مطابقه در نظام کنایی (ارگتیو) زبان‌های ایرانی: رقابت واژه‌بست و وند». مجلۀ پژوهش‌های زبانی. س4، ش2. پاییز و زمستان. صص 1-18.

  • گلفام، ارسلان (1386). اصول دستور زبان. تهران: سمت.

  • ·     ماهوتیان، شهرزاد (1383). دستور زبان فارسی: واژگان و پیوندهای ساختی. تهران: سمت.

    • Embick, D. & R. Noyer (2001). “Movement operations after syntax”. Linguistic Inquiry 32. pp. 555–595.

    • Chomsky, N. (1981). Lectures on Government and Binding. Dordrecht: Foris.

    • Chomsky, N. (1995). The Minimalist Program. Cambridge: MIT Press.

    • Chomsky, N. & H. Lasnik (1993). “The theory of principles and parameters”. In J. Stechow; A. Jacobs; W. Sternefeld & T. Vennemann (Eds.). Syntax: an International Handbook of Contemporary Research. (pp. 13-56). Berlin: De Gruyter. Reprinted in: The Minimalist Program, Ch.1.

    • Ghomeshi, J. (2001). “Controle and thematic agreement in Persian”. Canadian Journal of Linguistics. 46 (1-2). pp. 9-40.

    • Haegeman, L. & J. Gueron (1999). English Grammar: A GenerativePerspective.London: Wiley-Blackwell.

    • Payne, J. R. (1985). “Negation”. In Shopen (Ed.) Language Typology and Syntactic Descriptions. Vol. 1. Clause Structure. (pp. 197-242). Cambridge: Cambridge University Press.

    • Pourhashemi, M. & A. Jabbari(2007). “Syntax of Persian and Englishnegation”. Pazhuhesh-e Zabanha-ye Khareji. No. 32. Special Issue. pp. 41-63. Retrieved September 26, 2014 from World Wide Web: http//:www.SId.ir.

    • Radford, A. (2004). Minimalist syntax: Exploring the structure of English.Cambridge: Cambridge University Press.

    • Skinner, R. T. (2009). Investigations of Downward Movement. Ph.D. Dissertation. Department of Linguistics McGill University. Montrèal. Mcgill University.

    • Steele, S. et al. (1981). An Encyclopedia of AUX: A Study in Cross-Linguistic Equivalence. Cambridge: MIT Press.

    • Taleghani, A. H. (2006). The Interaction of Modality, Aspect and Negation inPersian. Ph.D. dissertation. University of Arizona.



جستارهای زبانی
دوره 6، شماره 6
آذر و دی 1394
صفحه 1-22