1
استاد زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران
2
دکتری زبان‌شناسی، دانشیار دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
3
استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد، متخصص مغز و اعصاب، مشهد، ایران
4
کارشناس ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
چکیده
سکتۀ مغزی می‌تواند بر توانایی فرد در به‌کارگیریِ مناسب ویژگی‌های آکوستیکی به‌عنوان پارامترهای نوای گفتار در سطح جمله اثر منفی بگذارد. هدف از پژوهش حاضر تعیین ماهیت اختلالات آوایی در سطح جمله در بیماران زبان‌پریش بروکای فارسی‌زبان در چارچوب نظریۀ واج‌شناسی لایه‌ای است، که به‌منزلۀ نظریه‌ای مطرح در واج‌شناسی آهنگ به‌شمار می‌رود. آزمودنی‌های این پژوهش، سه‌نفر مرد فارسی‌زبان بودند که به‌صورت هدفمند از میان بیماران زبان‌پریشِ مراجعه‌کننده به واحد گفتاردرمانی مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی قائم‌‌شهر مشهد انتخاب شدند. این بیماران دچار ضایعه‌ای در نیمکرۀ چپ و به‌ویژه ناحیۀ پیشانی‌ـ گیجگاهی بودند. پارامترهای آکوستیکی دیرش، شدت و اجزاء پایانی فرکانس پایه که جملات پرسشیِ آری ـ نه را از جفت خبری آن‌ها متمایز می‌سازد، در یک تکلیف روخوانی در این بیماران سنجیده شد. نتایج پژوهش نشان داد که افراد زبان‌پریش بروکا قادر به تولید جملات پرسشی آری ـ نه و جفت خبری آن‌ها بر اساس اجزاء پایانی پارامتر فرکانس پایه بودند؛ اما آن‌ها عملکرد ضعیف‌تری نسبت به افراد گروه شاهد داشتند. به‌طورکلی، پژوهش حاضر تأیید می‌کند که توانایی زبان‌شناختی بیماران زبان‌پریش فارسی‌زبان به‌منظور متمایز ساختن جملات خبری از پرسشی تقریباً سالم باقی مانده است. نیز، این پژوهش بر اهمیت نیمکرۀ چپ در تولید نوای گفتار و حساسیت ناحیۀ پیشانی ـ گیجگاهی به منحنی‌های نوایی در سطح جمله صحه می‌گذارد.
اسلامی، محرم (١٣٨٤). واج‌شناسی: تحلیل نظام آهنگ فارسی. تهران: سمت.
رستمی ابوسعیدی، علی اصغر؛ عباسعلی آهنگر؛ پیام ساسان‌نژاد و اعظم میکده (در‌دست چاپ). «درک منحنی‌های آهنگ در بیماران فارسی‌زبان مبتلا به زبان‌پریشی بروکا». مجلۀ علمی پژوهشی زبان‌پژوهی. تهران: دانشگاه الزهرا (س).
میکده، اعظم (۱۳۹۰). بررسی تولید و درک منحنی‌های آهنگ در بیماران فارسی زبان مبتلا به زبان‌پریشی بروکا. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
· نیلی‌پور، رضا (١٣٧٢). آزمون زبان پریشی فارسی. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
Aziz-Zadeh, L.; T. Sheng & A. Gheytanchi (2010). “Common premotor regions for the perception and production of prosody and correlations with empathy and prosodic ability”. PloS one. 5(1). e8759.
Baum, S. R. (1998). “The role of fundamental frequency and duration in the perception of linguistic stress by individuals with brain damage”. Journal ofSpeech, Language and Hearing Research. Vol. 14. pp. 31- 40.
Baum, S. R. & J. Boyczuk (1999). “Speech timing subsequent to brain damage: effects of utterance length and complexity”. Brain and Language. Vol. 67. pp. 30-45.
Baum, S. R. & M. D. Pell (1997). “Production of affective and linguistic prosody by brain-damaged patients”. Aphasiology, 11(2). pp. 177-198.
Behrens, S. J. (1988). “The role of the right hemisphere in the production of linguistic stress”. Brain and Language. 33. pp. 104–127.
Behrens, S. J. (1989). “The right hemisphere and intonation”. Brain andLanguage.37. pp. 181-200.
Bolinger, D. (1958). “A Theory of Pitch Accent in English”. Word. 14. pp. 109-149.
Bradvik, B.; C. Dravins; S. Holtas; I. Rosen; E. Ryding & D. H. Ingvar (1991). “Disturbances of speech prosody following right hemisphere infarcts”. Acta Neurologica Scandinavica. 84. pp. 114–126.
Bruce, G. (1977). Swedish Word Accents in Sentences Perspective. Swedwn: Lund. Gleerup.
Darby, D. (1993). “Sensory aprosodia: A clinical clue to lesion of the inferior division of the right middle cerebral artery?” Neurology. 43. pp. 567– 572.
Dykstra, K.; J. Gandour & R. E. Stark (1995). “Disruption of prosody after frontal lobe seizures in the non-dominant hemisphere”. Aphasiology. 9. pp. 453–476.
Eady, S. J. & W. E. Cooper (1986). “Speech intonation and focus location in matched statements and questions”. Journal of the Acoustical Society ofAmerica. 80. pp. 402-415.
Emmorey, K. D. (1987). “The neurological substrates for prosodic aspects of speech”. Brain and Language. Vol. 30(2). pp. 305 – 320.
Fedorenko, E.; P. J. Hsieh & Z. Balewski (2015). “A possible functional localiser for identifying brain regions sensitive to sentence-level prosody”. Language, Cognition and Neuroscience. Vol. 30. pp. 120-148.
Gandour, J.; M. Dzemidzic; D. Wong; M. Lowe; Y. Tong & L. Hsieh (2003). “Temporal integration of speech prosody is shaped by language experience: An fMRI study”. Brain and Language. Vol. 84(3). pp. 318-336.
Gandour, J.; S. Petty & R. Dardarnanada (1989). “Dysprosody in broca’s aphasia: A case study”. Brain and Language. Vol. 37(2). pp. 232-257.
Ladd, D. (1996). Intonational Phonology. England: Cambridge University Press.
Lieberman, M. (1975). The Intonational system of English. Ph.D. dissertation. MIT.
Lieberman, P. (1967). Intonation, perception and language. Cambridge. MA.: MIT Press.
Pell, M. D. (2001). “Influence of emotion and focus location on prosody in matched statements and questions”. Journal of the Acoustical Society ofAmerica. 109. pp. 1668-1680.
Perkins, J.; J. Baran & J. Gandour (1996). “Hemispheric specialization in processing intonation contours”. Aphasiology. Vol. 10(4). pp. 343-362.
Pierrehambert, J. (1980). The Phonology and Phonetics of English Intonation. Ph.D. dissertation. MIT.
Ross, E. D. (1981). “The aprosodias: Functional-anatomic organization of the affective components of language in the right hemisphere”. Archives of Neurology. 38. pp. 561–569.
Ross, E. D.; R. D. Thompson & J. Yenkosky (1997). “Lateralization of affective prosody in brain and the callosal integration of hemispheric language functions”. Brain and Language. 56(1). pp. 27–54.
Ryalls, J. H. (1982). “Intonation in Broca’s aphasia”. Neuropsychologia. 20. pp. 355-360.
Seddoh, S. A. (2000). “Basis of intonation disturbance in aphasia: Production”. Aphasiology.14(11). pp. 1105-1126.
Seddoh, S. A. (2004). “Prosodic disturbance in aphasia: speech timing versus intonation production”. Clinical Linguistics and Phonetics. 18(1). pp. 17-38.
Seddoh, S. A. (2008). “Conceptualisation of deviations in intonation production in aphasia”. Aphasiology. 22(12). pp. 1294-1312.
Seddoh, S. A. (2006). “A perceptual investigation of intonation categories in patients with unilateral left and right hemisphere damage”. Brain and Language. Vol. 99. pp. 8-219.
Shapiro, B. E., & M. Danly (1985). “The role of the right hemisphere in the control of speech prosody in propositional and affective contexts”. Brain andLanguage. 25(1). pp. 19–36.
Shipley-Brown, F., W. Dingwall, C. Berun, G. Yenikomshtan & S. Gordon-Salant (1988). “Hemispheric processing of affective and linguistic intonation contours in normal subjects”. Brain and Language. Vol. 33. pp. 16-26.
Sidtis, D., D. Kempler, C. Jackson & E. Metter (2010). “Prosodic changes in aphasic speech: Timing”. Clinical Linguistics & Phonetics. Vol. 24. pp. 155-167.
Strand, E.A. & M. R. McNeil (1996). “Effects of length and linguistic complexity on temporal acoustic measures in apraxia of speech”. Journal of Speech and Hearing Research. 39. pp. 1018-1033.
Van Lancker, D. & J. Sidtis (1992). “The identification of affective prosodic stimuli by left- and right-hemisphere-damaged subjects: All errors are not created equal”. Journal of Speech and Hearing Research. 35. pp. 963 –970.
Walker, J. P.; T. Daigle & M. Buzzard (2002). “Hemispheric specialization in processing prosodic structures: Revisited”. Aphasiology. Vol. 16(12). pp. 1155-1172.
Walker, J. P., L. Joseph & J. Goodman (2009). “The production of linguistic prosody in subjects with aphasia”. Clinical Linguistics & Phonetics. 23(7). pp. 529-549.
Wertz, R. T.; C. R. Henschel; L. L. Auther; J. R. Ashford & H. S. Kirshner (1998). “Affective prosodic disturbance subsequent to right hemisphere stroke: A clinical application”. Journal of Neurolinguistics. 11. pp. 89–102.
Witteman, J.; K. S. Goerlich-Dobre; S. Martens; A. Aleman; V. J. Van Heuven & N. Schiller (2014). “The nature of hemispheric specialization for prosody perception”. Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience. 14(3). pp. 1104-1114.
Witteman, J.; M. H. van IJzendoorn; D. van de Velde; V. J. J. P. van Heuven & N. O. Schiller (2011). “The nature of hemispheric specialization for linguistic and emotional prosodic perception: A meta-analysis of the lesion literature”. Neuropsychologia. 49. pp. 3722 –3738.
جستارهای زبانی