شرط مجاورت و مشخص‌بودگی در زبان فارسی: تعامل میان نحو و معنی‌شناسی

نویسنده
ابراهیم رضاپور
استادیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
چکیده
شرط مجاورت به‌عنوان یکی از محدودیت‌های نحوی در اعطای حالت در برخی زبان‌ها مانندِ انگلیسی، هلندی، ترکی و هندی به‌شمار می‌رود و تاکنون مطالعات بسیاری دربارۀ وجود و عدم وجود شرط مجاورت در زبان‌های گوناگون صورت گرفته است. پژوهشگرانی مانند چامسکی (1981) و استوول (1981) قائل به نقش شرط مجاورت در دستور زایشی بوده‌اند و برخی پژوهشگران مانند جانسون (1991) نقش مجاورت را در دستور زایشی رد کرده‌اند. مخالفان حضور شرط مجاورت در دستور زایشی معتقداند که دو اصل فرافکنی و شرطِ دوشاخه‌ای‌بودن باید جایگزین مجاورت شوند. در این پژوهش کوشش شده است تا کاربرد شرط مجاورت در زبان فارسی بررسی شود. تحلیل داده‌های پژوهش نشان می‌دهد که حالت‌بخشیِ هستۀ تصریف به فاعل و همچنین حالت‌بخشیِ فعل به مفعول مستقیمِ مشخص در زبان فارسی تابع محدودیت‌های مجاورت نیستند. درحقیقت در زبان فارسی جایگاه مفعول مستقیمِ مشخص در مشخص‌گرِ گروه فعلی هسته‌ای و هستۀ تصریف در انتهای جمله قرار گرفته‌اند که امکان مجاورت میان هستۀ تصریف و فاعل و همچنین مجاورت میان فعل و مفعول مستقیمِ مشخص در فارسی وجود ندارد؛ اما حالت‌بخشی حرف اضافه به گروه اسمی و فعل به مفعول مستقیمِ نامشخص تابع محدودیت‌های مجاورت‌اند. بنابراین میان شرط مجاورت و مشخص‌بودگی رابطه‌ای مستقیم وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

  • دبیرمقدم، محمد (1383). زبان شناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی. تهران: سمت.

  • دبیرمقدم، محمد (1383ب). «زبان فارسی و نظریه های زبانی: در جستجوی چارچوبی برای تدوین دستور جامع زبان فارسی». ویژه‌نامه فرهنگستان. ش4. صص 93-129.

  • دبیرمقدم، محمد (1388). پژوهش‌های زبان‌شناختی فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

  • درزی، علی و مزدک انوشه (1389). «حرکت فعل اصلی در فارسی(رویکردی کمینه گرا)». دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا(س). س2. ش3. صص 21-55.

  • راسخ‌مهند، محمد (1389). «مفعول نمایی افتراقی: نگاهی دیگر به «را»»، مجلۀ زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد. ش2. صص 1-13.

  • راسخ‌مهند، محمد (1391). «ارتباط قلب نحوی و تاکید در زبان فارسی». قابل‌دسترسی در آدرسِ: . http://profs.basu.ac.ir/rasekhmahand/upload_file/art.426.pdf

  • کرباسچی، رزا و علی درزی (1388). «جایگاه هستۀ گروه تصریف زبان فارسی». دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا(س). س1. ش1. صص 99-141.


 



  • Bowers, J. (1993). “The syntax of predication”. Linguistic Inquiry. Vol. 24. No. 4. pp. 591-656.

  • Chomsky, N. (1981). Lectures on government and binding: The Pisa Lectures. Dordrecht: Foris.

  • Chomsky, N. (1995). The Minimalist Program. Cambridge: Mass MIT Press.

  • Comrie, B. (1989). Language universals and Linguistic Typology. Chicago: University of Chicago Press.

  • Emonds, J. (1970). Root and Structure-Preserving Transformations. Ph.D. Dissertation. MIT. Cambridge. Massachusetts.

  • Emonds, J. (1976). A Transformational Approach to English Syntax. New York: Academic Press.

  • Folli, R.; H. Harley & S. Karimi (2005). “ Determinants ofevent type in Persian complex predicates”. Lingua 115 (10). pp. 1365–1401.

  • Fukui, N. & Y. Takano (1998). “Symmetry in syntax: Merge and demerge”. Journal of East Asian Linguistics 7. pp. 27–86.

  • Greenberg, J. H. (1963). “ Some universals of grammar with particular reference to the order of meaningful elements”. In Joseph Greenberg (Ed.). Universals of Language. (pp. 73–113). Cambridge: MA MIT Press.

  • Johnson, K. (1991). “ Object positions” . Natural Language and LinguisticTheory. Vol.9. No. 4. pp. 577-636.

  • Karimi, S. (1990). “Obliqueness, specificity, and discourse functions”. Linguistic Analysis. 20. pp. 91-139.

  • Karimi, S. (2003). “On object positions, specificity, and scrambling in Persian” In S. Karimi (Ed.). Word Order andScrambling. (pp. 91-124). Oxford/Berlin: Blackwell Publishers.

  • Karimi, S. (2005). A Minimalist Approach to Scrambling: Evidence from Persian. The Hague: Mouton.

  • Kayne, R. (1984). Connectedness and Binary Branching. Dordrecht: Foris.

  • Koizumi, M. (1995). Phrase structure in minimalist syntax. MIT dissertation. Cambridge: MA MITWPL.

  • Marantz, A. (1997). “No escape from syntax: Don’t try morphological analysis in the privacy of your own lexicon”. In A. Dimitriadis, L. Siegel, C. Surek-Clark & A. Williams (Eds.). Proceedings of the 21st annual Penn Linguistics Colloquium. University of Pennsylvania Working Papers in Linguistics. Vol. 4 (2). (pp. 201–225). Philadelphia. PA: Penn Linguistics Club.

  • Mohammad, J. & S. Karimi (1992). “Light verbs are taking over complex verbs in Persian”. Proceeding of WECOL. pp. 195-212.

  • Muller, S. (2010). “Persian complex predicates and the limits of inheritance-based analyses”. Journal of Linguistics. No. 46. pp. 601–655.

  • Pantcheva, M. (2008). “Noun preverbs in Persian complex predicates”. Tromsø Working (Ed.). Papers on Language & Linguistics. pp. 19-45.

  • Pollock, Jean-Yves (1989). “Verb Movement, UG and the Structure of IP”. Linguistic Inquiry 20. pp. 365-424.

  • Stowell, T. (1981). Origins of Phrase Structures. Ph.D. Dissertation. Massachusetts Institute of Technology. Cambridge.

  • Vahedi Langrudi, M. M. (1992). Clausal and Verbal Structures in Farsi. M.A. Dissertation. University of Ottawa.

  • Riemsdijk, H. V. (1998). “Head movement and adjacency”. Natural Language & Linguistic Theory. Vol. 16. No. 3. pp. 633-678.

  • Vazquez, E. (1997). “Case assignment in double object constructions”. Revista Alicantina de Estudios Ingleses. Vol.10. pp. 209-220.

  • Wilkins, W. (1980). “Adjacency and variables in syntactic transformations”. Linguistic Inquiry. Vol. 11. No. 4. pp. 709-758.

جستارهای زبانی
دوره 6، شماره 6
آذر و دی 1394
صفحه 163-183