انطباق واجی واکه‌های وام‌واژه‌های زبان عربی در فارسی؛ رویکرد بهینگی

نویسندگان
عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا 1
افتخار سادات هاشمی 2
عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا 1
1 دانشیار زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری زبا‌ن‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
مطالعه انطباق وام‌واژه‌ها مدت‌هاست، توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در این پژوهش تلاش بر این است تا چگونگی انطباق واجیِ واکه‌های وام‌واژه‌های زبان عربی بررسی شوند. چارچوب نظری این پژوهش نظریۀ بهینگیِ پرینس و اسمولنسکی (2004) است. داده‌های بررسی‌شده، 1647 واژه است که از فرهنگ معین و سخن گردآوری شده‌اند. تلفظ وام‌واژه‌ها در زبان مبدأ (عربی) با بهره‌گیری از چهار فرهنگ زبان عربی آوانگاری شده‌اند و سپس تغییرات آوایی/ واجیِ رخ‌داده دربارۀ هریک از وام‌واژه‌ها در زبان مقصد (فارسی) بررسی شده‌اند. تلفظ وام‌واژه‌های زبان عربی در فارسی با استفاده از فرهنگ‌های معین و سخن گرد‌آوری و آوانویسی شده‌اند. در این بررسی پس از معرفی نظام آوایی و واجی زبان‌های فارسی و عربی، فرایند‌های واجی دخیل در انطباق واکه‌های وام‌واژه‌ها، هریک به‌تفصیل بررسی شده‌اند. فرایند جایگزینی، پربسامدترین فرایند واجی دخیل در انطباق واکه‌های وام‌واژه‌های زبان عربی است.

کلیدواژه‌ها

  •  



    • آذرنوش، آذرتاش )1379(. فرهنگ معاصر عربیـفارسی براساس فرهنگ عربی- انگلیسیِ هانس ور. تهران: نی.

    • آرلاتو، آنتونی (1384). درآمدی بر زبان شناسی تاریخی. ترجمه یحیی مدرسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

    • استرآبادی، رضی‌الدین (1390). شرح رضی‌المعروف شرح شافی ابن حاجب. قم: دارالمجتبی.

    • اعلم، هوشنگ (1369). «تفاوت معنایی دو گونه تکواژ ــَ ت/ ــِ ه در فارسی»، مجله زبانشناسی. س7، ش2. پاییز و زمستان. صص21-31.

    • انطاکی، محمد (1372). آواشناسی. ترجمۀ قاسم بستانی. تهران: جهاد دانشگاهی.

    • انوری، حسن (1381). فرهنگ فشردۀ سخن. تهران: سخن.

    • ثمره، یدالله (1378). آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا. چ5. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

    • ثمره، یدالله (1381). آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا. چ7. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

    • بندرریگی، محمد (1366). فرهنگ جدید عربیـفارسی. تهران: اسلامی.

    • حق‌شناس، علی‌محمد (1376). آواشناسی. تهران: انتشارات آگاه.

    • خدابخشی، مجید (1386). تجوید قرآن کریم؛ توصیفی در چارچوب واج‌شناسی زایشی خطی و غیرخطی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد تهران مرکز.

    • دبیرمقدم، محمد (1383). زبانشناسی نظری؛ پیدایش و تکوین دستور زایشی. تهران: سمت.

    • راسخ‌مهند، محمد (1383). «معرفی نظریۀ بهینگی و بررسی تکیه در فارسی». مجله زبانشناسی. س19، ش 1، پیاپی 34. صص42-66.

    • صادقی، علی‌اشرف (1357). تکوین زبان فارسی. تهران: دانشگاه آزاد ایران.

    • صادقی، علی‌اشرف (1369). «دربارۀ کلمات عربی‌الاصل مختوم به «ـ/ِe/، ـَ/a/ و ـَ‌ت/at/». مجلۀ زبانشناسی. س7. ش2. پاییز و زمستان. صص32-43.

    • صادقی، علی‌اشرف (1373). «بعضی تحولات ناشناختۀ کلمات عربی در زبان فارسی». مجلۀ زبانشناسی. س11، ش1. بهار و تابستان. صص2-11.

    • صادقی، علی‌اشرف (1386). تأثیر زبان عربی بر آواهای زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

    • قیم، عبدالنبی (1390). فرهنگ معاصر عربیـفارسی. چاپ دهم. تهران: فرهنگ معاصر.

    • کامبوزیا، عالیه، ک ز. (1385 الف). واج شناسی رویکرد‌های قاعده بنیاد. تهران: سمت.

    • کامبوزیا، عالیه، ک ز. (1385 ب). «نقد و تصحیح مقاله محمد رضا مجیدی و المار ترنر». مجلۀ زبان و زبانشناسی. ش2. صص118-109.

    • کامبوزیا، عالیه، ک ز. ؛ بهرام هادیان (1388). «طبقات طبیعی در واکه‌های زبان فارسی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش15. زمستان. صص 144-117.

    • کامبوزیا، عالیه؛ ک ز. حسین داوری (1391). «بررسی وجود واکه مرکب در زبان فارسی». نشریه ادب و زبان. ش31. بهار. صص261-276.

    • معین، محمد (1376). فرهنگ فارسی معین. 6ج، چ11. تهران: امیر کبیر.

    • یارمحمدی، لطف‌الله (1373). درآمدی به آواشناسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

      • A'lam, H. (1991). "Semantic Difference between two types of morpheme (-at, -e) in Persian", Journal of Linguistics, volum VII, No. 2, autumn and winter, pp. 21-31.

      • Arlotto, A. (2005). Introduction to Historical Linguistics. Translated by: Y. Modarresi. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.

      • Azarnush, A. (2000). A Dictionary of Modern Written Arabic. Tehran: NEY [In Persian]

      • Bandar-Rigi, M. (1987). Arabic- Persian Dictionary. Tehran: Eslami [In Persian]

      • Catford, J. C. (1992). A Practical Introduction to Phonetics. Untited Kingdem: Oxford University Press.

      • Crystal, D. (2003). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. 5th edition. Untited Kingdem: Blackwell.

      • Kager, R. (1999).Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University Press.

      • Kambouziya, A. & E. S. Hashemi (2011). “Russian Loanword Adaptation; Optimal Approach”. Iranian Journal Of Applied Language Studies. Vol. 3. No.1. pp. 77-96

      • Kassis, N. & J. Khoury (2002). Assimil Français-Arabe, Arabe-Français, France: Assimil Kernerman.

      • Ladefoged, P. (1982). A Course in Phonetics. United Kingdom: Blackpool.

      • McCarthy, J. J. (2008). Doing Optimality; Applying Theory to Data. United Kingdom: Blackwell.

      •  McCarthy, J. J. (2002). A Thematic Guide to Optimality. Cambridge: Cambridge University Press.

      • McCarthy, J. J. (2004). Optimality Theory in Phonology, A Reader. United Kingdom: Blackwell.

      • Prince, A. & P. Smolensky (2004). Optimality Theory: Constraint Interactionin Grammar. United Kingdom: Blackwell.








جستارهای زبانی
دوره 6، شماره 6
آذر و دی 1394
صفحه 229-257