1
دانشیار زبانشناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2
دانش‏ آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، تهران، ایران
چکیده
گلستانِ سعدی همواره از قلل رفیع نثر پارسی بهشمار آمده است. از مسائلی که کمتر بدان پرداخته شده، شگردهای هنری گزینش فعل و تأثیر آن بر کیفیت شیوۀ تعلیم در گلستان است. در دستور نقشگرای هَلیدی مقولۀ فعل با نام فرایند، از رهگذر نظام گذرایی (قابلیت دستوری بازنمایی تجربه در زبان) و فرانقش اندیشگانی و تجربی بررسی میشود؛ با بررسی انواع و بسامد فرایندهای اثر، میتوان به دنیای ذهن نویسنده و درنهایت سبک او پیبرد. فرایند رخداد، کنش، احساس، گفتار یا بودونبود امری است که در قالب گروههای فعلی تحقق مییابد. نظام گذرایی امکانی برای گزینش نظاممند فرایندها در بررسی سبکشناختی متون و روشنساختنِ انگیزههای نویسنده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی مؤلفههای اصلی شاهکار ادبی گلستان و تبیین ویژگیهای آن با کمک این مقوله است. ازاینرو پس از شرح فرایند و انواع آن، فرایندهای هفت بابِ آغازیِ گلستان بررسی و بسامد هریک مشخص میشود. حاصل آنکه سعدی در ساخت و گزینش فرایندها، افزونبر معنی، وزن، ایفای نقش در تکرارهای هنری و داشتن ظرفیت، به بیان همزمانِ چند مفهوم برای تقویت اصل ایجاز توجه کرده و صنعتپردازیهای وی برای تحقق این اهداف بوده است. بیشترین نمونهها فرایند رفتاری است؛ این نشان از تمرکز گلستان بر انسان، روابط اجتماعی انسانها و پیگیری اصل تعلیم دارد.
· آقاگلزاده، فردوس؛ عالیه کردزعفرانلو و حسین رضویان (1390). «سبکشناسی داستانبراساس فعل: رویکرد نقشگرا». سبکشناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب). س4، ش1. صص243-254.
ابوالقاسمی، محسن (1387). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
· ایشانی، طاهره و معصومه نعمتی قزوینی (1392). «بررسی انسجام و پیوستگی در سورۀ صف با رویکرد زبانشناسی نقشگرا». مجلۀ انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. ش27. تابستان. صص65-95.
پورنامداریان، تقی و طاهره ایشانی (1389). «تحلیل انسجام و پیوستگی در غزلی از حافظ با رویکرد زبانشناسی نقشگرا». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی. س18، ش67. صص7-43.
تولان، مایکل (1386). روایتشناسی؛ درآمدی زبانشناختی ـ انتقادی. ترجمه سیدفاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سمت.
خرمی، مهدی (1393). «بلاغت تکرار در قرآن و شعر قدیم عربی (جاهلی)». فصلنامۀ جستارهای زبانی. د5، ش2. (پیاپی18). صص95-110.
· سارلی، ناصرقلی و طاهره ایشانی (1390). «نظریه انسجام و هماهنگی انسجامی و کاربست آن در یک داستان کمینه فارسی (قصۀ نردبان)».دو فصلنامه زبانپژوهی. س2، ش4. صص51-77.
منشی زاده,مجتبی و الهیان,لیلا . (1394). بررسی سبکشناختی فعل در گلستان؛ متأثر از حوزۀ تعلیمی آن با رویکرد نقشگرای نظاممند. جستارهای زبانی, 6(6), 259-279.
MLA
منشی زاده,مجتبی , و الهیان,لیلا . "بررسی سبکشناختی فعل در گلستان؛ متأثر از حوزۀ تعلیمی آن با رویکرد نقشگرای نظاممند", جستارهای زبانی, 6, 6, 1394, 259-279.
HARVARD
منشی زاده,مجتبی,الهیان,لیلا. (1394). 'بررسی سبکشناختی فعل در گلستان؛ متأثر از حوزۀ تعلیمی آن با رویکرد نقشگرای نظاممند', جستارهای زبانی, 6(6), pp. 259-279.
CHICAGO
مجتبی منشی زاده و لیلا الهیان, "بررسی سبکشناختی فعل در گلستان؛ متأثر از حوزۀ تعلیمی آن با رویکرد نقشگرای نظاممند," جستارهای زبانی, 6 6 (1394): 259-279,
VANCOUVER
منشی زاده,مجتبی,الهیان,لیلا. بررسی سبکشناختی فعل در گلستان؛ متأثر از حوزۀ تعلیمی آن با رویکرد نقشگرای نظاممند. جستارهای زبانی, 1394; 6(6): 259-279.