مجهول‌ در کرمانجی و سورانی بر پایۀ دستور نقش و ارجاع

نویسندگان
غلامحسین کریمی دوستان 1
فاطمه دانش پژوه 2
غلامحسین کریمی دوستان 1
1 دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی تطبیقی- تحلیلی ساختمجهولدر کردی سورانی و کردی کرمانجی است که بر اساس رویکرد "دستور نقش و ارجاع" تحلیل می‌شود. سورانی و کرمانجی به ترتیب مجهول تصریفی و ترکیبی را در نظام زبانی خود متجلی می‌سازند. این فرایند در سورانی گونۀ مهابادی از طریق افزودن تکواژ -rǎ/rě به ریشۀ فعلی و در کرمانجی از طریق فعل کمکی hǎtin "آمدن" و مصدر فعل حاصل می‌شود. برایند حاصل از داده‌ها نشان می‌دهد که علی‌رغم آنکه، کرمانجی و سورانی در بند متعدی گذشته به ترتیب نظام زبانی ارگتیو ساختواژی و غیرفاعلی-مفعولی را در نظام زبانی خود متجلی می‌سازند، مجهول زمان- مبنا نیست. بدان معنا که پدیدۀ مجهول در هر دو گویش در زمان حال و گذشته، هر دو، از نظام زبانی فاعلی- مفعولی پیروی می‌کند. علاوه بر این، نشان داده می‌شود که مجهول هر دو مرحلۀ مندرج در "اصل همگانی تقابل جهت" یعنی تغییر موضوع نحوی- ترجیحی (PSA) و تغییر موضوع را که ون‌ولین (2007) مطرح نموده است دربرمی‌گیرد، اما رویکرد دستور نقش و ارجاع تبیینی روشن برای ساخت‌های غیرمعلومی که از برخی افعال مرکب ناگذرا شکل می‌گیرد، ندارد.

کلیدواژه‌ها

  • ارکان، فائزه (1390). «بررسی تحلیل عناصر ساختواژی کلمات مرکب فعلی برمبنای نظریۀ صرف مبتنی بر واژۀ قاموسی». پژوهش‌های زبانی. د2. ش 1. صص 1-19.

  • دانش‌پژوه، فاطمه (1389). ارگتیو در زبان کردی ( بادینی، سورانی، هورامی). تهران: نشر دانش.

  • دانش‌پژوه، فاطمه، غلامحسین کریمی‌دوستان، زینب محمد ابراهیمی و بلقیس روشن (1394). «نقش معنایی و نحوی تکواژ -rǎ در کردی سورانی». جستارهای زبانی. د6. ش1 (پیاپی 22). فروردین و ارد‌یبهشت. صص 57-85.

  • دبیرمقدم، محمد (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی (جلد دوم). تهران: سمت.

  • رضایی، والی (1389). «نگاهی تازه به ساخت مجهول در فارسی». پژوهش‌های زبان‌شناسی. س2. ش1. صص 20-34.

  • سبزواری، مهدی (1392). «بررسی شفافیت و تیرگی معنایی اسامی مرکب زبان فارسی ازمنظر شناختی». مجلۀ جستارهای زبانی. س4. ( پیاپی 15). پاییز. صص 55-73.

  • کریمی‌دوستان، غلام‌حسین و رحمان ویسی (1387). «حفظ یک ماده‌ساز باستانی در ساخت مجهول در زبان کردی». مجلۀ تخصصی زبان و ادییات دانشکده ادبیات و علوم انسانی (مشهد). ش16. صص 136-147.

  • کریمی، یادگار (1388). ساخت کنایی: منشأ و ماهیت آن. پایان‌نامۀ دکتری. تهران. دانشگاه علامه طباطبایی.

  • کریمی، یادگار (1390). «بازبینی حالت مطلق در ساخت کنایی». پژوهش‌های زبانی. د2. ش2. صص 33-40.

  • عثمانی، مژگان (1392). رویکرد گذر پنهانی به مجهول در زبان‌های کردی و فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. کردستان. دانشگاه کردستان.

  • ویسی‌حصار، رحمان (1388). مجهول در زبان فارسی و کردی براساس دستور ساخت‌مدار بنیادی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. کردستان. دانشگاه کردستان.

  • Abraham, W. & L. Leisiö (2006). Passivization and Typology: Form and Function. John Benjam.

  • Alexiadou, A. (2012). Active, Middle and Passive: Understanding Voice. Osaka-kyoilllu.jp.

  • Anderson, S. R. (1971). “On the role of deep structure in semantic interpretation”. Foundations of Language. No.7. Pp. 387-396.

  • Collins, Ch. (2005). “A smuggling approach to the passive in English”. Published online: Vol. 8. Issue 2. Pp. 81–120.

  • Dixon, R. M. W. (1994). Ergativity. Cambridge University Press.

  • Doron, E. (2003). Agency and voice: The semantics of the semantic template. Natural Language Semantic.

  • Foley, W. & D. Van Valin (1984). Functional Syntax and Universal Grammar. Cambridge University Press.

  • Haig, G. (1998). “On interaction of morphological and syntactic Ergativity: lesson from Kurdish”.Lingua. 105. Pp. 105-114.

  • Haig, G. (2004). Alignment in Kurdish: A Diachronic Perspective, Unpublished Habilitationsschrift: PhilosophischeFakultát der Christian-Albrechts-Universitátzu Kiel.

  • Haig, G. (2008). Alignment Change in Iranian Languages: A ConstructionGrammarapproach. Mouton de Gruyter. New York.

  • Karimi-Doostan, G. (1997). Light Verb Constructions in Persian. Ph.D. Dissertation. University of Essex.

  • Karimi-Doostan, G. (2005). “Light Verb and structural case”. Lingua. No. 1112. Pp. 1737-1756.

  • Keenan, E. (1985). Passive in the World's Languages, In Timothy Shopen (Ed.). Language Typplogy and Syntactic Description Vol. 1: Clause Structure. Pp. 243-281). Cambridge University Press.

  • Levin, B. & M. Rappaport Hovav (2005). Argument Realization. Cambridge: University Perss.

  • Lieber, R. (1983). “Argument Linking and Compounding in English”. Linguistic Inquiry, Vol. 14. Pp. 243-281.

  • Schafer, F. (2012). “The syntactic construction of two non-active Voices: Passive and middle”. Journal of Linguistics. 48. Pp. 1-34.

  • Siewierska, A. (1986). The Passive: A Comparative Linguistic Analysis. London: Croom Helm Ltd.

  • Van Valin, J. R. D. & R. J. Lapolla (1997). Syntax: Structure, Meaning and Function. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Van Valin, J. R. D. & R. J. Lapolla (2007). Exploring the Syntax- Semantic interface. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Van Valin, J. R. D. (1981). “Grammatical relations in ergative languages”. Studies in Languages. No. 5. Pp. 361-394.



جستارهای زبانی
دوره 7، شماره 2
خرداد و تیر 1395
صفحه 33-47