کارکردهای زیباشناختی نقش‌نما در شعر معاصر

نویسنده
مهدی دهرامی
استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه جیرفت، کرمان، ایران
چکیده
نقش‌نما از انواع کلمه است که موجب تشخیص نقش کلمه‌ها در جمله می‌شود. شاید در نگاه اول، نقش‌نماها که وظیفه‌ای جز چفت و بست دادن بین واژگان ندارند در زمره واژگانی قرار نگیرند که شاعر با آن‌ها نیز رفتارهای ویژه‌ای داشته باشد اما بررسی آن‌ها در شعر نشان می‌دهد این نوع کلمات می‌تواند ابزار موثری باشد که شاعر از آن‌ها در ساخت زبان شعر خود بهره گیرد. آن چنان که یک شاعر با اشیا و اسامی و افعال برخورد خاصی دارد نسبت به حروف نیز می‌تواند برخورد تازه‌ای داشته باشد. هدف این مقاله بررسی کارکردهای زیباشناختی نقش‌نما در شعر معاصر است که با روش استقرایی نشان داده است اهمیت آن‌ها در ایجاد زبان شعر و تاثیر و برجستگی کلام از واژگان دیگر کمتر نیست. این نوع کلمات هم از نظر معنایی و هم از نظر لفظی و زبانی در برجستگی شعر نقش دارند و ابزاری برای تاکید و برجستگی معنا، عاطفه و اندیشه و عنصری برای ایجاد موسیقی، هنجارگریزی، ساخت فرم‌های تازه زبانی و خلاقیت و نوآوری در حوزه شعر به شمار می‌رود. خلاقیت‌هایی مانند شروع یا اتمام شعر و سطر با برخی از نقش‌نماهای پیوند و یا تعدد و حذف خلاقانه نقش‌نماها، تاکید بر معنا با کاربرد مناسب نقش‌نما در بافت نحوی شعر از جمله مهم‌ترین کارکردهای زیباشناختی این نوع کلمه در شعر معاصر محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

  • احمدی، احمدرضا (1383). عزیز من. تهران: افکار.

  • احمدی، مریلا و شلیر ابراهیم شریفی (1389). «بررسی سببی‌های ساختواژی زبان روسی در گروه‌واژه‌های پایدار دارای حرف اضافۀ «ot» و مشکلات مربوط به بیان آن‌ها برای فارسی زبانان». فصل‌نامۀ پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. د1. ش3.

  • اخوان‌ثالث، مهدی (1389). آخر شاهنامه. چ22. تهران: زمستان.

  •  اخوان‌ثالث، مهدی (1391). از این اوستا. چ18. تهران: زمستان.

  •  اخوان‌ثالث، مهدی (1390). زمستان. چ28. تهران: زمستان.

  • استاجی، اعظم (1386). «پیدایش حروف اضافه از نام اندام‌های بدن». نامه فرهنگستان. د3. ش3. صص40-51.

  • امین‌پور، قیصر (1379). تنفس صبح. چاپ سوم، تهران: سروش.

  • بیرانوند، احمد (1389). شرح حاشیه. تهران: روزگار.

  • پورنامداریان، تقی (1381). سفر در مه. تهران: نگاه.

  • حسن‌لی، کاووس (1386). گونه‌های نوآوری در شعر معاصر. چ2. تهران: ثالث.

  • خیام‌پور، عبدالرسول (1388). دستور زبان فارسی. چ14. تهران: ستوده.

  • راسخ‌مهند، محمد و نفیسه رنجبر ضرابی (1392). «بررسی شبکه معنایی حروف اضافۀ «در» و «سر»». نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی. س3. ش5. صص. 95-111.

  • رویایی، یدالله (1347). از دوستت دارم. تهران: روزن.

  •  رویایی، یدالله (1384). هفتاد سنگ قبر. تهران: داستان‌سرا.

  • سپهری، سهراب (1389). هشت کتاب. تهران: شهرزاد.

  • سیدوفایی (1355). «حروف اضافه در زبان فارسی معاصر(موارد استعمال و خصوصیات نحوی آن‌ها)». نشریۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. ش 117. صص49-87.

  • شاملو، احمد (1389). مجموعه آثار؛ دفتر یکم: شعرها. چ9. تهران: نگاه.

  • شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1386). موسیقی شعر. چ10. تهران: آگه.

  • صادقی، علی‌اشرف (1349). «حروف اضافه در فارسی معاصر». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز. ش95. صص 441-470.

  • علی‌پور، هرمز (1380). 54 به دفتر شطرنجی. تهران: نیم‌نگاه.

  • عمرانپور، محمدرضا (1384). «ساخت‌های کهن‌گرا در شعر اخوان». نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. دوره جدید. ش18(پیاپی 15). صص 99-124.

  • فرخزاد، فروغ (1384). دیوان فروغ فرخزاد. تهران: مجید.

  • فرشیدورد، خسرو (1388). دستور مفصل امروز. چ3. تهران: سخن.

  • ناتل‌خانلری، پرویز(1382). دستور تاریخی زبان فارسی. چ5. تهران: توس.

  • وحیدیان کامیار، تقی و غلامرضا عمرانی (1387). دستور زبان فارسی. چ11. تهران: سمت.

  • میرزایی، محمدسعید (1378). مرد بی‌مورد. تهران: نادی.

  • نظری، فاضل (1390). آن‌ها. چ15. تهران: سوره مهر.

  • نغزگوی‌کهن، مهرداد (1392). «بررسی کلمات ربط تقابلی فارسی و چگونگی تکوین آن‌ها». جستارهای زبانی. د4. ش4 (پیاپی16). صص 245-265.

  • نیما یوشیج (1389). مجموعه کامل اشعار. به‌کوشش سیروس طاهباز. چاپ دهم. تهران: نگاه.

  • یوسفی، غلامحسین (1371). چشمه روشن. چ14. تهران: علمی.



  • Halliday, M. A. K. & R. Hasan (1976). Cohesion in English. London: Longman.

  • Kortmann, B. (1997). Adverbial Subordination: A Typology and History of Adverbial Subordinators Based on Europan Languages. Berlin, New York: John Benjamins.

  •           


 

جستارهای زبانی
دوره 7، شماره 2
خرداد و تیر 1395
صفحه 87-104