بررسی تطبیقی کارکردهای «واو» در فارسی و عربی با محوریّت اشعار سعدی

نویسنده
استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، گیلان، ایران
چکیده
زبان فارسی و عربی از دیرباز با هم در ارتباط بوده‌اند و این ارتباط اغلب موجب تداخل زبانی شده است. علاوه ‌بر بخش واژگان زبان، در بخش صرف، آواشناسی و حتی نحو هم این دو زبان روی هم تأثیر گذشته‌اند. این مقاله که هدفش بررسی یکی از این تداخل‌های زبانی است، نشان می‌دهد که بسیاری از کارکردهای حرف «‌واو‌ » در عربی، به فارسی نیز منتقل شده است؛ چنان‌که این حرف آنجا که میان دو اسم، دو فعل یا دو جمله قرار می‌گیرد، علاوه بر کارکرد نحوی اصیل خود، عطف برخی آثار معنایی و بلاغی دیگر را نیز بر جمله مترتب می‌سازد. «واو» در معانی متعددی نظیر حال، قَسم، معیّت، استدراک و از‌جمله در معنای سببیّت به کار گرفته می‌شود. نتیجه پژوهش همچنین نشان می‌دهد عباراتی شبیه «‌وگر‌ » و «وَر» در زبان فارسی که در عین ربط دادن کلام، معنای شرطی نیز دارند، به‌نوعی حاصل ترجمه «وَإن» یا «وَلو»‌ در عربی هستند.

کلیدواژه‌ها


  • آذرنوش، آذرتاش (1383). تاریخ زبان و فرهنگ عربی. چ 4‌. تهران: سمت.

  • آذرنوش، آذرتاش (1364). فرهنگ عربی فارسی معاصر. تهران: نشر نی.

  • آذرنوش، آذرتاش (1385). چالش‌های میان عربی و فارسی. چ 1. تهران: نشر نی.

  • ابوالقاسمی، محسن (1383). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.

  • اجتماعی جندقی، کمال (1385). کلیّات سعدی. چ 4‌. تهران: سخن.

  • المتنبی، ابوالطیب (بی‌تا). دیوان ابوالطیب المتنبی. به شرح العلامه اللغوی عبد الرحمن البرقوقی. المجلد الثانی. بیروت: شرکه دار الارقم ابن ابی الارقم.

  • انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1392). دستور زبان فارسی 2. تهران: انتشارات فاطمی.

  • براون، گرانویل ادوارد (1356). تاریخ ادبی ایران. ترجمه علی‌پاشا صالح. ج 1. تهران: امیرکبیر.

  • بهار، محمد‌تقی (1386). سبک شناسی. جلد 1. تهران: امیرکبیر.

  • خطیب‌رهبر، خلیل (1367). حروف ربط و اضافه. تهران: سعدی.

  • ریپکا، یان (1354). تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجاریه. ترجمه عیسی شهابی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

  • شفیعی کدکنی، محمد رضا (1386). موسیقی شعر. چ 10. تهران: انتشارات آگاه.

  • صادقی، علی‌اشرف (1385). «تحول صامت ق عربی در فارسی». دو‌فصلنامه پژوهشی زبان‌شناسی. س 21‌. ش 1-2 (پیاپی 42). صص 3-32‌.

  • ضیف، شوقی (1377). تاریخ ادبیات عرب. ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگوزلو. چ 3. تهران: امیر‌کبیر.

  • طائفی، شیرزاد (1389). «بررسی تأثیر و تأثر متقابل عرب و زبان عربی و شعر فارسی در قرون نخستین هجری». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی. س 18‌. ش 67‌.

  • کفافی، محمد عبدالسلام (1971). فی الادب المقارن. چ 1. بیروت: دار‌النهضه العربیة.

  • محمدی، محمد (1380). درس اللغة و الادب. الجزء الاول. چ 8‌. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

  • مکنزی، دیوید‌ نیل (1383). فرهنگ زبان کوچک پهلوی. ترجمه مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

  • ندا، طه (بی‌تا). الادب المقارن. بیروت: دار‌النهضه العربیة.

  • وفایی، عباسعلی (1391). دستور تطبیقی فارسی عربی. تهران: سخن.


یعقوب، امیل ‌بدیع (1385). موسوعة النحو و الصرف و الاعراب. چ 4. تهران: استقلال.