1
دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2
استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3
استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
4
دانشیار زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور ، تهران، ایران
چکیده
نمود مقوله‌ای دستوری است که پا‌به‌پای زمان دستوری و وجه در ساختار جمله‌واره ظهور یافته و در کل معنای آن تأثیرگذار است. آثاری که تاکنون در زمینه نمود ارائه شده‌اند، عمدتاً فاقد چارچوب نظری و تقسیم‌بندی صحیح از این مقوله هستند. در این مقاله، ضمن ارائه چارچوب‌های نظری مناسب، به مفهوم‌سازی نمود دستوری و واژگانی می‌پردازیم. در قسمت نمود دستوری، در چارچوب نظریه شناختی دستوری‌شدگی، با بهره‌گیری از رویکرد بسط استعاری هاینه و دیگران و با استناد به مطالعات تاریخی و ذکر مثال‌هایی از فارسی باستان و میانه، نمودهای دستوری زبان فارسی را مفهوم‌سازی می‌کنیم. در قسمت نمود واژگانی، ضمن به‌کارگیری مؤلفه‌های نمودی برگرفته از وندلر(1967) و با رویکرد جدید ذیل به صدر، این مؤلفه‌ها را با هم ترکیب نموده و به پنج نمود موقعیتی در زبان فارسی دست می‌یابیم. از لحاظ نظری نیز پیش‌بینی وجود سه نمود دیگر را می‌نماییم ودر انتها، در مورد تأثیر بافت بر نمود نیز مطالبی را ذکر می‌کنیم. یافتن یک نمود واژگانی جدید، پیش‌بینی وجود سه نمود دیگر و مفهوم‌سازی نمودهای دستوری و واژگانی در زبان فارسی بر‌اساس الگوهای شناختی، از جمله نتایج این پژوهش می‌باشد.
ابوالحسنی چیمه، زهرا (1383). «پژوهشی در فعل‌های نمودی در زبان فارسی». مجموعه مقاله‌های ششمین کنفرانس زبان‌شناسی. دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی. ج 1. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
ابوالقاسمی، محسن (1375). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
باقری، مهری (1373). تاریخ زبان فارسی. تهران: قطره.
رضایی، والی و مژگان نیسانی (1394). «بررسی رده‌شناختی افعال کمکی در زبان فارسی». مجله جستارهای زبانی د 6. ش 5 (پیاپی 26). صص 191-213.
فره‌وشی، بهرام (1378). کارنامه اردشیر بابکان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گلفام، ارسلان (1385).اصول دستور زبان. تهران: سمت.
مجیدی، مریم (1388). «جلوه‌ها و کارکردهای نمود در زبان فارسی». فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش 15. صص 145-158.
مشکور، محمدجواد (1350). دستورنامه در صرف و نحو زبان فارسی. تهران: مؤسسه مطبوعاتی شرق.
مشکوة‌الدینی، مهدی (1379). دستور زبان فارسی بر پایه نظریه گشتاری. چ 4. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
مصطفوی گرو، حسین (1388). «آشنایی با دستور گویش ایرونی». فصلنامه زبان و ادب پارسی. ش 39. صص 9- 30.
ناتل خانلری، پرویز (1366). تاریخ زبان فارسی. 3 ج. چ 3. تهران: نشر نو.
نخاولی، فاخته (1389). «بررسی نمود و انواع مختلف آن و تمایزات نمودی عمده در زبان فارسی». نخستین همایش ملی ادبیات و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای. بیرجند: انتشارات دانشگاه بیرجند.
نغزگوی کهن، مهرداد (1389). «افعال معین و نمایش نمود در زبان فارسی». مجلة ادب‌پژوهی. ش 14. صص 93- 110.
Comrie, B .(1976). Aspect. Cambridge: Cambridge University Press.
Croft, W. (2003). Typology and Universals. 2nd Edition. Cambridge: Cambridge University Press.
Evans, V. & M. Green. (2006). Cognitive Linguistics, An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Heine, B. (1997). Cognitive Foundations of Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Heine, B., U. Claudi & F. Hünnemeyer .(1991). Gramaticalization, A Conceptual Framework. Chicago: Chicago University Press.
Kent, R. G. (1953). Old Persian. New Haven, Connecticut: American Oriental Society.
Kolodeznev. V. M. (1999). Morfologia Russkogo Iazyka: Prakticheskii kurs. Moskva: Vlados.
Lehman, C. (1995). Thoughts on Grammaticalization. Munich: Lincom Europa.
Rahimian, J. (1995). Clause Types and other aspects of clause structure In Persian: A study oriented towards comparison with English. Ph.D. Dissertation. Queensland: The University of Queensland.
Taleghani, A. H. (2008). Modality, Aspect and Negation In Persian. Philadelphia: John Benjamins Publishing co.
Vendler, Z (1967). Linguistics in Philosophy. New York: Cornell University Press.
دستلان,مرتضی , محمدابراهیمی,زینب , مهدی‌بیرقدار,راضیه , روشن,بلقیس و روشن,بلقیس . (1395). نمود در زبان فارسی؛ نگاهی نو بر پایه رویکرد شناختی بسط استعاری و مؤلفه‌های نمودی. جستارهای زبانی, 7(3), 69-86.
MLA
دستلان,مرتضی , محمدابراهیمی,زینب , مهدی‌بیرقدار,راضیه , روشن,بلقیس , و روشن,بلقیس . "نمود در زبان فارسی؛ نگاهی نو بر پایه رویکرد شناختی بسط استعاری و مؤلفه‌های نمودی", جستارهای زبانی, 7, 3, 1395, 69-86.
HARVARD
دستلان,مرتضی,محمدابراهیمی,زینب,مهدی‌بیرقدار,راضیه,روشن,بلقیس,روشن,بلقیس. (1395). 'نمود در زبان فارسی؛ نگاهی نو بر پایه رویکرد شناختی بسط استعاری و مؤلفه‌های نمودی', جستارهای زبانی, 7(3), pp. 69-86.
CHICAGO
مرتضی دستلان, زینب محمدابراهیمی, راضیه مهدی‌بیرقدار, بلقیس روشن و بلقیس روشن, "نمود در زبان فارسی؛ نگاهی نو بر پایه رویکرد شناختی بسط استعاری و مؤلفه‌های نمودی," جستارهای زبانی, 7 3 (1395): 69-86,
VANCOUVER
دستلان,مرتضی,محمدابراهیمی,زینب,مهدی‌بیرقدار,راضیه,روشن,بلقیس,روشن,بلقیس. نمود در زبان فارسی؛ نگاهی نو بر پایه رویکرد شناختی بسط استعاری و مؤلفه‌های نمودی. جستارهای زبانی, 1395; 7(3): 69-86.
جستارهای زبانی