توصیف و تحلیل دو فرآیند کشش جبرانی و هماهنگی واکه‌ای در گویش پسیخانی: رویکرد بهینگی

نویسنده
دبیر آموزش و پرورش، رشت، گیلان، ایران
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، توصیف و تحلیل دو فرآیند واجی کشش جبرانی و هماهنگی واکه­ای (ستاک امر) گویش پسیخانی در چهارچوب نظریه بهینگی پرینس و اسمولنسکی (1993 & 2004) است. روش این پژوهش به‌صورت توصیفی- تحلیلی است و داده­ها به روش میدانی گردآوری شده­اند. از پنج نفر گویشور، هریک به مدت یک ساعت مصاحبه به عمل آمد که در‌مجموع، پنج ساعت مصاحبه صورت گرفته است. نتایج نشان می­دهند فرآیند کشش جبرانی، پیوسته در گویش پسیخانی با حذف همخوان‌های چاکنایی /h,?/ در واژه­های تک‌هجایی در ساخت CVCC و نیز در واژه­های دو‌هجایی در ساخت­های هجایی cvc.cv(c) رخ می­دهد و منجر به کشش جبرانی واکه در هجای اول می­شود. همچنین کشش جبرانی ناپیوسته با حذف همخوان­های چاکنایی /h,?/ در واژه­های تک‌هجایی و دو‌هجایی نیز اتفاق می­افتد. در فرآیند همگونی واکه کوتاه /e/ با واکه [u] ، گسترش مشخصه پسین‌بودن رخ می­دهد و نیز تبدیل واکه افتاده //e به واکه افراشته [ i] اتفاق می­افتد که گسترش مشخصه افراشته‌بودن را نشان می­دهد. همچنین بر‌اساس تحلیل داده­ها، در پایان ثابت شد که فرآیند کشش جبرانی دارای بسامد وقوع بالاتری است.

کلیدواژه‌ها


  • بی‌جن‌خان، محمود (1388). واج­شناسی نظریه بهینگی. تهران: سمت.

  • بی‌جن‌خان، محمود و همکاران (1390). «تجزیه و تحلیل واج­شناختی افعال بی­قاعده زبان فارسی معاصر: رویکرد بهینگی». پژوهش­های زبانی. د 2. ش 1. صص 51-82.

  • جم، بشیر (1388). نظریه بهینگی و کاربرد آن در تبیین فرآیندهای واجی زبان فارسی. رساله دکتری. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

  • حق­شناس، علی­محمد (1384). آواشناسی. چ 10. تهران: آگه.

  • شقاقی، ویدا و تهمینه حیدرپور بیدگلی (1390). «رویکرد نظریه بهینگی به فرآیند تکرار با نگاهی بر واژه­های مکرر فارسی». مجله پژوهش­های زبان­شناسی. ش 1. صص 45- 66.

  • کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج­شناسی رویکردهای قاعده­بنیاد. چ 1. تهران: سمت.

  • کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و منصور شعبانی (1386). «برخی از فرآیندهای واجی در گویش گیلکی رودسر». مجله علمی- پژوهشی انجمن زبان­شناسی ایران. س 3. ش 1 (پیاپی 5). صص 21-39.

  • کریستن‌سن، آرتور (1374). گویش گیلکی رشت. ترجمه جعفر خمامی‌زاده. تهران: سروش.

  • گلدوست، روشنک (1392). گویش گیلکی پسیخانی. رساله دکتری. ایروان: دانشگاه شرق‌شناسی.

  • میردهقان، مهین‌ناز و شیرین مهمانچیان ساروی (1390). «آرایش واژگانی در جملات خبری گویش آتنی (ساروی) در چهارچوب نظری بهینگی». مجله مطالعات زبان (دانشگاه آکسفورد انگلستان). ش 3. صص 371- 395.

  • ·     نوروزی زیدهی، طاهره (1382). (بررسی) فرآیندهای واجی گویش گیلکی رشت در چهارچوب واج­شناسی خودواحد. پایان­نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

    • Beckman, J. (1998). Positional Faithfulness. Ph.D. Dissertation, University of Massachusetts, Amherst.

    • Goldsmith, J. (1976a). Autosegmental phonology, MIT Ph.D. Dissertation (Published 1979). Garland, New York.

    • Goldsmith, J..(1990). Autosegmental and Metrical Phonology, Basil Blackwell, Oxford.

    • Hooper, J. (1972). “The Syllable in Phonological Theory”. Language. No. 48. Pp. 525-40.

    • Jensen, J. T. (2004). Principles of Generative Phonology: An Introduction. John Benjamins Publishing Company.

    • Kager, R. (1999). Optimality Theory. New York: CambridgeUniversity Press.

    • Kavitskaya, D. (2002). Compensatory Lengthening. Phonetics, Phonology, Diachrony. New York and London: Routledge.

    •  McCarthy, J. & A. Prince (1986). Prosodic Morphology 1986. Report no. Rucc- TR- 32. New BVruswick. NJ: Rutgers University Center for Cognitive Science.

    • McCarthy, J. (2002). A Thematic Guide to Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University.

    • McCarthy, J. (2008). Doing Optimality Theory. Blackwell.

    • Walker, R. (2001). Positional Markedness in Vowel Harmony. In: C. Frey, A.D.Green & R.Van de Vijver. (Eds.). proceedings of HILP5.