ویژگی‌های فعل مرکب با مصادر قرضی و اشتقاق‌های آن از زبان عربی در فارسی معاصر : ویژگی‌ها و محدودیت‌ها دیدگاه صرف شناختی

نویسندگان
1 دانشیار گروه زبان شناسی همگانی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2 دانشجوی دکتری گروه زبان شناسی همگانی ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
چکیده
در مقاله حاضر نگارندگان با توجه به نزدیکی زبان فارسی به زبان عربی و مناسبات فرهنگی و تاریخی مشترک میان آنها در طول ادوار مختلف و نیز وامگیری واژه­های بسیار از این زبان در زبان فارسی معاصر ، به گونه­ای که بخش چشمگیری از واژگان فارسی امروز به ویژه جزء غیرفعلی در افعال مرکب به واژه­های قرضی از این زبان اختصاص یافته است ، به بررسی افعال مرکب ساخته شده با مصادر عربی و مشتقات آنها می­پردازند. با توجه به توسعه و زایایی فرایند ترکیب به عنوان یک فرایند واژه­سازی فعال در زبان فارسی که به لحاظ رده­شناختی یک ویژگی شاخص محسوب می­شود ؛ همواره این فرایند از رویکردهای مختلف مورد توجه زبان­شناسان ایرانی و غیر ایرانی قرار گرفته­است. لذا ، هدف از پژوهش حاضر در گام نخست ، بررسی و توصیف روند شکل­گیری افعال مرکب فارسی برگرفته از مصادر عربی و اشتقاق­های آنها با بهره­گیری از دستاوردهای زبان­شناسی شناختی است و سپس بررسی ساختار و محدودیت­های حاکم بر ساخت چنین ترکیب­هایی می­باشد. شایان ذکراست که افعال منتخب مورد بررسی، مبتنی بر سه نظریه مقوله­بندی ، حوزه­سازی و مفهوم­سازی که از مبانی نظری صرف شناختی مطرح شده از سوی هماوند (2011) هستند ، مورد بررسی قرار می­گیرند.

کلیدواژه‌ها


  • راسخ­مهند، محمد (1389). درآمدی بر زبان­شناسی شناختی، نظریه­ها و مفاهیم. تهران: سمت.

  • رستم­پور، ژاله (1359). پژوهشی دربارۀ افعال مرکب. پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی. تهران: دانشگاه تهران.

  • طباطبایی، علاء­الدین (1376). فعل بسیط فارسی و واژه­سازی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

  • طباطبایی، علاء­الدین (1382). اسم و صفت مرکب در زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

  • طبیبیان، سید­ حمید (1387). برابر­های دستوری در عربی و فارسی صرف و نحو. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

  • فرشیدورد، خسرو (1389). ترکیب و اشتقاق در زبان فارسی، ترکیب و تحول آن در زبان فارسی، دستوری برای واژه سازی. تهران: زوار.

  • ­کالوه، لویی-ژان (1379). درآمدی بر زبان‌شناسی اجتماعی. ترجمۀ محمدجعفر پوینده. تهران: نقش جهان.

  • کشانی، خسرو (1372). فرهنگ فارسی زانسو. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

  • ماهوتیان، شهرزاد (1378). دستور زبان فارسی. ترجمه مهدی سمائی. چ 2. تهران: نشر مرکز.

  • مدرسی، یحیی (1387). درآمدی بر جامعه­شناسی زبان. چ 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

  • ناتل خانلری، پرویز (1382). دستور تاریخی زبان فارسی. به‌کوشش دکتر عفت مستشارنیا. چ 5. تهران: توس. 



  • Croft, W. & D. Alan Cruse (2004).­ ­Cognitive Linguistics.UK: Cambridge University Press.

  • Evans, V. & M. Green (2006).Cognitive Linguistics an Introduction. Britain: Edinburgh University Press Ltd.

  • Geeraerts, D. & H. Cuyckens (2007). Cognitive Linguistics. New York: Oxford University Press.

  • Hamawand, Z. (2008). Morpho-lexical Alternation in Noun Formation. UK: Palgrave Macmillan.

  •  Hamawand, Z. (2011). Morphology in English. Word Formation Cognitive Grammar. New York: Continuum International Groups.

  • Lakoff, G. (1987). Women, Fire and Dangerous Things. Chicago: The University of Chicago Press.

  • Lambton, A. K.S. (1984). Persian Grammar. London: Cambridge University press.

  • Langacker, R. (1987). Foundations of Cognitive Grammar. Volume I. Stanford, CA: Stanford University Press.

  • Radden G. & R. Dirven (2007). Cognitive English Grammar. Volume 2, Amsterdam: John Benjamins Publishing Group.

  • Ungerer, F. & H.-J. schmid (1996). An Introduction to cognitive Linguistics. New York: Longman.