بررسی بی‌ادبی کلامی در نمایش‌نامه صیادان

نویسندگان
بهروز محمودی بختیاری 1
سمیه سلیمیان 2
1 دانشیار گروه هنرهای نمایشی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه بهشتی، تهران، ایران
چکیده
پدیده ادب یکی از مقولاتی است که همواره مورد توجه پژوهشگران رشته‌های مختلف همچون روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی قرار گرفته ‌است. در حوزه مطالعات کاربردشناسی زبان نیز به مقوله ادب کلامی پرداخته‌‌ می‌شود. یکی از مفاهیمی که به دنبال ادب در زبان‌شناسی مطرح می‌شود بی‌ادبی کلامی است. افراد مختلفی همچون گافمن(1967)، براون ولوینسون (1987)، بوسفیلد (2008)، کالپپر (1996،2003،2011)، یوهانی رودانکو (1996) به بررسی مقوله ‌ادب/ بی‌ادبی کلامی پرداخته‌اند. علیرغم مطالعات فراوانی که در زمینه الگوهای بی‌ادبی در فرهنگ غرب انجام شده است، این مفهوم در زبان فارسی چندان مورد کاوش قرار نگرفته است. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی کارکرد این پدیده در زبان فارسی از طریق توصیف آن در نمایش‌نامه «صیادان» برگرفته از مجموعه نمایش‌نامه روی صحنه آبی نوشته اکبر رادی است. علت انتخاب متون نمایشی نیز آن است که این متون بی‌شک بازتابی از زندگی روزمره مردم و محاورات‌ آن‌ها هستند. الگوی نظری‌ای که در بررسی داده‌های این پژوهش استفاده شد الگوی ارائه شده از سوی کالپپر (1996؛2003؛2011) است؛ یعنی ترکیبی از الگوهای بی‌ادبی (1996؛2003) و عواملی همچون هنجارهای اجتماعی، بافت و احساسات (2011). پرسش‌های این پژوهش عبارتند از: 1. کدام ‌یک از راهکارهای پیشنهاد شده از سوی کالپپر در نمایشنامه صیادان به کار رفته است؟ و 2.کدام راهکار بیش از بقیه از سوی تعامل کنندگان به کار گرفته شده است؟ نتیجه‌ آنکه پرکاربردترین راهکار در صیادان بی‌ادبی ایجابی و کم‌کاربردترین راهکار مربوط به کنایه نیش‌دار بود. راهکارهایی که مرکب از چند راهکار بودند در مرتبه دوم و بی‌ادبی سلبی در مرتبه چهارم قرار گرفت. ادب کنایه‌دار نیز در میان داده‌ها یافت نشد. علاوه بر این، موارد جدید نیز معرفی شدند.

کلیدواژه‌ها

  • رادی، اکبر (1386). روی صحنۀ آبی. تهران: قطره.

  • مقدسی‌نیا، مهدی و علی‌اصغر سلطانی (1393). «کاربردشناسی زبان و سازوکارهای ادب‌ورزی در برخی از ادعیه شیعه». جستارهای زبانی. د 5. ش 5.  صص 207- 228.

  • یول، جورج (1389). کاربردشناسی زبان. ترجمه محمد عموزاده مهدیرجی و منوچهر توانگر. تهران: سمت.

  • Bousfield, D. (2008). Impoliteness in Interaction. Amsterdam: John Benjamin.

  • Brown, P. & S. C. Levinson (1987). Politeness; Some Universals of Language Usage.  New York: Cambridge University Press.

  • Culpeper, J. (1996). Towards an Anatomy  of  Impoliteness.  Journal of pragmatics 25. pp 349-67.

  • Culpeper, J.(1998). “(Im) politeness in Drama”. In Jonathan Culpeper,Mick Short and Peter Verdonk (eds.). Studying Drama:From Text to Context. London: Routledge. pp 83-95

  • Culpeper, J.(2002). “(Im) politeness in Dramatic Dialogue”. Exploring the Language of Drama; From Text to Context. edited by Jonathan Culpeper, Mick Short and Peter Verdonk . 83-96. London and New York: Routlege.

  • Culpeper, J.(2005). “Impoliteness and Entertainment in the Television Quiz Show: The Weakest Link”. Journal of Politeness Research: Language, Behavior, Culture 1. pp 35-72.

  • Culpeper, J.(2011a). Impoliteness:Using Language to Cause Offence. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Culpeper, J.(2011b). “Politeness and Impoliteness”. Pragmatics of Society. Andersen, G. & Aijmer, K. (eds.). Berlin: Mouton de Gruyter. pp 391-436 (Handbooks of  Pragmatics; Vol 5)

  • Culpeper, J.; D. Bousfield & A. Wichman. (2003).“Impoliteness Revisited: With Special Reference to Dynamic and Prosodic Aspects”. Journal of Pragmatics 35. pp 1545-79.

  • Fraser, Bruce. (1990). “Perspectives on Politeness”. Journal of Prag Matics 14. pp. 219-36.

  • Goffman, E. (1967). “Interactional Ritual: Essays on Face-to-Face Behavior”. Garden City, NY: Anchor Books.

  • Holmes, Janet. (1984). “Modifying Illocutionary Force”. Journal of  Pragmatics 8. pp 345-65.

  • Leech, Geoffry N. (1983). Principles of  Pragmatics. London: Longman.

  • Moqadasinia, M. & S. Aliasqar (2014). "Pragmatics & Politeness Patterns in some Shia Prays". Language Related Research. 5 (5). Pp. 207-228.[In Persian].

  • Neurater-Kessels, M. (2011). Reader Responses on British Online News Sites. Journal of politeness research 7. pp 187-214.

  • Opp, K.-D. (1982). “The Evolutionary Emergence of Norms”. British Journal of  Social Psychology21. pp.139-49.

  • R.Upadhyay, Sh. (2010). “Identity and Impoliteness in Computer-mediated Reader Responses”. Journal of Politeness Research 6. Pp. 105-27.

  • Radi, A. (2007). Ruy-e Sahne-ye Abi. Tehran: Qatre [In Persian].

  • Rong Rong. (1993). “How to Make a Drama out of (Im) politeness: In the Joy Luck Club (1993)”. Lancaster University. pp 98-121.

  • Rudanko, J. (2006). “Agravated Impoliteness and Two Types of Speaker Intention in an Episode in Shakespeare 's Timon of Athens”. Journal of Pragmatics 38. pp 829-41.

  • Yule, G. (2010). Pragmatics. Translated in Persian by Mohammad Amouzade & Manoochehr Tavangar. Tehran: SAMT [In Persian].



جستارهای زبانی
دوره 7، شماره 1
فروردین و اردیبهشت 1395
صفحه 129-149