واج‌شناسی اجتماعی: بررسی موردی قلب واجی در زبان فارسی

نویسندگان
محمد رضا احمدخانی 1
عالیه کرد زعفرانلوکامبوزیا 2
لیلا حاجی حسنلو 3
1 استادیار گروه زبان شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 دانشیار گروه زبان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 کارشناس ارشد زبان شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
تنوعات زبانی همواره با پیچیدگی روابط اجتماعی گسترده­تر می­شوند. در این میان، تعامل عوامل آوایی و اجتماعی در تنوعات زبانی نقش فراوانی دارند. هدف مقاله حاضر بررسی ماهیت فرآیند قلب واجی و رابطه آن با عوامل اجتماعی سن و تحصیلات است. چارچوب این مقاله واج‌شناسی اجتماعی و واج‌شناسی بهینگی و روش تحقیق تحلیلی و میدانی است. در این تحقیق، 56 آزمودنی 110 واژه را تلفظ کردند. در تحلیل واج‌شناسی که درقالب نظریه بهینگی است، مشخص شد که اصل آرایش رسایی و قانون برخورد هجایی عوامل ایجاد این فرآیند در زبان فارسی هستند. همچنین، ترتیب همخوان‌های دخیل در این فرآیند مشخص شدند. آزمودنی‌ها با توجه به متغیر سن در چهار گروه سنی 4-5 سال، 6-7 سال، 29-40 سال و 41-69 سال و نیز با توجه به متغیر تحصیلات در سه گروه بی‌سواد، با تحصیلات متوسط و دارای تحصیلات دانشگاهی، تقسیم‌بندی شدند. نتایج نشان دادند که با افزایش سن، وقوع فرآیند قلب کاهش می­یابد. همچنین، با توجه به متغیر تحصیلات مشخص شد که با افزایش تحصیلات نیز از میزان وقوع این فرآیند کاسته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

  • احمدخانی، محمدرضا (1387). «بررسی جابه‌جایی واجی در زبان ایرانی میانه و ایرانی جدید، ازدیدگاه هم‌زمانی تاریخی و نظریه بهینگی». نشریه ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی. ش 12.

  • استاجی، اعظم (1390). «تحلیل فرآیند واجی قلب در زبان فارسی». زبان و زبان‌شناسی. ش 13. صص 129-146.

  • کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ فرزانه تاج‌آبادی و بهروز محمودی بختیاری (1391). «قلب آوایی در زبان فارسی و برخی گویش‌های ایرانی». نشریه ادب و زبان دانشگاه شهید باهنرکرمان. س 15. ش 32.

  • کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ اردشیر ملکی مقدم و آرزو سلیمانی (1392). «مقایسه فرآیندهای واجی همخوان‌های گویش لری بالا گریوه با فارسی معیار». جستارهای زبانی. ش 1. صص 151-179.

  • کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و افتخار سادات هاشمی (1394). «انطباق واجی واکه‌های وام‌واژه‌های زبان عربی در فارسی؛ نظریه بهینگی». جستارهای زبانی.          د 6، ش 6 (پیاپی 27)، ویژه نامه دی و بهمن 1394، صص 229-257.

  • علی‌نژاد، بتول و الهه عطایی ( 1392). «بررسی فرآیند قلب و اصل مرز اجباری در زبان فارسی، براساس واج‌شناسی غیرخطی». پژوهش‌های زبان‌شناسی. ش 9. صص 17-36.



  • Abbott, F.F. (1965). The Common People of Ancient Rome. New York: Biblo Tannen.

  • Benz, F.L.(1973). Personal Names in the Phoenicians and Punic Inscriptions. Rome: Biblical Institute Press.

  • Berman, R.A. (1985). The acquisition of Hebrew. The Crosslinguistic Study of Language Acquisition: Theoretical Issues.V1. D.I. Slobin (ed).New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.

  • Blevins, J. (2004). Evolutionary Phonology. Oxford: Blackwell.

  • Bley-Vroman, R. )1989(. “The logical problem of foreign language learning”. In S. Gass and J. Schachter (eds.). Linguistic Perspectives on Second Language Acquisition. Cambridge: Cambridge University Press. Pp. 41-68.

  • Brugmann, K. (1902). Kurze Verleichende Grammatik der Indogermanichsen Sprachen. Berlin:Walter de Gruyter.

  • Clements, G.N. )1985(. The Geometry of Phonological Features. Phonology Yearbook.             

  • Grammont, M. (1923). “L interversion. Festschrift Jacob Wackernagelz Vollendung des 70”. Lebenjahrez. am 11. Dezember 1923. Pp.72-77.Gottingen: Vandenhoeck and Rupercht.

  • Hock, H. H. (1985). “Regular metathesis”. Linguistics. 23. Pp. 529-64.

  • Holmes, U.T. & A.L. Shutz (1938). A History of the French Language. New York. BibloTannen.

  • Hume, E. (1991). “Metathesis in Maltese: Implication for the strong Morphemic plane Hypothesis. Proceeding of the NELS 21. University of Massachusetts, Amherst. Pp. 157-172.

  • Hume, E. (1998). “Metathesis in phonological theory: The case of Leti”. Lingua. 104. Pp. 147-186.

  • Hume, E. (2001). “Metathesis: Formal and Functional Considerations”. In Hume, Elizabeth, Norval Smith and Jeroen van de Weijer (eds.). 2001. Surface Syllable Structure and Segment Sequencing. Leiden, NL: HIL.

  • Jaeger, J. (2005). Kid’s Slips. New Jersey: Lawrence Erlbaum Asociations.

  • Kager, R . (2004). Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Kennedy, A.G. (1936). Current English.Westport: Greenwood Press.

  • Lopez- Morillas, C. (1979). The Quran in Sixteenth-century Spain. London: Tamesis.

  • Makashi, M. (2001). Lexical Effects in the Perception of Obstruent Ordering. To appear in E.Hume, Norval Smith and Jeroen van deWeijer.

  • Martinet, A. (1955). Leconomiebdes Changements Phonetiques. Berne.

  • McCarthy , J. & A. Prince( 2001). “Generalised alingment”.  Yearbook of Morphology 1993, Kluwer, Dordrecht. Pp. 79-154.

  • McCarthy, J. & A. Prince (1995). “Faithfulness and reduplicateve identity”. In Papers in Optimality Theory. Jill Beckman, Laura Walsh-Dickie and Suzanne Urbanczyk (eds.), 249ñ384. Amherst, Massachusetts: GSLA

  • McCarthy, J. (2008). Doing Optimality Theory: Applying Theory to Data. Maiden:  Blackwell Publishing.

  • Montreuil, J.P. (1981). “The Romansch Brat”. Paper in Romance. 3(1).Pp. 67-76.

  • Odden, D. (1987). “Dissimilation as Deletion in Chukchi”. In Miller and J. Power (eds.) Proceedings from ESCOL 3. Columbos. Ohio : OSU.Pp.235-46.

  • Osthoff, H. & K. Brugmann (1878). “Vorwot”. Morphologische Untersuchungen auf dem Gebigebiete der Indigermanischen Sprachen. 1. Liebzig: Trubner.

  • Powell, J.V. (1985). An occurrence of Metathes/is in Chumakuan. In Acson, Veneeta Z., & R. Leed. eds., For Gordon H. Fairbanks. Honolulu: University of Hawaii Press.

  • Prince, A. & P. Smolesky (2004). Optimality Theory: Constraint Interaction in Generative  Grammar. Malden, MA:Blackwell.

  • Ravid, D.D. (1995). Language Change in Child and Adult Hebrew. Oxford: Oxford University Press.

  • Spencer, A. (1996). Phonology. Oxford: Blackwell.

  • Stanley, O. (1937). The speech of East Texas. New York: Columbia University Press.

  • Steriade, D. )1997(. Phonetics in Phonology: The Case of Laryngeal Neutralization. California: Ms. UCLA.

  • Ultan, R. (1978). “A typological view of metathesis”. Universals of Human Language. Vol. 2. Ponology. ed. by Joseph H. Greenberg. pp 367-402. Stanford, Calif.: Stanford University Press.

  • Weaver, E.B. (2002). Convent Theatre in Early Modern Italy. Cambridge: Cambridge University Press.


 


 

جستارهای زبانی
دوره 7، شماره 4
مهر و آبان 1395
صفحه 21-37