بررسی کارکرد سطوح تحلیل در رویکرد انتقادی به تحلیل گفتمان: مطالعه موردی فیلم جدایی نادر از سیمین

نویسندگان
فروغ کاظمی 1
امینه سلمانی سیاه بلاش 2
1 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران
چکیده
در پژوهش حاضر،کارکرد سطوح تحلیل در رویکرد انتقادی به تحلیل گفتمان را ازمنظر فرکلاف در فیلم جدایی نادر از سیمین مطالعه می‌کنیم و با بررسی روابط قدرت، فرهنگ و باورهای فرهنگی، نقش و جایگاه متون اسطوره‌ای، همچون کتاب مقدس را در گشایش گفتمانی بررسی می‌نماییم. در این مقاله، مشخصاً نقش دروغ در برهم ریختن روابط و هنجارهای کنشی را بررسی می‌کنیم و نشان می‌دهیم که دروغ‌های متوالی درطول روایت فضایی ناامن را به‌وجود می‌آورند که به‌دلیل نتایج تنش‌بارآن، به فضایی بحرانزا تبدیل می‌شود. در بستر فیلم، سوژه‌ها با استفاده از باورهای فرهنگی، غیریّت­سازی و اقناع برای حل بحران‌های موجود در تلاش هستند. در چنین فضایی که عدم توازن قدرت در منازعات گفتمانی سوژه‌های آن موج می‌زند، بازگشت به فرااسطوره و فراباور تنها راه گریز از بحران است که سبب می‌شود فضای آسمیک ایجادشده تعدیل و آرام شود. این‌گونه، ارتباط فرهنگ و اسطوره با گشایش گفتمانی مشخص می‌شود. روش پژوهش در این مقاله تحلیلی است و واحد تحلیل، سکانس­های فیلم و جمله­ ها یا دیالوگ‌های به‌کاررفته در فیلم یادشده هستند.

کلیدواژه‌ها

  • آقاگل‌زاده، فردوس (1380). «ویژگی‌های متون ادبی ازدیدگاه زبان‌شناسی». مجله آموزش زبان. س 1. ش 2.

  • آقاگل‌زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: علمی و فرهنگی.

  • آقاگل‌زاده، فردوس و مسعود دهقان (1393). «تحلیل شیوه‌های بازنمایی گزینش خبر، برمبنای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی». جستارهای زبانی. د 5. ش 4 (پیاپی 20). صص 1-16.

  • باغینی­پور، مجید (1383). «اقناع و برخی تدابیر آن: بحثی در سخن‌کاوی انتقادی». مجله زبان­شناسی. س 19. ش 1. صص 67-86.

  • بهرامپور، شعبانعلی (1378). «درآمدی بر تحلیل گفتمان». مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمان. به‌اهتمام محمدرضا تاجیک. تهران: فرهنگ گفتمان.

  • توحیدلو، یگانه (1385). تحلیل انتقادی گفتمان، مطالعه موردی  فیلم‌نامه گیس‌بریده. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی. دانشگاه آزاد اسلامی.

  • چوب‌ساز، یاسمن و مصطفی حسرتی (1391). «تعامل پزشک و بیمار ازدیدگاه تحلیل انتقادی گفتمان». مجموعه مقالات هشتمین همایش زبان‌شناسی ایران. ج 1. دانشگاه علامه طباطبایی. صص 127-136.

  • سجودی، فرزان (1385). «درآمدی بر نشانه‌شناسی خوراک: بررسی نمونه‌ای از گفتار سینمایی». مجموعه مقالات دومین همایش نشانه‌شناسی هنر. صص83-97.

  • سلطانی، سید علی‌اصغر (1384). قدرت، گفتمان و زبان: سازکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر نی.

  • سعیدنیا، نرجس، اسدی، مسعود و سید تقی اندی (1393). «بازنمایی زن در رمان‌های سووشون و سنگ صبور ازمنظر تحلیل گفتمان انتقادی». مجموعه مقالات نهمین همایش زبان‌شناسی ایران. دانشگاه علامه طباطبایی. صص 50-57.

  • شعیری، حمیدرضا و مجید رحیمی جعفری (1389). «بررسی نشانه-معناشناختی اشتباه: استعلا یا انحطاط سوژه، با تکیه بر فیلم‌های درباره الی و جدایی نادر از سیمین». مجله انسان‌شناسی هنر. دانشگاه اصفهان. صص 73-80.

  • فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمه گروه مترجمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.



  • Brown, P.  & S.C. Levinson  (1987). Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge: Cambridge University Press. [First published 1978 as part of Ester N. Goody (ed.): Questions and Politeness. Fairclough, N. (1995b). Media Discourse. London: Edward Arnold

  • Brown, P.  & S.C. Levinson (1987). Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge:  Cambridge University Press. [First published 1978 as part of Ester N. goody (ed.): Questions and Politeness. Fairclough, N. (1995b), Media Discourse, London: Edward Arnold].

  • Fairclough, N. (1989). Language and Power. (second revised edition2001). Harlow, United Kingdom: Longman

  • Kolb, D.M. & L.L. Putnam (1997). Through the Looking Glass:  Negotiation Theory Refracted Through the Lens of Gender.  In S. E. Gleason (Ed.), Workplace Dispute Resolution:  Directions for the 21st Century (pp. 231-257).  East Lansing, MI:  Michigan State University Press.

  • Simpson, P. (1993). Language, Ideology And Point OF View. London: Routledge.

  • Van Dijk, T.A. (1997). Discourse Studies, A Multidisciplinary Introduction. Vol. 7, London: Sage.


 

جستارهای زبانی
دوره 7، شماره 4
مهر و آبان 1395
صفحه 217-233