چالش عناصر هویت‌ساز سرزمین مادری و میزبان در فضاهای بیناگفتمانی مهاجرت در رمان‌های ادبیات مهاجرت فارسی

نویسندگان
غلامعلی فلاح 1
فرزان سجودی 2
سارا برامکی 3
1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی، ایران، تهران، ایران
2 دانشیار نشانه شناسی و زبانشناسی، دانشگاه هنر تهران، ایران، تهران، ایران
3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه خوارزمی، ایران، تهران، ایران
چکیده
این پژوهش می‌کوشد با مطالعۀ رمان‌های ادبیات مهاجرت فارسی، چالش عناصر هویت‌ساز دو سرزمین مبدأ و میزبان را در فضاهای بیناگفتمانی مهاجرت، در سرزمین میزبان، تحلیل و بررسی کند. هدف از این بررسی، پاسخ به این پرسش اصلی است که: جابه‌جایی سوژۀ انسانی از سپهر نشانه‌ای سرزمین مادری به سپهر نشانه‌ای سرزمین میزبان، عناصر هویت‌ساز سرزمین مادری را دچار چه چالش‌هایی می‌کند؟ مقاله برای رسیدن به پاسخ این پرسش، از مبانی نظری مطالعات فرهنگی و به‌ویژه نظریۀ سپهر نشانه‌ای یوری لوتمان سود می‌جوید. فرض مقاله بر این است که عناصر هویت‌ساز با خروج از سپهر نشانه‌ای خود، بخش مهمی از قدرت و تأثیرگذاریشان را از دست می‌دهند. این نشانه‌های هویت‌ساز در سرزمین میزبان به‌سبب ازدست‌دادن قدرت‌های حامیِ خود و تفاوت و تعارض با نشانه‌های هویت‌ساز میزبان، ممکن است به حاشیه فرستاده شوند یا دچار تغییرات ارزشی شوند و درنتیجه، سوژۀ انسانی را دچار چالش‌های فراوان هویتی کنند؛ چالش‌هایی که از هویت آستانه‌ای تا بحران هویت و بی‌هویتی متغیر است.

کلیدواژه‌ها

  • ارزاقی، کیوان (1391). سرزمین نوچ. تهران: نشر افق.

  • بابک‌معین، مرتضی (1393). «خوانش راهبردهای ترجمه با الگوی برخورد «من غالب» با «دیگری مغلوب» ازمنظر اریک لاندوفسکی». جستارهای زبانی. د7. ش 3 (پیاپی24). مرداد و شهریور. صص 1-17.

  • ترقی، گلی (1394). اتفاق. تهران: انتشارات نیلوفر.

  • جزایری‌دوما، فیروزه (1388). عطر سنبل عطر کاج. ترجمۀ محمد سلیمانی‌نیا. چ 18. تهران: نشر قصه.

  • جنکینز، ریچارد (1381). هویت اجتماعی. ترجمۀ تورج یاراحمدی. تهران: نشر شیرازه.

  • خدایی، نرجس (1389). «طرح تضادهای اجتماعی و هویتی در ادبیات مهاجرت آلمان». پژوهش ادبیات معاصرجهان. د 15. ش60. صص41-60.

  • روحوند، حسن (1391). «فضاهای فرهنگی و تجربۀ مهاجرت در داستان همنام». دوفصلنامه نقد زبان و ادبیات خارجی. س 4. ش 7. (پیاپی65). صص 65-80.

  •  شعیری، حمیدرضا و ابراهیم کنعانی (1394). «نشانه‌ـ‌ معناشناسی هستی‌محور: از برهم‌کنشی تا استعلا براساس گفتمان رومیان و چینیان مولانا». جستارهای زبانی. د 6. ش 2 (پیاپی 23). خرداد و تیر. صص 173-195.

  • شفرز، برنهارد (1388). مبانی جامعه‌شناسی جوانان. ترجمۀ کرامت‌الله راسخ. تهران: نشر نی.

  • شیخ‌الاسلامی، مه‌زاد (1391). «ادبیات مهاجرت ایتالیا، بازتاب دنیای نوین زنان». پژوهش ادبیات معاصرجهان. ش 66. صص93-110.

  • شیخ‌الاسلامی، مه‌زاد (1391). «بازسازی هویت در ادبیات مهاجرت ایتالیا». پژوهش ادبیات معاصرجهان. د 17. ش 1. صص55-75.

  • عضدانلو، حمید (1383). ادوارد سعید. تهران:دفتر پژوهش‌های فرهنگی.

  • فرهمندفر، مسعود و امیرعلی نجومیان (1392). «پیوندخوردگی هویت در نظریۀ پسااستعماری: مطالعۀ موردی فیلم پیانیست اثر رومن پلانسکی». نامۀ هنرهای نمایشی و موسیقی. د 3. ش 6. صص63-73.

  • قهرمان، ساسان (بی‌تا). کافه رنسانس. ناشر: نسخه الکترونیک.

  • کاستلز، مانوئل (1380). عصر اطلاعات: اقتصاد جامعه و فرهنگ. ترجمۀ حسن چاووشیان. ج 2. تهران: انتشارات طرح نو.

  • گل‌محمدی، احمد (1380). «جهانی‌شدن و بحران ‌هویت». فصلنامه مطالعات ملی. س 3. ش 10. زمستان. صص 11-48.

  • گیدنز، آنتونی (1387). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمۀ ناصر موفقیان. چ 5. تهران: نشر نی.

  • لوتمان، یوری (1390). «دربارۀ سپهر نشانه‌ای». ترجمۀ فرناز کاکه‌خانی. در نشانه‌شناسی فرهنگی (صص 257-221). به‌کوشش فرزان سجودی. تهران: نشر علم.

  • لیونگبرگ، کریستینا (1390). «مواجهه با دیگری فرهنگی». ترجمۀ تینا امرااللهی. در نشانه‌شناسی‌ فرهنگی (صص 119-151). به‌کوشش فرزان سجودی. تهران: نشر علم.

  • نکومنش‌فرد، محسن (1386). دوردستهای مبهم. تهران: انتشارات قصیده‌سرا.

  • ورزنده، امید وسیدرضا ابراهیمی (1391). «مقایسۀ تطبیقی شکل‌گیری هویت تراملی زن شرقی مهاجر در آثار جومپا لاهیری و مهرنوش مزارعی». فصلنامه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج. ش 11. صص160-190.

  • هوشیار، مریم وایلمیرا دادور (1393). «بررسی چگونگی شکل‌گیری هویت فردی در آثار مارگریت یورسونار». پژوهش ادبیات معاصرجهان. د 19. ش 1. صص 181-193.

    • Bhabha, H. K. (1990). Nation and Narration. London : Routledge.

      • Phillips, K. R. (2006). “Rhetorical Maneuvers: Subjectivity, Power and Resistance”. Philosophy and Rhetoric. Vol. 39. No 4. Pp. 310-332.






 

جستارهای زبانی
دوره 7، شماره 5
آذر و دی 1395
صفحه 19-42