تکرار به‌مثابه دوگان‌سازی صرفی: شواهدی از زبان فارسی

نویسندگان
مرادعلی سلندری رابری 1
عادل رفیعی 2
بتول علی نژاد 3
بتول علی نژاد 3
1 دانشجوی دکتری زبانشناسی دانشگاه اصفهان و هیات علمی دانشگاه ولی عصر رفسنجان
2 استادیار زبان شناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
3 دانشیار زبان شناسی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
پژوهش حاضر نظریۀ دوگان‌سازی صرفی اینکلاس و زول (2005) و ادعای اصلی این نظریه را مبنی‌بر شکل‌گیری دوگان‌ساخت‌ها با نیاز مضاعفِ صرف به یک سازۀ زبانی با ویژگی‌های معین صرفی ـ معنایی، با استفاده از برخی ساخت‌های صرفی زبان فارسی بررسی می‌کند. نظریۀ دوگان‌سازی صرفی فرایند تکرار را ــ که در رویکردهای به‌دست‌آمدۀ پیشین، نسخه‌برداری واجی تلقی می‌شود ــ اغلب ناشی‌از تکرار ویژگی‌های معیّن صرفی‌ـ معنایی می‌داند. برای پاسخ به این پرسش که آیا شکل‌گیری دوگان‌ساخت‌های زبان فارسی در چهارچوب نظریۀ دوگان‌سازی صرفی قابل‌توجیه و تبیین است یا خیر، با درنظرگرفتن دو دسته شواهد معنایی و واژآرایی، داده‌هایی از زبان فارسی در چهارچوب نظریۀ دوگان‌سازی صرفی تحلیل و بررسی می‌شوند. شواهد معنایی شامل تکواژگونگی ریشه، ساخت‌های مترادف، تکرار بازتابی، تکرار کامل میانی و ساخت‌های متقابل معنایی می‌شود. شواهد واژآرایی نیز عبارت‌اند از کسرۀ میانی، ساختار «که» مبین بی‌تفاوتی، میانوند، پیونده یا پی‌بست «ـ‌و» و‌ رونوشت موزون. این پژوهش با ماهیت و روشی توصیفی ـ تحلیلی، براساس داده‌هایی انجام شده که از زبان طبیعی و روزمرۀ مردم، آثار مکتوب در حوزۀ مطالعات صرف زبان فارسی و شم زبانی نویسندگان گردآوری شده است. تحلیل داده‌های گرد‌آوری‌شده نشان می‌دهد که اتخاذ رویکرد دوگان‌سازی صرفی، افزون‌بر ارائۀ توصیف و تحلیلی جامع از فرایند تکرار در زبان فارسی، امکان توصیف و بررسی ساختار و معنای دوگان‌ساخت‌هایی را به‌دست می‌دهد که پیش از این امکان تحلیل مناسبی نداشتند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

  • احمدی گیوی، حسن و حسن انوری (1386). دستور زبان فارسی. ویرایش سوم. تهران: انتشارات فاطمی.

  • انوری، حسن (1381).  فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.

  • خانجان، علیرضا و علی‌نژاد، بتول (1389). «تحلیلی بر فرایند مضاعف‌سازی کامل در زبان فارسی برمبنای نظریۀ دوگان‌سازی ساخت‌واژی». فصلنامه زبان و زبان‌شناسی. س 6. ش 11. صص 113-138.

  • راسخ‌مهند، محمد (1388). «بررسی معنایی تکرار در زبان فارسی» مجله زبان‌شناسی. ش 44. صص 65-74.

  • شریعت، محمد جواد (1364). دستور زبان فارسی. تهران: اساطیر.

  • شقاقی، ویدا (1379). «فرایند تکرار در زبان فارسی». مجموعه‌مقالات چهارمین کنفرانس زبان‌شناسی نظری و کاربردی. ج 1. صص 519-533.

  • شقاقی، ویدا (1386). مبانی صرف. تهران: سمت.

  • شقاقی، ویدا و تهمینه حیدرپور بیدگلی (1390). «رویکرد نظریه بهینگی به فرایند تکرار با نگاهی بر واژه‌های مکرر فارسی». مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی. س‌3. ش‌1. بهار و تابستان. صص 45-66.

  • صفوی، کورش (1358). آزادی و بند در واژگان غیر بسیط زبان فارسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه تهران.

  • کلباسی، ایران (1371). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

  • گلفام، ارسلان و محی‌الدین قمشه‌ای، غلامرضا (1391). «تصویرگونگی دوگان‌ساخت‌ها در زبان فارسی: طبقه‌بندی معنایی». فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. د3. ش1 (پیاپی 9). بهار. صص153- 172.

  • محمودی‌بختیاری، بهروز و فرزانه تاج‌آبادی (1391). «مقوله «اتباع» در لغت‌نامه دهخدا (یک بررسی مجدد)». فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. د3. ش3 (پیاپی 11). پائیز. صص 175-192.

  • مشکور، محمدجواد (1349). دستورنامه در صرف و نحو زبان فارسی. تهران: انتشارات شرق.

  • معین، محمد (1382/ 1386). فرهنگ معین( فارسی). تهران: انتشارات زرین.

  • نوبهار، مهرانگیز (1372). دستور کاربردی زبان فارسی. تهران: رهنما.



  • Abbi, A. (1991). Reduplication in south Asian Languages: An Areal, Typological and Historical Study. New Delhi: Allied Limited.

  • Alderete, J.; J. Beckman; L. Benua; A. Gnanadesikan; J. McCarthy & S. Urbanczyk (1999). “Reduplication with fixed segmentism”. Linguistic Inquiry. 30. Pp. 327–64.

  • Booij, G. (2005). The Grammar of Words. Oxford: Oxford University Press.

  • Booij, G. (2010). Construction Morphology. Oxford: Oxford University Press.

  • Bruening, B. (1997). “Abkhaz mabkhaz: M-reduplication in Abkhaz, weightless syllables, and base reduplicant correspondence”. In B. Bruening, Y. Kang& M. McGinnis (Eds.). PF: Papers at the Interface (pp. 291-330). Cambridge. MA: MIT Working Papers in Linguistics.

  • Crowley, T. (1998). An Erromangan (Sye) grammar. Oceanic linguistics special. No. 27. Honolulu: University of Hawaii Press.

  • Crowley, T. (2002). “Sye”. In J. Lynch, M. Ross & T. Crowley (Eds.). The Oceanic languages (Pp. 694-722). Richmond: Curzon Press.

  • Durie, M. (1985). A Grammar of Acehnese: On the Basis of a Dialect of North Aceh. Dordrecht: Foris.


    • Ghaniabadi, S. (2005). M/p-echo Reduplication in Colloquial Persian: An OT Analysis.General Papers, University of Manitoba.


  • Ghaniabadi, S.; J. Ghomeshi & N. Sadat-Tehrani (2006) “Reduplication In Persian: A morphological Doubling Approach. Actes du congres annuel de l'Association canadienne de linguistique 2006”. Proceedings of 2006 Annual Conference of the Canadian Linguistic Association. Pp. 1-15.

  • Goldberg, A. (1995). Constructions. A Construction Grammar Approach to Argument Structure. Chicago: University of Chicago Press.

  • Goldberg, A. (2006). Constructions at Work. The Nature of Generalization in Language. Oxford: Oxford University Press.

  • Inkelas, Sh. & Ch. Zoll (2002). “Reduplication as morphological doubling”. Available at:http://roa.rutgers.edu/files/412-0800/roa-412-inkelas-2.pdf. Accessed on January 20, 2015.

  • Inkelas, Sh. & Ch. Zoll (2005). Reduplication: Doubling in Morphology. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Inkelas, Sh. (2005). “Morphological doubling theory: Evidence for morphological doubling in  reduplication”. In B. Hurch (Ed.) Studies on Reduplication. Berlin: Mouton de Gruyter.

  • Inkelas, Sh. (2008). “The dual theory of reduplication”. Linguistics 46. Pp. 351–401.

  • Inkelas, Sh. (2014). The Interplay of Morphology and Phonology. Oxford: Oxford University Press

  • Jackendoff, R. (1997). The Architecture of Language Faculty. Cambridge, Massachusetts: MIT Press.

  • Jackendoff, R. (2002). Foundations of Language: Brain, Meaning, Grammar, Evolution. Oxford: Oxford University Press.

  • Kajitani, M. (2005). “Semantic properties of reduplication among the world's languages”. LSO Working Papers in Linguistics 5: Proceedings of WIGL. Pp. 93-106.

  • Lewis, G. (1967). Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press.

  • Marantz, A. (1982). “Re reduplication”. Linguistic Inquiry, 13. Pp:483–545.

  • McCarthy, J. & A. Prince (1995). “Faithfulness and reduplicative identity”. In J. Beckman, L. Dickey & S. Urbanczyk (Eds.). University of Massachusetts Occasional papers in Linguistics 18: Papers in Optimality Theory. Amherst (pp. 249–384). MA: GLSA.

  • McCarthy, J. & A. Prince (1999). “Prosodic morphology (1986)”, In J. Goldsmith (Ed.). Phonological Theory: the Essential Readings (Pp. 238-288). Malden. MA: Blackwell.

  • Moravcsik, E. (1978). “Reduplicative constructions”. In J. H. Greenberg (Ed.). Universals of Human Language. Vol. 3: Word Structure (Pp. 297-334). Stanford: Stanford University Press.

  • Nguyen, D. (1997). Vietnamese: Tieng Viet Khong son Phan. Amsterdam: John Benjamins.

  • Ourn, N. & J. Haiman (2000). “Symmetrical compounds in Khmer”. Studies in Language 24. Pp. 483–514.

  • Regier, T. (1998). “Reduplication and the arbritrariness of the sign”. In M. Gernsbacher & S. Derry (Eds.). Proceedings of the Twentieth Annual Conference of the Cognitive Science Society (pp. 887-892). Lawrence Erlbaum Associates. Marhway. NJ.

  • Sadat-Tehrani, N. (2003). “The ‘Indifference-keconstruction’ in modern conversational Persian”. Linguistica Atlantica. Vol. 24. Pp. 43-70.

  • Singh, R. (1982). “On some redundant compounds in modern Hindi”. Lingua 56. Pp. 345–51.

  • Spencer, A. (1991). Morphological Theory: An Introduction to Word Structure in Generative Grammar. Oxford: Blackwell.

  • Steriade, D. (1988). “Reduplication and syllable transfer in Sanskrit”. Phonology 5. Pp. 73–155.

  • Trask, R. L. (1997). A Student's Dictionary of Language and Linguistics. London: Arnold.

  • Vaux, B. (1996). “Abkhaz Mabkhaz: M-reduplication in Abkhaz and the problem of melodic invariance”. Unpublished M.A. Harvard University.

  • Wilbur, R. (1973). The Phonology of Reduplication. Bloomington: Indiana University Linguistics Club.

  • Yip, M. (1992). “Reduplication with fixed melodic material”. Proceedings of NELS 22 (pp. pp. 459–76). Amherst: GLSA.


 


 

جستارهای زبانی
دوره 7، شماره 5
آذر و دی 1395
صفحه 91-118