استادیار زبان شناسی و زبان های خارجی، دانشگاه پیام نور
چکیده
گویش‌شناسی ادراکی حوزه‌ای است که در آن درک و نگرش اهل زبان نسبت به مفاهیمی مانند مرزبندی جغرافیایی گویشِ خود و گویش‌های مناطق مجاور، اعتبار و منزلت اجتماعی گویش‌ها و نظایر آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این پژوهش 64 گویشورِ چهار منطقه از شهرستان شبستر در شمال غرب تبریز (شامل شهرهای شبستر، شندآباد، دریان و خامنه) به طور تصادفی به عنوان آزمودنی‌های پژوهش انتخاب شدند. سپس محقق به کمک چهار نمونۀ صوتی ضبط شده از چهار منطقۀ مذکور و یک پرسشنامه محقق-ساخته، نگرش آزمودنی‌ها را در بارۀ نمونه‌های صوتی ارزیابی کرد. یافته‌ها نشان می‌دهد که گروه میان‌سال و نیز گروه زنان در تشخیص دوری/نزدیکی گونۀ زبانی و نیز (غیر)همشهری بودن گوینده، موفق‌تر از گروه جوان و گروه مردان عمل می‌کنند و این امر با نتایج برخی مطالعات پیشین مانند دیرکز(2002) در آلمان کاملاً سازگار است. به این ترتیب درمی‌یابیم که در منطقۀ مورد مطالعه، میان‌سالان و زنان زبان‌آگاه‌ترند. همچنین مشخص شد که مرکزیت اداری و اقتصادی یک منطقه (شهر شبستر) باعث می‌شود تا گونۀ به کاررفته در آن منطقه از نظر گویشوران، گونۀ شهری تلقی شود. یکی دیگر از یافته‌های قابل تأمل در مطالعۀ حاضر این است که برخلاف پیش‌فرض رایج در مطالعات جامعه‌شناسی زبان، گونۀ زبانی کم‌جمعیت ترین شهر منطقۀ مورد مطالعه – خامنه- معتبرتر از سایر مناطق تشخیص داده شده است.
رستم‌بیک تفرشی، آتوسا (1395). «اطلس گویشی و اندازه‌گیری فاصله‌های گویشی در استان همدان». جستارهای زبانی. د7، ش1 (پیاپی 29)، فروردین و اردیبهشت 1395، صص 39-58.
روشن، حسین (1371). شبستر و پیرامون آن. تهران: انتشارات دنیا.
علایی، بهلول (1392). «بررسی فرآیند هماهنگی واکه‌ای در زبان ترکی آذری منطقه مغان». پژوهش‌های زبان‌شناسی. س 5. ش 8. صص 31-48.
کلباسی، ایران (1383). «گونه‌گونی‌های فراوان زبانی در ایران، حتی در نقاط مجاور یکدیگر». پیک نور. س 2. ش 3. صص 25-51.
نجفیان، آرزو؛ طیبه موسوی میانگاه؛ بلقیس روشن و سیف‌الله ملایی پاشایی (1393). «بازشناسی زبان‌شناختی و جغرافیایی گونه‌های زبان مازندرانی در حد فاصل خلیج گرگان تا مرکز مازندران با اعمال روش‌های گویش‌سنجی بر تفاوت‌های آوایی». جستارهای زبانی. مقالات آماده انتشار. http://lrr.modares.ac.ir
Bloomfield, L. (1933). Language. Chicago: University of Chicago Press.
Butters, R. R. (2002). “Preface”. In. D. Long & D. R. Preston (Eds.). Handbook of Perceptual Dialectology (Vol. 2). John Benjamins Publishing Company. pp. xv-xvi.
Chambers, J. K. & P. Trudgill (2004). Dialectology (Second Edition).Cambridge: Cambridge University Press.
Dailey-O’Cain, J. (1999). “The perception of post-unification German regional speech”. In. D. R. Preston (Ed.). Handbook of Perceptual Dialectology (Vol 1). John Benjamins Publishing Company. pp. 227-242.
Demirci, M. & B. Kleiner (1999). “The perception of Turkish dialects”. In. D. R. Preston (Ed.). Handbook of Perceptual Dialectology (Vol. 1). John Benjamins Publishing Company. pp. 263-282.
Diercks, W. (2002). “Mental maps: Linguistic-geographic concepts”. In. D. Long & D. R. Preston (Eds.). Handbook of Perceptual Dialectology (Vol. 2). John Benjamins Publishing Company. pp. 51-70.
Fernandez, J. M. & F. M. Fernandez (2002). “Madrid perceptions of regional varieties in Spain”. In. D. Long & D. R. Preston (Eds.). Handbook of Perceptual Dialectology (Vol. 2). John Benjamins Publishing Company. pp. 295-320.
Hudson, R. A. (1980). Sociolinguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Khalilzadeh, A. (2013). “Vowel harmony: A comparative study of Turkey’s and Azerbaijan Turkish”. Procedia- Social and Behavioral Sciences. 70. pp. 923-935.
Long, D. & Preston, D. R. (Eds.) (2002).Handbook of Perceptual Dialectology (Vol. 2). John Benjamins Publishing Company.
Long, D. (1999). “Geographical perceptions of Japanese dialect regions”. In. D. R. Preston (Ed.). Handbook of Perceptual Dialectology (Vol. 1). John Benjamins Publishing Company. pp. 177-198.
Preston, D. R. (1999 a). Handbook of Perceptual Dialectology (Vol 1). John Benjamins Publishing Company.
Preston, D. R. (1999 b). “The south: Still different”. In. M. D. Picone & E. Davies (Eds.). Language and Variety in the South.: Historical and Contemporary Approaches. Tuscaloosa: University of Alabama Press. pp. 311-326.
جستارهای زبانی