استادیار زبان‌شناسی همگانی دانشگاه گیلان، گیلان، ایران
چکیده
هدف از نگارش مقالۀ حاضر، بررسی حذف گروه فعلی و حذف متمم فعلهای وجهی و فعلهای اصلی (فعلهایی که بند را به عنوان متمم میپذیرند) در زبان فارسی است. بدین منظور، پس از مرور و نقد مطالعات انجام شده در رابطه با این ساخت در زبان فارسی، به بررسی حذف متممِ فعل وجهی و فعل اصلی پرداخته میشود. از آنجا که در زبان فارسی نمیتوان گروه فعلی را حذف، و زمان جمله را ابقا کرد، باید گفت که در زبان فارسی، برخلاف زبان انگلیسی، ساخت حذف گروه فعلی (طبق تعریفی که در زبان‌شناسی زایشی به آن استناد میشود) وجود ندارد. اما در یک ساخت مشابه، امکان حذف متمم فعلهای وجهی جز «باید» و فعلهای اصلی در صورت احراز شرایط حاکم بر حذف وجود دارد. فعلهای وجهی به لحاظ واژ- نحوی فعل اصلی به حساب میآیند و جایگاه نحوی این دو یکسان است، از اینرو، حذف متمم هر دوی آنها یک ساخت واحد تلقی میشود. خروج سازهای مانند مفعول از جایگاه حذف، وجود پدیدۀ مرجع ناپیدا و امکان خوانش دقیق و نادقیق از ویژگیهای نحوی مهم این ساخت به حساب میآیند.نتایج این تحقیق نشان میدهد که در این ساخت، مشخصۀ حذف روی فعل کوچک مینشیند و پس از ارتقای فعل به جایگاه فعل کوچک و بازبینی مشخصههای تعبیرناپذیر از طریق رابطۀ تطابق، متمم فعل حذف میشود اما فعل کوچک ابقا میشود. طبق شواهد مطرح شده، گروه فعلی واقع در بالای گروه متممنما حذف میشود؛ از اینرو، این ساخت، حذف گروه فعلی با ابقای فعل کوچک به حساب میآید.
اخلاقی، فریار (1386). «بایستن، شدن و توانستن: سه فعل وجهی در زبان فارسی امروز». دستور. س 3. ش 3. صص 82-132.
دبیرمقدم، محمد (1376). «فعل مرکب در زبان فارسی». مجلۀ زبان‌شناسی. س 12. ش 1 و 2. صص 2-46.
درزی، علی و مزدک انوشه (1389). حرکت فعل اصلی در فارسی (رویکردی کمینه‌گرا). زبان‌پژوهی. د 2. ش 3. صص 21-55.
رحیمیان، جلال و محمد عموزاده (1392). «افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیّت». پژوهش‌های زبانی. د 4. ش 1. صص 21-40.
شعبانی، منصور (1392). «پاره‌جمله‌ها در زبان فارسی». پژوهش‌های زبانی. د 4. ش 2. صص 81-100.
کریمی، یادگار و حسن آزموده (1391). «حذف گروه فعلی در زبان فارسی: مسئله ساختاری». پژوهش‌های زبانی. د 3. ش 2. صص 77-94.
لبافان خوش، زهرا و علی درزی (1393). «نگاهی به جایگاه نحوی باید و شاید». پژوهش‌های زبانی. د 5. ش2. صص 97-112.
نقی‌زاده، محمود؛ منوچهر توانگر و محمد عموزاده (1390). «بررسی مفهوم ذهنیّت در افعال وجهی در زبان فارسی». پژوهش‌های زبان‌شناسی. د 3. ش4. صص1-20.
همایونفر، مژگان (1392). «بررسی روند دستوری‌شدگی فعلهای وجهی زبان فارسی بر‌اساس پارامترهای لِمان». ویژه‌نامۀ فرهنگستان. ش 9. صص 50-73.
Aelbrecht, L. (2010). The Syntactic Licensing of Ellipsis. Amsterdam: John Benjamins.
Agbayani, B. & E. Zoerner (2004). “Gapping, Pseudogapping and Sideward Movement”. Studia Linguistica. 58(3). pp. 185-211.
Algryani, A. (2011). “VP ellipsis in Libyan Arabic”. Newcastle Working Papers in Linguistics. 17. pp. 1-22.
Chomsky, N. (2000). “Minimalist inquiries: The framework”. In Step by Step. Essays on Minimalist Syntax in Honour of Howard Lasnik. Roger Martin, David Michaels & Juan Uriagereka (eds.): 89-155. Cambridge MA: The MIT Press.
Michaels & Juan Uriagereka (2001). “Derivation by phase”. In Ken Hale: A Life in Language. Michael Kenstowicz (ed.): 1-52. Cambridge MA: The MIT Press.
Depiante, M. (2000). The Syntax of Deep and Surface Anaphora: A Study of Null Complement Anaphora and Stripping/ Bare Argument Ellipsis. PhD dissertation, University of Connecticut, Storrs.
Grinder, J. & P. M. Postal (1971). “Missing antecedents”. Linguistic Inquiry. 2. pp. 269-312.
Hankamer, J. & I. A. Sag (1976). “Deep and surface anaphora”. Linguistic Inquiry. 7. pp. 391-428.
Johnson, K. (2001). “What VP- ellipsis can do, and what it can’t, but not why”. In Baltin, M. & Collins, C. (eds.). The Handbook of Contemporary Syntactic Theory. pp. 439-479. Oxford: Blackwell.
Karimi, S. (1989). Aspects of Persian Syntax, Specificity, and the Theory of Grammar. Ph. D. dissertation. University of Washington.
Karimi, S. (2005). A Minimalist Approach to Scrambling: Evidence from Persian. Mouton de Gruyter.
Lobeck, A. (1995). Ellipsis: Functional Heads, Licensing, and Identification. New York / Oxford. Oxford University Press.
Merchant, J. (2001). The Syntax of Silence: Sluicing, Islands and the Theory of Ellipsis. New York: Oxford University Press.
Merchant, J. (2013). “Voice and ellipsis”. Linguistic Inquiry. 44. pp. 77-108.
Palmer, F. R. (1986). Mood and Modality. Cambridge: Cambridge University Press.
Pesetsky, D. & E. Torrego (2007). “The syntax of valuation and the interpretability of features”. In Phrasal and Clausal Architecture. ed. by Simin Karimi, Vida Samiian and Wendy Wilkins. pp. 262-294. Amsterdam: John Benjamins.
Schoorlemmer, E. (2009). Agreement, Dominance and Doubling: The Morphosyntax of DP. Ph.D. dissertation. University of Leiden.
Toosarvandani, M. (2006). “V- Stranding VPE: Ellipsis in Farsi complex predicates”. North East Linguistic Society (NELS). 36. pp. 639-652.
Van Craenenbroeck, J. & J. Merchant (2013). “Ellipsis phenomena”. In Marcel den Dikken (ed.). The Cambridge Handbook of Generative Syntax. pp. 701-745. Cambridge University Press: Cambridge.
Van Craenenbroeck, J. (2013). VP-Ellipsis. Ms. , KU Leuven HUBrussel and Université Saint-Louis.
جستارهای زبانی