تغییرات معنایی و مفهوم‌سازی‌‌های فرهنگی نام‌اندام دست در جزء اول اسامی مرکب زبان فارسی در قالب زبان‌شناسی شناختی

نویسندگان
معصومه مهرابی
آرمان ذاکر
استادیار زبان‌شناسی دانشگاه ایت الله بروجردی، بروجرد، لرستان، ایران
چکیده
در این مقاله تغییرات معنایی و شیوه مفهوم‌سازی نام‌اندام دست در جزء اول 160 اسم مرکب فارسی بررسی می‌شود. مسئله و پرسش‌های اصلی پژوهش عبارتند از اینکه شیوه تغییرات معنایی این مفهوم در واژه‌های مرکب فارسی چگونه است و آیا می­توان از تحلیل معنایی، حافظه جمعی، فرهنگی و اجتماعی جامعه زبانی فارسی را دریافت و آن را با دو جامعه زبانی انگلیسی و چینی مقایسه کرد. هدف این بررسی، کاوش شیوه تغییر و نیز افزایش معنی نام اندام "دست" در فرایند ترکیب این واژه با اسمهای دیگر فارسی است، به گونه‌ای که در پایان از تفاوت‌ها میان این سه زبان در شیوه تغییرات معنایی و مفهوم‌سازی‌های این نام اندام، تبیین فرهنگی به دست داده شود و برای تنوعات زبانی تبیین غیر زبانی( شناختی- فرهنگی) ارائه شود. روش مطالعه پیکره‌بنیاد، بر پایه فرهنگ‌ سخن و در قالب رویکرد زبان‌شناسی فرهنگی صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که تفاوتهای موجود در شیوه مفهوم‌سازی در این چند زبان دارای تبیین فرهنگی هستند. نوآوری این تحقیق در این است که تغییرات معنایی این نام اندام را در کلمات مرکب به روش عینی می‌کاود، از تفاوت زبانها تبیین فرهنگی به دست می­دهد، بسامد هر مفهوم را لحاظ می­کند. نتایج و دستاوردهای این پژوهش عبارتند از: تحلیل فرهنگی تفاوتها و شباهتهای موجود در سه زبان مذکور، به تصویر کشیدن شیوه تغییرات معنایی در زبان، معرفی روش جدیدی برای آموزش واژه‌های زبان فارسی با استفاده از الگوی کاکتوس و معنی شناسی مطابقه‌ای و روان‌شناسی فرهنگی. دیدگاه نقدی مقاله بر این است که برای بررسی مسیر تغییرات معنایی کلمات لحاظ نمودن فرایند ترکیب نیز الزامی است.

کلیدواژه‌ها

  • احمدی، امیر و حجت محرابی (1389). «واژگان دال بر نام‌اندام‌های بدن در ساختار اصطلاحات گویش راجی؛ یک تحلیل شناختی». سومین جشنواره پژوهشی فرهنگ و گویش‌های استان سمنان.

  • استاجی، اعظم (1386). «پیدایش حروف اضافه از نام‌اندام‌های بدن». نامه فرهنگستان. د 3. ش 3. صص 40- 51.

  • بی‌جن‌خان، محمود و مهدی محسنی (1391). فرهنگ بسامدی بر‌اساس پیکره متنی زبان فارسی امروز. تهران: دانشگاه تهران.

  • ساساتلی، جورج (1387‌). راهنمای جامعه‌شناسی سیاسی. (با ویرایش کیت نش و آلن اسکات). ترجمه محمد خضری؛ فرامرز تقی‌لو و فرزانه پور‌سعید. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

  • سبزواری، مهدی (1392). «شفافیت و تیرگی معنایی اسامی مرکب فارسی از دیدگاه شناختی». فصلنامه جستارهای زبانی. د 4. ش 13 (پیاپی 15). صص 55-73.

  • شریفیان، فرزاد (1391). مقدمه‌ای بر زبان‌شناسی فرهنگی. ترجمه لیلا اردبیلی. تهران: نویسه.

  • شوالیه، ژان و آلن گربران (1388). فرهنگ نمادها. ترجمه سودابه فضایلی. ج 3 (حرف ح –س). تهران: جیحون.

  • ذکایی، محمد‌سعید و مریم امن‌پور (1391). درآمدی بر تاریخ فرهنگی بدن در ایران. تهران: تیسا.

  • زاهدی، کیوان و سمیرا ذهاب ناظوری (1390). «نام‌اندام‌های حوزه سر در ضرب‌المثل‌ها و حکم فارسی و انگلیسی: تحلیل شناختی پیکره‌بنیاد فرهنگی». فصلنامه تازه‌های علوم شناختی. س 13. ش 4. صص1 -18.

  • غفاری آشتیانی (1387). «شناخت فرهنگ‌ها در فروش بین‌الملل». ماهنامه علمی-آموزشی در زمینه مدیریت تدبیر. ش 175. صص 121-122.

  • کاظمی، زهرا و محمد زاهدی (‌1388). شناخت روحیات ملل. تهران: چهار‌باغ.

  • گلفام، ارسلان و شیرین ممسنی (1387). «بررسی راهبردهای شناختی استعاره و کنایه تصویری در اصطلاحات حاوی اعضای بدن». فصلنامه پازند. ش. 12. صص 93- 109.

  • لو‌بروتون، دیوید (1392) جامعه‌شناسی بدن. ترجمه ناصر فکوهی. تهران: ثالث.

  • محمدی، ح. (1385). مشکلات ترجمه‌ای استعاره‌های نام‌اندام‌های داخلی بدن در فارسی و انگلیسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.

  • نغزگوی کهن، مهرداد و محمد راسخ‌مهند (1391). «دستوری‌شدگی و بسط استعاری». پژوهش‌های زبانی. د 3. ش 1. صص ١١٧-١٣٤‌.

  • یونگ، کارل گوستاو (1389). انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. تهران: جامی. ص 157.



  • Ahn, J. H. & J. Y. Kwon (2007). “A study of metaphor and metonomy of hand”. Journal of Language Science. No. 14. pp. 195-215.

  • Bijankhan, M; J. Sheykhzadegan; M. Bahrani & M. Ghayoomi (2011). “Lessons from building a Persian written corpus; Peykare”. Lang Recourse an Evaluation. No. 45. pp. 143-164

  • Heine, B.; U. Claudi & F. Hunnemeyer (1991). Grammaticalization: A Conceptual Framework. Chicago: Chicago University Press.

  • Kiss, G. R. (1975). An Associative Thesaurus of English: Structural Analysis of a Large Relevance Network. In Kennedy, A. And Wilkes, A. (eds). Studies in long term memory (pp. 103- 121). London: Wiley.

  • Lakoff, G. & M. Johnson (1980). Metaphors WeLive By. Chicago: University of Chicago Press.

  • Lakoff, G. & M. Johnson (1999). The Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought. New York: Basic Books.

  • Langacker, R. (1994). Culture, Cognition and Grammar. In M. Pütz (ed). Language Contact and Language Conflict (pp. 25-53). Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins.

  • Marrow, P. R. (2009). “Hand and Heart: a study of the uses and phraseology associated with two common nouns”. Available from: www2.ngu.ac.

  • Min, W. & W. Wenbin (2008). “On the semantic change of body-part terms in English and Chinese”. Paper Presented at the International Symposium of Using Corpora in Contrastive and Translation Studies.

  • Palmer, G. B. (1996). Toward a Theory of Cultural Linguistics. Austin: University of Texas Press.

  • Sharif, M. & F. Sadighi (2013). “Investigating the Word Association Behavior of Persian Speakers: the case of Iranian and adults”. nternational Journal of Language Learning and Applied Linguistics World (IJLLALW). Vol    4             (2).         pp.         225-235 .

  • Sharifian F. (2011). Cultural Conceptualization and Language. Amsterdam: John Benjamin Publishing Company

  • Taylor, J. (2001). Linguistic Categorization: Prototypes in Linguistic Theory. Beijing: Foreign Language Teaching and Research Press.

  • Wang, W. B. (2001). English Lexical Semantics. Hangzhou: Zhejiang Education Press.

  • Wang, W. B. (2007). Cognitive Construction and Interpretation over Metaphors. Shanghai: Shanghai Foreign Language Education Press.

  • Yu, N. (1995). “Metaphorical expressions of anger and happiness in English and Chinese”. Metaphor and Symbolic Activity. No. 10. pp. 59-92.

  • Yu, N. (1998 a). The Bodily Dimension of Meaning in Chinese: What do WE do and Mean with “Hands”?. Submitted to Gene Casad and Gary Palmer (eds). Bringing non-IE languages into focus: Studies in cognitive linguistics, to be published by: Mouton de Gruyter.

  • Yu, N. (1998 b). The Contemporary Theory of metaPhor: A Perspective from Chinese. Amsterdam: Benjamins.

  • Yu, N. (2000). “Figurative uses of palm and hand in Chinese and English”. Metaphor and Symbol. n. 15. pp. 159-175.

  • Zahedi, K. (2011). “Body -parts in Language: a cognitive semiosis of human mind”. Procedia- social and Behavioral Science. No. 32. pp. 334-338


 


 

جستارهای زبانی
دوره 7، شماره 5
آذر و دی 1395
صفحه 225-253