تحلیل و ارزیابی افعال سوره مبارکه بقره؛ با رویکرد «تجزیه به آحاد واژگان»

نویسندگان
علی حاجی خانی 1
کاووس روحی 2
عیسی متقی زاده 3
مصطفی رستمی کیا 4
1 استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرّس، تهران
2 عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشیار زبان زبان وادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران
4 دانشجوی کارشناسی ‌ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرّس، تهران
چکیده
«تجزیه به آحاد واژگان» روشی در معناشناسی است که واژگان متن را تا جایی که ممکن است به آحاد و مؤلفه‌های معنایی سازنده آن تجزیه می‌کند تا از کنار هم قرار دادن آن‌ها مفهوم دقیق و کامل واژه‌ها به‌دست آید. توجه به آحاد معنایی واژگان و تلاش برای بازسازی آن‌ها در زبان مقصد می‌تواند به ارائه ترجمه‌ای کامل و دقیقاز متن مبدأ انجامد. بر این اساس، در نوشتار حاضر تلاش شده با روش توصیفی- تحلیلی و رویکردی انتقادی، افعال سوره مبارکه بقره- که ترجمه آن‌ها در یازده ترجمه مشهور معاصر قرآن کریم شامل آیتی، ارفع، الهی قمشه‌ای، سراج، صفارزاده، فولادوند، کاویانپور، گرمارودی، مجتبوی، مشکینی و مکارم شیرازی با چالش همراه بوده است- تجزیه به آحاد شود تا معنای کامل آن‌ها حاصل آید. برایند پژوهش نشان می‌دهد اولاً مترجمان به مبحث «تجزیه به آحاد واژگان» توجه لازم را نداشته و تقریباً در تمام موارد فقط به معنای اولیه و اساسی اشاره کرده و از مؤلفه‌های معنایی نهفته در هر واژه صرف‌نظر کرده­اند؛ ثانیاًهرچند هیچ‌کدام از مترجمان در این زمینه به‌طور کامل موفق نبوده‌اند، ترجمه مشکینی، الهی قمشه‌ای و مجتبوی در مقایسه با دیگران از دقت بیشتری برخوردار بوده و ترجمه ارفع نیز در این میان ناموفق بوده است.

واژگان کلیدی: افعال سوره بقره، ترجمه‌های مشهور معاصر، قرآن کریم، تجزیه به آحاد واژگان.

کلیدواژه‌ها

  • ·     قرآن کریم

  • ابن‌اثیر، مبارک­بن محمد (1367). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر. چ4. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.

  • ابن‌عطیه اندلسی، عبدالحق­بن غالب (1422ق).المحرر الوجیزفیتفسیرالکتابالعزیز. تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد. بیروت: دار الکتب العلمیه. 

  • ابن‌فارس‌بن زکریا، احمد (1422ق).معجممقاییساللغه. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

  • ابن‌منظور، محمدبن مکرم (بی‌تا).لسانالعرب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

  • ابوالفتوح رازی، حسین­بن علی (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.

  • ارفع، سیدکاظم (1381). ترجمه قرآن کریم. تهران: مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی فیض کاشانی.   

  • ازهری، محمدبن ­احمد (1421ق). تهذیب اللغه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

  • الهی قمشه­ای، مهدی (1380). ترجمه قرآن کریم. قم: انتشارات فاطمه الزهراء.

  • اندلسی ابوحیان، محمد­بن یوسف (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر. بیروت: دار الفکر.

  • آلوسی، سیدمحمود (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیه.  

  • امیری، جهانگیر (1386). «رویکردی به جنبه‌هایی از زیبایی‌شناختی موسیقی الفاظ قرآن کریم». پژوهش دینی. ش15. صص137-155.

  • آیتی، عبدالمحمد (1374). ترجمه قرآن کریم. تهران: سروش.

  • بغوی، حسین­بن مسعود (1420ق). معالم التنزیل فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

  • راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412ق).المفرداتألفاظالقرآن. بیروت: دار القلم.

  •  زبیدی مرتضی، محمدبن محمد (1414ق). تاج العروس. بیروت: دار الفکر.

  • زمخشری، محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتب العربی.

  • سراج، رضا (1349). ترجمه قرآن کریم. تهران: شرکت سهامی انتشار.   

  • شوکانی، محمدبن علی (1414ق). فتح القدیر. بیروت: دار الکلم الطیب.

  • صفارزاده، طاهره (1380). ترجمه قرآن کریم. تهران: مؤسسه فرهنگی جهان رایانه کوثر.

  • طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.  

  • طبرسی، فضل‌بن ­حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر ­القرآن. تهران: ناصر خسرو.

  • طبرسی، فضل‌بن ­حسن (1337). جوامع الجامع. تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.   

  • طبری، ابوجعفرمحمدبن جریر (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة. 

  • طریحی، فخرالدین(1375).مجمعالبحرین. تحقیق سیداحمد حسینی. چ3. تهران: کتابفروشی مرتضوی.  

  • طوسی، محمدبن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 

  • عسکری، حسن­بن عبدالله (1400ق). الفروق فی اللغة، بیروت: دار الافاق الجدیدة.

  • فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1409ق). العین. چ2. قم: نشر هجرت.

  • فضل‌الله، سیدمحمدحسین (1419ق). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دار الملاک للطباعه و النشر.

  • فیومی، أحمدبن محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم، مؤسسه دارالجهره.

  • فولادوند، محمدمهدی (1415ق). ترجمه قرآن کریم. تهران: دار القرآن الکریم.

  • فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (1415ق). القاموس المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیة.

  • قرشی، سیدعلی‌اکبر (1371). قاموسقرآن. چ6. تهران: دار الکتب الإسلامیه.

  • کاویانپور، احمد (1378). ترجمه قرآن کریم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات اقبال.

  • گرمارودی، علی (1384). ترجمه قرآن کریم. تهران: قدیانی.

  • لطفی­پور ساعدی، کاظم (1392). درآمدی بر اصول و روش ترجمه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

  • سیدمهدی مسبوق و همکاران (1384). «تعادل واژگانی و اهمیت آن در فهم دقیق متن». پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. ش15. صص13-39.

  • مجتبوی، سیدجلال‌الدین (1371). ترجمه قرآن کریم. تهران: حکمت.

  • مشکینی، علی (1388). ترجمه قرآن کریم. قم: الهادی.

  • مصطفوی، حسن (1430ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. چ3. بیروت: دار الکتب العلمیه.  

  • مکارم شیرازی، ناصر (1373). ترجمه قرآن کریم. قم: دار القرآن الکریم.

  • نیشابوری، محمودبن ابوالحسن (1415ق). ایجاز البیان عن معانی القرآن. بیروت: دار الغرب الاسلامی.



  • Ibn Asir, Mobarak ibn Muhammad (1988). Al-nahayah fi Gharib Hadith WA Al-asar. Fourth edition. Qom: Press Institute Esmaeilian [In Arabic].

  • Kavianpoor, A. (2000). Translation of the Holy Quran. Tehran: Eqbal Printing and Publishers Organization.


 

جستارهای زبانی
دوره 8، شماره 1
فروردین و اردیبهشت 1396
صفحه 49-77