بازنمایی نقش‏ها و مفاهیم زبان در دو مجموعه آموزشی فارسی بیاموزیم و زبان فارسی

نویسندگان
مروارید طالبی 1
رضامراد صحرایی 2
1 عضو هسته پژوهش‌های بنیادی برای توسعه آموزش زبان فارسی به خارجیان، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2 مدیر هسته پژوهش‌های بنیادی برای توسعه آموزش زبان فارسی به خارجیان، دانشیار زبان شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
رویکرد مفهومی- نقشی از اثرگذارترین رویکردهای آموزش زبان دوم/ خارجی است و کمتر منبعی برای آموزش زبان­هایی مثل انگلیسی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی، اسپانیایی و حتی عربی، عِبری و ترکی وجود دارد که در تولید محتوای آموزشی به اصول و مبانی این رویکرد توجه نکرده باشد. کلیدی‌ترین اصل این رویکرد، ایجاد تناسب هدفمند و ارتباط‌محور بین نقش‌ها و مفاهیم زبانی و موقعیت‌های واقعی است. باوجود این، در منابع معتبر آموزش زبان فارسی به خارجیان، توجه چندانی به این رویکرد نشده ‏است. در پژوهش پیش‏رو، ابتدا رویکرد مفهومی- نقشی و مهم‌ترین نقش‌ها و مفاهیم زبانی در چهارچوب این رویکرد معرفی شده؛ سپس میزان بازنمایی این مفاهیم و نقش‌ها در دو مجموعه فارسی بیاموزیم (ذوالفقاری و همکاران، 1381) و زبان فارسی (صفارمقدم، 1386) مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی در قالب یک فهرست وارسی محقق‌ساخته انجام ‏شده ‏است. این فهرست‏ وارسی شامل ده پرسش اساسی در زمینه محتوای دروس است. برای هر پرسش، شش پاسخ پیش‏فرضِ اصلاً، بسیار کم، کم، متوسط، زیاد و بسیار زیاد به‏ترتیب با نمره‏های 0، 1، 2، 3، 4 و 5 امتیاز درنظر گرفته ‏شده ‏است. تحلیل نتایج حاکی از این است که مجموعة‏ فارسی بیاموزیم 35 و مجموعه زبان فارسی 16 نمره از 50 نمره فهرست‏ وارسی را کسب‏ کرده است. اگرچه نتیجه کلی پژوهش حکایت از این دارد که بازنماییِ نقش­ها و مفاهیم زبانی در مجموعه فارسی بیاموزیم بهتر از مجموعه زبان فارسی است، تنوع و پراکندگی مفاهیم و نقش­های زبانی در هر دو مجموعه ما را به ضرورت برنامه­ریزی هدفمند برای آموزش زبان فارسی برپایه مفاهیم و نقش­های زبانی رهنمون‏می­شود.

کلیدواژه‌ها

  • ·      ذوالفقاری، حسن و همکاران (1381). فارسی بیاموزیم!: ج1: کتاب درس دانش‏آموز، آموزش زبان فارسی دوره مقدماتی؛ ج2: کتاب درس دانش‏آموز، آموزش زبان فارسی دوره میانه؛ ج3: کتاب درس دانش‏آموز، آموزش زبان فارسی دوره میانه؛ ج1: کتاب راهنمای معلم، آموزش زبان فارسی دوره مقدماتی. تهران: مدرسه.

  • ·      صحرایی، رضامراد و همکاران (1393). «رویکرد مفهومی- نقشی در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‏زبانان». پژوهش‏نامه آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‏زبانان. ش8 (3). صص55-92.

  • ·      صفارمقدم، احمد (1386). زبان فارسی: ج1: درس‏های پایه؛ ج2: پایتخت ایران؛ ج3: ایران امروز؛ ج4: تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران. تهران: شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی.  

  • صفارمقدم، احمد (1387). زبان فارسی: کتاب راهنما. تهران: شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی.

  • طالبی، مروارید (1393). رویکرد مفهومی- نقشی و کارکرد آن در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‏زبانان: مطالعه موردی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی. تهران.



  • Austin, J.L. (1965). How to do Things with Words. New York: Oxford University Press.

  • Finocchiaro, M. & Ch. Brumfit (1983). Functional-Notional Approach: from Theory to Practice. Oxford: Oxford University Press.

  • Firth, J.R. (1957). Papers in Linguistics 1934-1951. London: Oxford University Press.

  • Halliday, M.A.K. (1973). Explorations in the Functions of Language. London: Edward Arnold.

  • Hymes, D. (1972). “On communicative competence” in J.B. Pride & J. Homes (Eds.). Sociolinguistics. Harmondsworth: Penguin. Pp. 269-293.

  • Krahnke, K. (1987). Approaches to Syllabus Design for Foreign LanguageTeaching. Englewoods Cliffs, New Jersey: Prentice Hall.

  • Nunan, D. (2003). Practical English Language Teaching. New York: Mc Graw Hill.

  • Richards, J.C. & Th.S. Rodgers (2001). Approaches and Methods in Language Teaching. 2nd Ed. New York: Cambridge University Press.

  • Van Ek, J.A. (1980). The Threshold Level in a Unit/ Credit System. Oxford: Pergamon.

  • Wilkins, D. (1972). Linguistics and Language Teaching. London: Edward Arnold.

  • Wilkins, D. (1976). Notional Syllabuses: A Taxonomy and Its Relevance to Foreign Language Curriculum Development. London: Oxford University Press.


 


 

جستارهای زبانی
دوره 8، شماره 1
فروردین و اردیبهشت 1396
صفحه 127-153