1
استادیار زبانشناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
2
کارشناس ارشد زبان شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
3
استاد زبانشناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
4
کارشناس ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل رشد ابزار انسجام واژگانی (تکرار، باهمآیی، هممعنایی، شمول، جزءواژگی) در گفتمان نوشتاری دانشآموزان (9-12 ساله) پایههای چهارم، پنجم و ششم در چارچوب دستور نقشگرای نظاممند هلیدی و متیسن (2004) میپردازد. گردآوری دادهها به شیوۀ میدانی و تحلیل با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. نمونۀ آماری مورد بررسی 45 دانش‌آموز پسر شهر تهران بودند که در سال تحصیلی 1393-1394 در یک مدرسۀ دولتی مشغول به تحصیل بودند. معیارهایی چون عدم ابتلا به اختلال ذهنی، اختلال یادگیری یا ناتوانی جسمی در انتخاب نمونهها مدنظر بود. ابزار پژوهش دو داستان مصوّر است که روایی آنها مورد تأیید متخصصان قرار گرفته است. درصد فراوانی و الگوی رشد کاربرد انواع ابزار انسجام واژگانی در روایتهای نوشتاری دانشآموزان مورد تحلیل قرار گرفت. یافتههای پژوهش نشان میدهد که فراوانی ابزار انسجام واژگانی در پایههای چهارم، پنجم و ششم به ترتیب862، 967 و 1119 است. تکرار و باهمآیی در هر سه پایۀ تحصیلی پربسامدترین و شمول و جزءواژگی کمبسامدترین ابزار هستند. درصد رخداد تکرار نسبت به سایر ابزارهای انسجام واژگانی از پایۀ چهارم تا ششم سیر نزولی و جزءواژگی و شمول از پایۀ چهارم تا ششم سیر صعودی دارد. باهمآیی در پایۀ چهارم کمترین درصد رخداد را دارد. آزمون آماری کروسکال- والیس نشان میدهد که تفاوت کاربرد هممعنایی و تکرار در پایههای مختلف معنادار نیست ولی جزءواژگی، شمول و باهم آیی در سطح≤ 0/05 p معنادار است. بنابراین، با بالارفتن پایۀ تحصیلی(سن)، ابزار انسجام واژگانی بیشتر و پیچیدهتری در گفتمان نوشتاری دانشآموزان دیده میشود.
ابراهیمی، شیما و محمد پهلوان‌نژاد. (1392). «بررسی زبانشناختی باهمآییهای واژگانی در خمسۀ نظامی». نشریۀ ادب و زبان. س 16. ش 34. صص 34ـ51.
ابوذر، سمیه. (1384). بررسی عوامل انسجام بین‌متنی در نوشته‌های دانشآموزان پایه پنجم ابتدایی شهر تهران. پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبانشناسی همگانی. دانشگاه پیام نور. تهران.
افراشی، آزیتا. (1387). «نگاهی به مسئله باهمآیی واژگان».زبان و ادب. ش 7 و 8. صص 73ـ82.
· جهانگیری، نادر و شهربانو زکیپور. (1384). «انسجام واژگانی در داستانهای کوتاه فارسی برای کودکان». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد. ش 4. صص 1ـ20.
حسینی، شهیدقلی. (1379). تجزیه و تحلیل گفتمانی و متنی غزلیات ترکی ماذون (شاعر قشقایی). پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبانشناسی همگانی. دانشگاه اصفهان.
رستم‌بیک تفرشی، آتوسا. (1389). بررسی زبانشناختی گفتمان نوشتاری دانشآموزان کم‌توان ذهنی آموزشپذیر مدارس شهر تهران در چارچوب دستور نقشگرای نظاممند هالیدی. رسالۀ دکتری رشتۀ زبانشناسی همگانی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. تهران.
رمضانی واسوکلائی، احمد. (1390). کاربرد ابزارهای انسجام در گفتمان نوشتاری دانشآموزان عادی و دارای اختلال یادگیری فارسی‌زبان شهر تهران. رسالۀ دکتری رشتۀ زبانشناسی همگانی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. تهران.
رمضانی، احمد؛ نیلیپور، رضا و آتوسا رستم‌بیک تفرشی. (1392). «مقایسه کاربرد ابزارهای انسجام در بیان نوشتاری دانشآموزان عادی و دارای اختلالات یادگیری فارسی‌زبان شهر تهران». کودکان استثنایی (پژوهش در حیطۀ کودکان استثنایی). س 13. ش 1 (پیاپی 47). صص 43ـ57.
زندی، بهمن. (1385). زبان‌آموزی. تهران: سمت.
شعبانلو، علیرضا و الانکش الیاسیان، معصومه. (1390). «روابط مفهمومی در مجموعه داستان یکی بود یکی نبود». فصلنامةعلمیپژوهشیاندیشه‌هایادبی. ش 10. صص 80ـ96.
طهماسبی، زهرا و علیرضا شعبانلو. (1391). «انسجام واژگانی در «مدیر مدرسه» اثر جلال آل‌احمد».فصلنامۀ زیباییشناسی ادبی. س 14. ش 12. صص 79ـ96.
Halliday, M.A.K. & C. Matthiessen (2004). An Introduction to Functional Grammar (3rd ed.). Arnold press.
Hickmann, M. & H. Hendriks (1999). “Cohesion and anaphora in children's narratives: a comparison of English, French, German, and Mandarin Chinese”. Journal of Child Language, 26(02).Pp. 419-452.
Hickmann, M. (1991). “The development of discourse cohesion: some functional and cross-linguistic issues”.Language bases... Discourse Bases: Some Aspects of Contemporary French-language Psycholinguistics Research. Pp.158-185.
Hunt, K.W. (1965). Grammatical Structure Written at Three Grade Levels. Urbana, IL: National Council of Teachers of English.
Klecan-Aker, J.S. & B. Lopez (1985). “A comparison of T-units and cohesive ties used by first and third grade children”. Language and Speech. 28(3). Pp. 307-315.
Ligeza, M. (1997). “Structural and functional analysis of children’s narrative texts”.Psychology of Language and Communication. Vol.1, No.1. Pp. 39-52.
Loban, W. (1976). Language Development: Kindergarten through Grade Twelve (Vol. 18). National Council of Teachers.
Mason, R. (2008). “The use of evaluative devices in the narrative discourse of young second-language learners”.SIL International Library of Congress. Catalog Number: 2008938591.
Miles, 1 Sally & S. Chapman Robin (2002). “Narrative content as described by individuals with Down syndrome and typically developing children. In Journal of Speech, Language, and Hearing Research. Vol.45.Pp. 175-189.
O’Donnell, R.C.; W.J. Griffin & R.C. Norris (1967).Syntax of Kindergarten and Elementary School Childern: A Transformatinal Analysis. Urbana, IL: National Council of Teachers of English.
Peterson, C. & P. Dodsworth (1991). “A longitudinal analysis of young children's cohesion and noun specification in narratives”. Journal of Child Language. 18(02). Pp. 397-415.
Reilly, J. & Molly Losh & Ursula Bellugi & Beverly Wulfeck (2004). “Forg, where are you? Narratives in children with specific language impairment, early focal brain injury, and Williams’s syndrome”. In brain and Language. 88- 2204-.Pp. 229-247.
Rutter, P. & B. Raban (1982). “Thedevelopment of cohesion in children's writing: A preliminary investigation”. First Language. 3(7). Pp. 63-75.
Van Dam F.J. (2010). Development of Cohesion in Normal Children’s Narratives. University of Utrecht.
جستارهای زبانی