تحلیل کارکرد تنشی-زبانی«نور» و ابعاد معنایی آن در نظام گفتمانی شرق اندوه و حجم سبز سپهری

نویسندگان
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کوثر بجنورد، خراسان شمالی، ایران
چکیده
در این پژوهش، کارکرد نظام تنشی- زبانی «نور» در نظام گفتمانی شعر سهراب سپهری، بررسی و تحلیل شده است. هدف اصلی از این پژوهش، بررسی و تبیین کارکرد نظام تنشی، لایه‌های تنشی و ابعاد معنایی نور در زبان شعر سپهری با تکیه بر منظومۀ شرق اندوه و حجم سبز می‌باشد. پرسش اصلی ما این است که چگونه نظام تنشی- زبانی نور منجر به تولید فرآیند زیبایی‌‌شناختی می‌گردد؟ همچنین چگونه این نظام، می‌تواند در فرآیند معناسازی ایفای نقش کند؟ در‌واقع هدف از پژوهش حاضر این است که نشان دهد چگونه نظام تنشی- زبانی نور، وضعیتی استحاله‌ای برای گفتمان رقم می‌زند و این فرآیند چگونه می‌تواند به استعلای نوری منجر گردد. بستر نظری تحقیق، الگوی تنشی مبتنی بر نظام نشانه‌شناسی پساگریماسی می‌باشد. در نظام تنشی، لایه‌های فشاره‌ای و گستره‌ای در ارتباط و تعامل با هم نقش‌آفرینی می‌‌کنند و هم‌پیوندی سطحی از فشاره و گستره شاکلۀ گفتمان را شکل می‌دهد. فرضیۀ ما این است که نظام گفتمانی نوری شعر سپهری از ساختار تنشی صعودی پیروی می‌کند و ساختار تنشی نزولی در خدمت ساختار صعودی قرار دارد. نظام تنشی- زبانی نور با دو کارکرد استحاله‌ای و استعلایی در گفتمان نقش‌آفرینی می‌کند و در‌نهایت با استعلای نوری، فرآیند زیبایی‌شناختی گفتمان تحقق پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها


  • پاکتچی، احمد؛ حمیدرضا شعیری و هادی رهنما (1394). «تحلیل فرآیندهای گفتمانی در سورۀ «قارعه» با تکیه بر نشانه‌شناسی تنشی». دو‌ماهنامۀ جستارهای زبانی. د 6. ش 4. (پیاپی 25). مهر و آبان. صص 39- 68.

  • پاینده، حسین (1383). «تباین و تنش در ساختار شعر نشانی». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. س 47. ش 192 (پاییز). صص 195- 212.

  • سپهری، سهراب (1390). هشت کتاب. تهران: پیام عدالت.

  • سعادات مصطفوی، سید‌حسن؛ حمیدرضا شعیری و هادی رهنما (1392). «از کرامت جاهلی تا کرامت قرآنی؛ نشانه­شناسی فرآیندهای گفتمانی «کرامت» در قرآن با تکیه بر الگوی تنشی». دو‌فصلنامۀ تفسیر و زبان قرآن. ش 2 (بهار و تابستان). صص 24- 42.

  • شریفی، حدیث و فؤاد نجم­الدین (1393). «تحلیل نشانه­شناسی گفتمانی سورۀ الرحمن مبتنی بر الگوی تنشی». دو‌فصلنامۀ تفسیر و زبان قرآن. ش 5 (پاییز و زمستان). صص 47- 72.

  • شعیری، حمیدرضا (1384). «مطالعۀ فرآیند تنشی گفتمان ادبی». پژوهش زبان‌های خارجی. ش 25 (پاییز). صص 187- 204.

  • شعیری، حمیدرضا (1385). تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمان. تهران: سمت.

  • شعیری، حمیدرضا (1392). نشانه- معناشناسی دیداری. تهران: سخن.

  • شمیسا، سیروس (1372). نگاهی به سهراب سپهری. تهران: مروارید.

  • عباسی، علی و هانیه یارمند (1390). «عبور از مربع معنایی به مربّع تنشی: بررسی نشانه- معناشناختی ماهی سیاه کوچولو». فصلنامۀ پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی.د 2. ش 3 (پیاپی 7) (پاییز). صص 147-172‌.

  • ·     معین، بابک مرتضی (1392). نقد مضمونی. نخستین کارگاه نقد ادبی. تهران: انجمن علمی نقد ادبی.



  • Fontanille j. (1995). Sémiotique du Visible: Des Mondes de Lumiéres. Presses Universitaires de France (PUF).

  • Fontanille, J. (1995). Semiotics of the visible: World of Light. Presses Universitaires de France (P U F) [In French].

  • Hébert, L. (2011). “Tools for text and image analysis: An introduction to applied semiotics. Julie Tabler” (Trans.).




http://www.signosemio.com/documents/LouisHebert-Tools-for-Texts-and-Images.pdf.