سبک شناسی نشانه معنایی؛ سبک بوشی حضور در داستان کودکانه کلاغ سفید

نویسنده
استادیار دانشگاه کوثر بجنورد، خراسان شمالی، ایران
چکیده
با اینکه موضع صریح نشانه­معناشناسی را که آفرینش ادبی در درون فرهنگ جمعی صورت می­پذیرد، مانعی دانسته­اند در «دریافت هویت اصلی سبک و منحصربه­فرد بودن متن و فردیت نویسنده»، در پژوهش حاضر می­کوشیم نقاط قوت نشانه­معناشناسی را در مطالعات سبک­شناسی نشان دهیم. برای رسیدن به این هدف، داستان «کودک» را به­عنوان گونه­ای که کمتر مورد مطالعه سبک­پژوهان قرار گرفته است، برگزیدیم و به­عنوان نمونه موردی در داستان کلاغ سفید (وطن­پرست، 1380) مؤلفه­های سبکی را طرح کردیم. در این پژوهش، معنایی از سبک را درنظر گرفتیم که با توجه به رویکرد نشانه‌معنایی به آن رسیده­ایم؛ سبک بهمعنای «انتخاب جریان­های معنایی در فرآیند تعاملی گفته‌پردازی». نظام معنایی برنامه‌مدار و فرآیند معنایی مبتنی‌بر تصادف را مبنایی مناسب در تشخیص انواع سبک درنظر گرفتیم و برپایۀ فرآیند معنایی مبتنی‌بر تصادف، ابتدا سبک بوشی حضور را تعریف کردیم و سپس احساس خلاء و نقصان، خطرپذیری، نفی و ایجاب، استعلای نشانه و گسست و چالش را به­عنوان مؤلفه­های سبک بوشی برشمردیم. یکی از دستاورد‌های مطالعه سبک بوشی در داستان کودک را عبارت می­دانیم از اینکه سبک بوشی می­تواند عاملی مؤثر در پرورش تخیل و به‌تبع آن، خلاقیت کودک باشد. عواملی (در این داستان، ننه­سرما و کلاغ باهوش) که جهان­بودگی سوژه را ناگهان تغییر می­دهند، ‌در تقویت وجه فانتزی داستان مؤثرند و خروج از جهان‌بودگی به شریک گفتمانی این امکان را می­دهد که خود را از حضور بسته، ارجاع­نگر و واقعیت­جو رها کند و گام­هایی فراتر از حال زیستی خود بردارد. دستاورد نهایی پژوهش حاضر این است که در تعیین گروه سنی کتاب کودک، ضروری است که به ویژگی­های سبکی نیز به‌عنوان یک عامل مؤثر توجه شود تا فرآیندهای معنایی، عرصه­های خاص تجربه و سادگی یا پیچیدگی ساختار متن آشکار و تعیین گروه سنی کتاب کودک با دقت بیشتری انجام شود.

کلیدواژه‌ها


  • آقاگل­زاده، فردوس و اکرم رضوی‌زاده. (1390). «سبک­شناسی سازمان متن ادبیات داستانی کودکان در زبان فارسی». نامه نقد (مجموعه مقالات نخستین همایش ملی نظریه و نقد ادبی در ایران). به‌کوشش محمود فتوحی. تهران: خانه کتاب.

  • آیتی، اکرم و نجمه اکبری. (1395). «تحلیل نشانه‌معناشناختی احساس حسادت در داستان طلب آمرزش اثر صادق هدایت». جستارهای زبانیدانشگاه تربیت مدرس. د 7. ش 12 (پیاپی 30). صص 1-17.

  • اسماعیلی، عصمت و ابراهیم کنعانی. (1391). «بررسی نظام عاطفی گفتمان در شعر «غزل برای گل آفتابگردان» سروده شفیعی کدکنی براساس رویکرد نشانه‌معناشناسی». پژوهشهای ادبی انجمن زبان و ادبیات فارسی. س 36 و 37 (2 و 3). صص 9-33.

  • بابک‌معین، مرتضی. (1394). معنا بهمثابه تجربه زیسته؛ گذر از نشانه­شناسی کلاسیک به نشانهشناسی با دورنمای پدیدارشناختی. تهران: سخن.

  • درپر، مریم. (1393). «رده­بندی و آسیب­شناسی پژوهش­های سبک­شناسی فارسی و راه‌حل‌های پیشنهادی». فنون ادبی دانشگاه اصفهان. س 6. ش 1 (پیاپی 10). صص 131-142.

  • شعیری، حمیدرضا. (1395). نشانه- معناشناسی ادبیات. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

  • شعیری، حمیدرضا. (1391). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.

  • شعیری، حمیدرضا. (1388). «از نشانه­شناسی ساخت­گرا تا نشانه-­معناشناسی گفتمانی». نقد ادبی دانشگاه تربیت مدرس. ش 8. صص 51-33.

  • شعیری، حمیدرضا. (1385). تجزیه و تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمان. تهران: سمت.

  • شعیری، حمیدرضا و ترانه وفایی (1388). راهی به نشانه­-معناشناسی سیال با بررسی موردی ققنوس نیما. تهران: علمی و فرهنگی.

  • عمارتی مقدم، داوود. (1395). بلاغت؛ از آتن تا مدینه، بررسی تطبیقی فن خطابه یونان و روم باستان و بلاغت اسلامی تا قرن پنجم هجری قمری. تهران: هرمس.

  • فونتنی، ژاک. (1391). نامه نقد (مجموعه مقالات دومین همایش نقد ادبی با رویکرد نشانهشناسی ادبیات).به‌کوشش حمیدرضا شعیری. تهران: خانه کتاب.

  • گرمس، ژولین آلژیرداس. (1389). نقصان معنا. ترجمه حمیدرضا شعیری. تهران: علم.

  • نورتون، دونا و ساندرا نورتون. (1382). شناخت ادبیات کودکان: گونه­ها و کاربردها از روزن چشم کودک. ترجمه منصوره راعی و دیگران. تهران: قلمرو.

  • وطن­­پرست، مهدی. (1380). کلاغ سفید. مشهد: ضریح آفتاب.


 



  • Aghagolzadeh, F. & A. Razavizadeh (2011). “Stylistics of the text structure of children’s fiction in Persian”. Naame Naqd (Proceedings of the first national conference on literary criticism and theory in Iran). By Mahmoud Fotouhi. Tehran: Khaneh Ketaab [In Persian].

  • Ayati, A. & N. Akbari (2016). “Semiotic analysis of jealousy in the story of “Talab-e Amoozesh” by Sadeq Hedayat”. Language Related Research Tarbiat Modares University. 30.Pp.1- 17 [In Persian].

  • Babak Moein, M. (2014). Meaning as Live Experience,Passing from Classical Semiotics to Semiotics with a Phenomenological Perspective. Tehran: Sokhan [In Persian].

  • Carter, R. & P. Simpson (2005). Language, Discourse and Literature. London: Routledge.

  • Dorpar, M. (2014). “Classification and pathology of Persian stylistic research and proposed solutions”. Fonoun-e Adabi University of Esfahan. No. 10.Pp. 131-142 [In Persian].

  • Emandi, M. E. (2014). “Seniors in commercials , a semio-stylistic approach”. Procedia-Social and Behavioral Sciences. Pp. 346 – 351.

  • Emarati-Moqadam, D. (2016). Rhetoric, from Athens to Medina: A comparative study of the ancient Greek and Roman speech and the rhetoric of Islam until the fifth century AH. Tehran: Hermes [In Persian].

  • Esmaeili, E. & E. Kanaani (2012). “A semiotic investigation of the thymic structure of discourse in “Qazal baray-e Sunflowers” by Shafiei Kadkani”. Pazhouheshhay-e Adabi Persian Language and Literature Academy. Vol. 36 & 37 (2 & 3). Pp. 9-33 [In Persian].

  • Fontanille, J. (2012). Naame Naqd (Proceedings of the second literary criticism conference: semiotic approach). By Hamid Reza Shairi. Tehran: Khaaneh Ketaab [In Persian].

  • Greimas, J. A. (2010). On Imperfection. Translated by: Hamid Reza Shairi. Tehran: Nashr-e Elm [In Persian].

  • Nørgaard, N.  (2010). Multimodal Stylistics: The Happy Marriage of Stylistics and Semiotics.Semiotics: Theory and Applications. ed. / Steven C. Hamel. Nova Science Publishers, Incorporated, 2010.

  • Norton, D. & S. Norton (2003). Knowing Children's Literature: Types and Uses from the Viewpoint of Children. Translated by: Mansoureh Raei et al. Tehran: Qalamro [In Persian].

  • Nöth, W. (1990). Handbook of Semiotics. Indiana University Press.

  • Shairi, H. R. (2009). “From structural semiotics to semiotics of discourse”. Naqd-e Adabi Tarbiat Modares University. No. 8. Pp. 33-51 [In Persian].

  • Shairi, H. R. (2012). The Fundamentals  of Modern Semantics. Tehran: SAMT.

  • Shairi, H. R. (2016). Semiotics of Literature. Tehran: Tarbiat Modares University Press [In Persian].

  • Shairi, H. R. (2006). Semiotic Analysis of Discourse. Tehran: SAMT [In Persian].

  • Vasquez-Ayora, G. (1972). “Semiostylistics”. Bable. Vol. 25, No. 4. Pp. 204- 206.

  • Vatan-Parast, M. (2001). Kalaq-e Sefid. Mashhad: Zarih-e Aftaab [In Persian].

  • WWW. Novpublishers.com.