روایت شناسی داستان کوتاه «مرثیه برای ژاله و قاتلش» براساس الگوهای کنشی و شوشی گرمس

نویسندگان
محمدعلی آتش سودا 1
رضا نکوئی 2
1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا، فارس، ایران
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش غنایی، دانشگاه شیراز، فارس، ایران
چکیده
این مقاله به روایت­شناسی داستان کوتاه «مرثیه برای ژاله و قاتلش» نوشته ابوتراب خسروی براساس الگوهای کنشی و شَوشی گرمس اختصاص دارد. هدف اصلی مقاله یافتن سازه‌های داستانی مورد نظر گرمس برای بیان چگونگی تکامل تدریجی پیرفت­ها و شکل­گیری داستان، مقایسه دو الگوی کنشی و شوشی و بررسی چگونگی عبور از نظام کنشی به نظام شوشی در این داستان است. الگوی کنشی این داستان حول کنش‌های ستوان کاووس شکل می‌گیرد که در آن، با نظمی خاص در زنجیره‌های پیمانی، اجرایی و انفصالی، برای کسب منفعت در حرکتی تجویزی و ازپیش برنامه‌ریزی‌شده می‌کوشد بر ابژه ارزشی تأثیر بگذارد و کنشیارها و ضدکنشگرها نیز به‌نوبه خود، شرایط تسهیل یا دشوار­سازی کنش قهرمان را فراهم می‌کنند. در الگوی شوشی داستان، درمی‌یابیم که چگونه کنشگران و ابژه ارزشی در چرخه گفتمانی به ابژه ارزشی و شوشگر تبدیل می‌شوند و شوشگر بدون اینکه ازپیش برنامه‌ای داشته باشد، در برخورد با ابژه ارزشی و پس از طی فرآیندهای حسی‌ـ‌ادراکی و ابعاد دیگر گفتمان، دچار وضعیتی جدید می‌شود که آن را می‌توان حرکت به‌سوی وصال معشوق نامید. به این ترتیب، این نتیجه به‌دست می‌آید که در این استحاله گفتمانی، رابطه بین کنشگران با یک دگرگونی تدریجی در پیرفت­های پنج‌گانه بازتعریف می­شود و گفتمان تثبیت‌شده کنشی به گفتمان تردید و تغییر شوشی می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

  • آبراهامیان، یرواند (1387). ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی. ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن مدیر شانه­چی. چ 12. تهران: نشر مرکز.

  • آذر، اسماعیل؛ عباسی، علی و ویدا آزاد (1393). «بررسی کارکرد روایی دو حکایت از الهی­نامه عطار براساس نظریه گرمس و ژنت». جستارهای زبانی دانشگاه تربیتمدرس. د 5. ش ­4 (پیاپی 20). صص 17-43.

  • احمدی، بابک (1388). ساختار و تأویل متن. چ 12. تهران: نشر مرکز.

  • احمدی، بابک . (1389). ساختار و هرمنوتیک. چ 5. تهران: گام نو.

  • احمدی، بابک . (1392). حقیقت و زیبایی: درس‌های فلسفه هنر. چ 26. تهران: نشر مرکز.

  • اسکولز، رابرت (1375). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمه فرزانه طاهری. چ 2. تهران: آگاه.

  • ایگلتون، تری (1392). پیش‌درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمه عباس مخبر. چ 7. تهران: نشر مرکز.

  • بابک­معین، مرتضی (1394). معنا به‌مثابه تجربه زیسته: گذر از نشانه‌شناسی کلاسیک به نشانه‌شناسی با دورنمای پدیدارشناختی. تهران: سخن.

  • بارت، رولان (1392). درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت­ها. ترجمه محمد راغب. چ 2. تهران: رخداد نو.

  • تودوروف، تزوتان (1382). بوطیقای ساختارگرا. ترجمه محمد نبوی. چ 2. تهران: آگاه.

  • تودوروف، تزوتان. (1388). تودوروف در تهران. ترجمه آزیتا همپارتیان. تهران: نشر چشمه.

  • حافظ، شمس‌الدین محمد (1388). دیوان غزلیات خواجه حافظ شیرازی. به‌کوشش خلیل خطیب رهبر. چ 48. تهران: صفی­‌علی شاه.

  • خراسانی، فهیمه؛ غلام­حسین­زاده، غلام­حسین و حمیدرضا شعیری (1394). «بررسی نظام گفتمانی شوشی در داستان سیاوش». پژوهش­های ادبی انجمن زبان و ادبیات فارسی. ش 48. صص 35-54.

  • خسروی، ابوتراب. (1389). دیوان سومنات. چ 4. تهران: نشر مرکز.

  • رازی­زاده، علی؛ عباسی، علی و سید ابوالقاسم حسینی­ژرفا (1394). «فرآیند معناسازی در مثنوی سلامان و ابسال جامی براساس الگوی نشانه­معناشناسی». جستارهای زبانی دانشگاه تربیت مدرس. د 6. ش 7 (پیاپی 28). صص 143-163.

  • سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (1387). راهنمای نظریه ادبی معاصر. ترجمه عباس مخبر. چ 4. تهران: طرح نو.

  • سیدان، الهام (1395). «بررسی نقش گسست و پیوست در زنجیره گفتمانی غزل­های روایی حافظ: رویکرد نشانه­­معناشناسی». جستارهای زبانی دانشگاه تربیت مدرس. د 7. ش 4 (پیاپی 32). صص 195-216.

  • شعیری، حمیدرضا (1388). «از نشانه­شناسی ساخت‌گرا تا نشانه­معناشناسی گفتمانی». نقد ادبی دانشگاه تربیت مدرس. د 2. ش 8. صص 33-52.

  • شعیری، حمیدرضا . (1391). مبانی معناشناسی نوین. چ 3. تهران: سمت.

  • شعیری، حمیدرضا . (1392). تجزیه و تحلیل نشانه­معناشناختی گفتمان. چ 3. تهران: سمت.

  • شعیری، حمیدرضا . (1394). «مقاومت، ممارست و مماشات گفتمانی: قلمروهای گفتمان و کارکردهای نشانه­معناشناختی آن». مجله جامعه­شناسی ایران وابسته به انجمن جامعه‌شناسی ایران. د 16. ش 1. صص 110-128.

  • شعیری، حمیدرضا . (1395). نشانه­­­معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی. تهران: مرکز نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس.

  • شعیری، حمیدرضا و ترانه وفایی (1388). راهی به نشانه­­معناشناسی سیال: با بررسی موردی «ققنوس» نیما. تهران: علمی و فرهنگی.

  • شعیری، حمیدرضا و دینا آریانا (1390). «چگونگی تداوم معنا در چهل نامه کوتاه به همسرم از نادر ابراهیمی». نقد ادبی دانشگاه تربیت مدرس. د 4. ش 14. صص 161-186.

  • شعیری، حمیدرضا و ابراهیم کنعانی (1394). «نشانه‌معناشناسی هستی‌محور: از برهم‌کنشی تا استعلا براساس گفتمان رومیان و چینیان مولانا». جستارهای زبانی دانشگاه تربیت مدرس. د 6. ش 2 (پیاپی 23). صص 173-195.

  • شمیسا، سیروس (1383). نقد ادبی. چ 4. تهران: فردوس.

  • عباسی، علی و هانیه یارمند (1390). «عبور از مربع معنایی به مربع تنشی: بررسی نشانه­­معناشناختی ماهی سیاه کوچولو». جستارهای زبانی دانشگاه تربیت مدرس. د 2. ش 3 (پیاپی 7). صص 147-172.

  • عباسی، علی (1393). روایت­شناسی کاربردی: تحلیل زبان‌شناختی روایت. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

  • علی­اکبری، نسرین؛ محمدی، خدیجه و سمیرا ریزه­وندی (1393). «بررسی دو حکایت از باب سوم مرزبان­نامه بربنیاد الگوی کنش گرمس». کاوش­نامه دانشگاه یزد. د 15. ش 28. صص 267-292.

  • گرمس، آلژیرداس ژولین. (1389). نقصان معنا. ترجمه و شرح حمیدرضا شعیری. تهران: علم.

  • موسوی لر، اشرف­السادات و گیتا مصباح (1390). «تحلیل ساختار روایت در نگاره مرگ ضحاک براساس الگوی کنشی گرمس». هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران. د 3. ش 45. صص 23-34.

  • نبی­لو، علیرضا (1389). «روایت­شناسی داستان بوم و زاغ در کلیله و دمنه». ادب‌پژوهی دانشگاه گیلان. د 4. ش 14. صص 7-28.

  • نبی­لو، علیرضا. (1393). «بررسی ساختار روایی داستان کودکان برمبنای نظریه گرمس». کاوش­نامه دانشگاه یزد. د 14. ش 26. صص 147-173.

    • Abbasi, A. & H. Yarmand (2011). “Passing from semiotic square to tensive  Square: semiotic analysis of the story Little Black Fish”. Language Related Research Tarbiat Modares University. No. 3 (2). Pp. 147-172. [In Persian]

    • Abbasi, A. (2014). Applied Narrative: Linguistic Analysis of Narration.Tehran: Shahid Behesti University Press .[In Persian]

    • Abrahamian, I. (2011). Iran Between two Revolutions: from Constitution to Islamic Revolution. Firouzmand, K., SamshAvari H., and Modir SaneChi M., the 12th edition. Tehran: Markaz  [In Persian].

    • Ahmadi, B. (2008). Structure and Interpretation of the Text. 12th edition. Tehran: Markaz Press .[In Persian]

    • Ahmadi, B. (2009). Structure and Hermeneutics. 5th edition. Tehran: Gam-e-Now Press. [In Persian]

    • Ahmadi, B. (2012). Realty and Elegance: Art Philosophy Lessons. 26th edition. Tehran: Markaz . [In Persian]

    • Ali Akbari, N. et. al. (2013). “Investigating two stories of the third chapter of Marzban Nameh in the basis of Greimas actional pattern”. Kavosh Nameh Yazd University. No. 28 (15). Pp. 267-292. [In Persian]

    • Azar, E. et. al. (2014). “Investigating the narrative function of two stories of Elahi Nameh by Attar, based on the theories of Greimas and Genette”. Language Related Research Tarbiat Modares University. No. 4 (5). Pp.17-43. [In Persian]

    • Babak Moein, M. (2015). Meaning as Live Experience,Passing from Classical Semiotics to Semiotics with a Phenomenological Perspective. Tehran: Sokhan .[In Persian]

    • Barrett, R. (2013). An Introduction to Structural Analysis of Narrations. Ragheb M., 2nd edition. Tehran: Rokhdad Now Publication. [In Persian]

    • Eagleton, T. (2013). An Introduction to Literary Theory. Mokhber, A., 7th edition. Tehran: Markaz. [In Persian]

    • Greimes, A. (2009). On Imperfection. Translated by:Shairi,H. Tehran:Elm Publication. [In Persian]

    • Hafiz, Sh. (2009). Hafiz Shirazi Poems. Khtaib Rahbar Kh. 48th edition. Tehran:Safi Ali Shah Press.[In Persian]

    • Khorasani, F. et al. (2015). “Investigating the sensible regim of discourse in Siavash Story”. Literary Researches Persian Language and Literature Academy. No. 48. Pp. 35-54. [In Persian]

    • Khosravi, A. (2009). Somnat Divan. 4th edition. Tehran:Markaz [In Persian].

    • Mousavi Lor, A. & G. Mesbah (2010). “Analyzing the narrative structure in Zahak’s death based on Greimas actional pattern”. Fine Arts - Confessional Art University of Tehran . No. 45 (3). Pp. 23-34. [In Persian]

    • NabiLou, A. (2009). “Narratology of the Story "Boom and Zagh" in Kelile va Demne”. Literary Studies University of Guilan. No. 14 (4). Pp. 7-28. [In Persian]

    • NabiLou, A. (2014). “Investigating the narrative structure of children stories based on Greimas theory”. Kavosh Nameh Yazd University. No. 26 (14). Pp. 147-173. [In Persian]

    • Razi zadeh, A. et. al. (2015). “The process of signification in Mathnavi Salaman and Absal by Jami: Semiotic approach ”. Language Related Research Tarbiat Modares University. No. 7 (6). Pp. 143-163. [In Persian]

    • Scholse, R. (1996). An Introduction to Structuralism in Literature. Taheri, F.2nd edition. Tehran: Agah Press. [In Persian]

    • Selden, R. & P. Widdowson (2008). The Guideline of Contemporary Literary Theories.  Translated by: Mokhber, A. 4th edition. Tehran: Tarh-e-now Press .[In Persian]

    • Seyedan, E. (2016). “Investigating the role of discontinuity and continuity in discoursal syntagm of Hafiz lyrics: semiotic approach”. Language Related Research Tarbiat Modares University. No. 4 (7). Pp. 195-216. [In Persian]

    • Shamisa, S. (2004). Literary Criticism. 4th  edition. Ferdows Press. Tehran. [In Persian]

    • Shairi, H. & D. Ariana (2010). “The continuity of signification in 40 short letters to my wife from Nader Ebrahimi”. Literary Criticism Tarbiat Modares University. No. 14 (3). Pp. 161-186. [In Persian]

    • Shairi, H. & E. Kanani (2014). “Ontological semiotics: from interaction to transcendence, based on Chinese and Roman discourse by Rumi”. Language Related Research Tarbiat Modares University. No. 2 (6). Pp. 173-195. [In Persian]

    • Shairi, H. (2008). “From structuralist Semiology to discourse semiotics”. Literary Criticism Tarbiat Modares University. No. 8 (2). Pp. 33-52. [In Persian]

    • Shairi, H. (2012). The Fundamentals of Modern Semantics. 3rd edition. Tehran: SAMT. [In Persian]

    • Shairi, H. (2013).The Analysis of Discourse Semiotics. 3rd edition. Tehran: SAMT. [In Persian]

    • Shairi, H. (2014). “Discourse resistance, insistence and appeasement: the Frontiers of discourse and its semiotic functions”. Journal of Iranian Association Journal Affiliated to the Iranian Sociological Association. No. 1 (16). Pp. 110-128. [In Persian]

    • Shairi, H. (2016). Semiotics of Literature; Theory and Method of Literary Discourse Analysis. Tehran: Tarbiat Modares University. [In Persian]

    • Shairi, H. & T. Vafayi (2008).Towards the Fluid Semiotics:the Case Study of Goghnus by Nima.Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian]

    • Todorov, T. (2003).Structuralist Poetics. Nabavi M. 2nd edition. Tehran: Agah Press. [In Persian]

    • Todorov, T. (2009). Todorov in Tehran. Hampartian A. 2nd edition. Tehran: Cheshmeh Press.[In Persian]

    • Shairi, H.  (2016). Semiotics of Literature; Theory and Method of Literary Discourse Analysis. Tehran: Tarbiat Modares University. [In Persian]

    • Shairi, H. “Investigating the narrative structure of children stories based on Greimas theory”. Kavosh Nameh Yazd University. No. 26 (14). Pp. 147-173. [In Persian]

    • Shairi, H. & T. Vafayi (2008).Towards the Fluid Semiotics:the Case Study of Goghnus by Nima.Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian]

    • Todorov, T. (2003).Structuralist Poetics. Nabavi M. 2nd edition. Tehran: Agah Press. [In Persian]

    • Shairi, H. (2009). Todorov in Tehran. Hampartian A. 2nd edition. Tehran: Cheshmeh Press.[In Persian]




 

جستارهای زبانی
دوره 8، شماره 4
مهر و آبان 1396
صفحه 175-206