واژه های غیربسیط فارسی در صرف واژگانی و صرف ساختی

نویسنده
زهرا عباسی
استادیار زبان‌شناسی و آموزش زبان فارسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
زبان فارسی از دو فرایند اشتقاق و ترکیب به­ صورت زایا در ساخت واژه‏های جدید بهره می‏گیرد. این پژوهش ضمن تحلیل واژه­های غیربسیط فارسی، در دو انگارۀ صرف ساختی و صرف واژگانی به این سؤال پاسخ می­دهد که کدام انگاره در تحلیل واژه‏های غیربسیط فارسی کارآمدتر است. بر اساس این پرسش، فرضیه­ای مطرح شد که با توجه به بهره‏مندی صرف ساختی از طرح‌واره‌های انتزاعی صرفی، ساخت سلسله‏مراتبی واژه‏های غیربسیط و ارائۀ تحلیل معنایی این انگاره در تحلیل واژه‌های غیربسیط فارسی کارآمدتر است. با بررسی دو فرایند اصلی ترکیب و اشتقاق در دو انگارۀ صرف ساختی و واژگانی با توجه به داده‌های زبان فارسی، مقایسۀ آن‌ها با یکدیگر و نیز بررسی موارد خلاف قاعده در صرف واژگانی مشخص شد. هرچند هر دو انگارۀ یاد­شده نگرشی واژه‏بنیاد به ‌صرف دارند؛ اما صرف ساختی با بهره‌مندی از مفهوم ساخت ‏برای تحلیل پدیده‏های صرفی، طرح‏واره‏های انتزاعی و توجیه معنای واژه‏های غیربسیط بر اساس داده‌های تحقیق در تحلیل واژه‏های غیر‏بسیط، کارآمدتر از انگارۀ صرف واژگانی است. از­این­رو فرضیۀ این پژوهش تأیید شد.

کلیدواژه‌ها

  • آرام، یوسف (1387). «بررسی فرایند اشتقاق در زبان ترکی آذری». پژوهش علوم انسانی. ش 24. صص 185- 207.

  • آرام، یوسف ( 1388). اشتقاق در زبان ترکی آذری. رساله دورۀ دکتری زبان­شناسی. تهران: دانشگاه علامۀ طباطبایی.

  • اگرادی، ویلیام و دیگران (1989). درآمدیبرزبان­شناسیمعاصر. ترجمۀ علی درزی. ج1. تهران: سمت.

  • بهرامی خورشید، سحر (1394)، «کارایی انگارۀ صرف واژگانی تحلیلی بر اساس داده­های زبان فارسی»، جستارهای زبانی. ش 6. صص47-73.

  • زاهدی، محمد­صدی (1392). «لایه­های واژگانی فارسی در مدل واج­شناسی و صرف واژگانی». زبان و ادب فارسی. دانشکدۀ ادبیات و زبان­های خارجی. ش 71. صص35-44.

  • غلام­علی­زاده، خسرو و یداالله فیضی پیرانی (1390). «بررسی لایه­ها و سطوح واژگانی در وندهای زبان فارسی از نگاه صرف واژگانی». پژوهش­های زبان­شناسی. س 3. ش2. صص 65-84.


 



  • Allen, M. (1978). Morphological Investigations. Ph.D. dissertation.
    University of Connecticut.

  • Aronoff, M. (1976). Word Formation in Generative Grammar. Cambridge:MIT Press.

  • Booij, G. E. (1996). “Inherent versus contextual inflection and the splitmorphology hypothesis .”eds. G. E. Booij and J. Van Marle. Yearbook of Morphology. Pp. 1- 16. Dordrecht: Kluwer.

  • Bochner, H. (1993). Simplicity in Generative Morphology. Berlin. NewYork: Mouton de Gruyter.

  • Booij, G. (2002a). The Morphology of Dutch. Oxford: Oxford University Press.

  • Booij, G. (2002b). “Constructional idioms, morphology, and the Dutch lexicon”. Journal of Germanic Linguistics. No. 14. Pp 301-327.

  • Booij, G. (2004). “Constructions and the interface between lexicon and syntax”. eds. Henk Aertsen et al. Words in Their Place. Festchrift for J.L. Mackenzie. Amsterdam: Vrije Universiteit.

  • Booij, G. (2005a). Construction Morphology. Unpublished Manuscript. Leiden University.

  • Booij, G. (2005b). “Compounding and derivation: evidence for construction morphology”. eds. W. U. Dressler et al. Morphology and its Demarcations. Pp. 109-132. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins.

  • Booij, G. (2007a). The Grammar of Words: An Introduction to Linguistic Morphology. Oxford: Oxford University Press.

  • Booij, G. (2007b).“Polysemy and construction morphology”. eds. F. Moerdijk et al. Leven         Mmet Woorden. Pp. 336-55. Leiden: Instituut voor Nederlandse Lexicologie.

  • Booij, G. (2009). “Construction morphology and compounding”. eds. Rochelle Lieber and Pavol Stekauer. The Oxford Handbook of Compounding. Oxford: Oxford University Press. Pp 201-216.

  • Booij, G. (2010a). Construction Morphology. Oxford: Oxford University Press.

  • Booij, G. (2010b). “Construction morphology”. Language and
     Linguistics Compass    . No. 3(1). (2010). Pp1–13.

  • Booij, G. (2011).“Compounding and construction morphology”. The Oxford Handbook of Compounding. eds. Rochelle Lieber and Pavol Štekauer. Pp 201-216.

  • Booij, G. (2012). The Grammar of Words. 3rd, Revised and Updated Edition. Oxford: Oxford University Press.

  • Bybee, Joan (1995). “Regular Morphology and the Lexicon”. Language and Cognitive Processes. No. 10. Pp. 425-455.

  • Chomsky, N. (1995). The Minimalist Program. Cambridge, Mass:The MIT Press.

  • Corbett, Greville G. and N. Fraser (1993). “Network morphology: a
     DATR account of Russian nominal Inflection”Journal of Linguistics. No. 29. Pp. 113-142.

  • Croft, W. and A. Cruse (2003). Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Culicover, P. W. and R. Jackendoff (2006). “The simpler syntax hypothesis”. Trends in Cognitive Science. No.10. Pp.413–8.

  • De Jong, Nivja H. et al. (2000). “The  morphological family size effect and morphology". Language and Cognitive Processes. No. 15. Pp. 329-365.

  • Downing, P. (1977). “On the creation and use of English compound nouns”. Language. No.53. Pp. 810–842.

  • Fillmore, Charles J. (1986). “Varieties of conditional sentences".Proceedings of the Third Eastern States Conference on Linguistics. Pp. 163-182. Columbus, OH Ohio State University Department of Linguistics.

  • Fillmore, Charles J. et al. (1988). “Regularity and idiomaticity in grammatical constructions: the case of Let Alone". Language. No. 64. Pp. 501–538.

  • Fried, M. and J.-O. Östman (2004). “Construction grammar: a thumbnail sketch”. eds. M. Fried and J.-O Östman. Construction Grammar in a Crosslanguage Perspective. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins. 11-86. eds. Geert Booij and Jaap van Marle. Yearbook of Morphology. 1999. Dordrecht: Kluwer. Pp. 221-262.

  • Goldberg, A. (1995). Constructions. A Construction Grammar Approach to Argument Structure. Chicago: Chicago University Press.

  • Goldberg, A. (2006). Constructions at Work: The Nature of Generalization in Language. Oxford: Oxford University Press.

  • Harley, H. and R. Noyer (1999). “Distributed morphology”. GlotInternational: No.4. Pp. 3–9.

  • Halle, M. (1973). Prolegomena to a Theory of Word-formation. Cambridge:MIT Press.

  • Hockett, C. (1958). A Course in Modern Linguistics. New York: Macmillan.

  • Hippisley, A. (2001). “Word formation rules in a default inheritance framework: a network morphology account of Russian personal names”. Inkelas, Sharon and Cheryll, Z. (2005). Reduplication: Doubling in Morphology. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Jackendoff, R. S. (1975). “Semantic and morphological regularities in the lexicon”. Language. No.51. Pp. 639-671.

  • Jackendoff, R. (2002). Foundations of Language. Oxford: Oxford University Press.

  • Koenig, J-P. (1999). Lexical Relations. Stanford: CSLI.

  • Krieger, H.-U. and J. Nerbonne (1993). “Feature-based inheritance networks for computational lexicons". Ted Briscoe, Ann Copestake, and p. Kiparsky (1982). Lexical Morphology and Phonology. Seoul: Hanshin.

  • Katamba, F. (2006). Morphology. )2nd edition(. USA: Macmillan Press Ltd.

  • Katamba, F. and J. Stonham (2006). Morphology. London: Macmillan Press. LTD.

  • Kiparsky, P. (1982). Lexical Morphology and Phonology. Seoul: Hanshin.

  • Lakoff, G. (1987). Women, fire, and Dangerous Things: What categories Reveal about the Mind. Chicago: University of Chicago Press.

  • Langacker, R. W. (1987). Foundations of Cognitive Grammar. Vol. I. Theoretical Prerequisites. Stanford: Stanford University Press.

  • Langacker, R. W. (1998a). “Conceptualization, symbolization, and grammar”. ed. Michael Tomasello. The new psychology of language. Cognitive and Functional Approaches to Language Structure. Mahwah NJ. / London: Lawrence Erlbaum Ass. Publ. Pp. 1-39.

  • Langacker, R. W. (1998b). “Linguistic evidence and mental representations”. Cognitive Linguistics. No. 9. Pp.151-173.

  • Matthews, P. (1974). Morphology. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Michaelis, L. & K.Lambrecht (1996). “Toward a construction-based theory of language functions: the case of nominal extraposition". Language. No.72. Pp. 215–247.

  • Riehemann, S. Z. (1998). "Type-based Derivational Morphology". The Journal of Comparative Germanic Linguistics. No.2. Pp. 49-77.

  • Riehemann, S. Z. (2001). A constructional Approach to Idioms and Word Formation. PhD Dissertation. Stanford: Stanford University.

  • Schultink, H. (1962). De morfologische valentie van het ongelede adjectief in modern Nederlands. Den Haag: Van Goor Zonen.

  • Siegel, D. (1974). Topics in English Morphology. New York: Garland.

  • Taylor, J. R. (2002). Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.

  • Tomasello, Michael. (2003). “Constructing a language. A usage-based theory of language Acquisition”. Cambridge Mass / London Engl. Harvard University Press.

  • Valeria de Paiva (eds.). Inheritance, defaults and the lexicon. Cambridge: Cambridge University Press. Pp. 90-136.

  • Vallès, T. (2003). “Lexcial creativity and the organization of the lexicon”. Annual Review of Cognitive Linguistics. No.1. Pp. 137-160.

  • Van Marle, J. (1985). On the Paradigmatic Dimension of Morphological Creativity. Dordrecht: Foris.

جستارهای زبانی
دوره 8، شماره 3
مرداد و شهریور 1396
صفحه 67-93