دانش‌آموخته دکتری زبان شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
چکیده
زبان‌های ترکی از پنج راهبرد یا پاسخ مختلف (قلب، تضعیف، غیرمشددسازی، حذف و درج) به خوشه‌های ناقض اصل توالی رسایی استفاده می‌کند که از طریق تعامل محدودیت‌های وفاداری و نشانداری مطرح می‌شوند. در زبان ترکی با وجود خوشه‌های دو همخوانی میانی و پایانی، خوشه‌های غلت/روان-خیشومی و غلت-روان، علاوه بر توالی‌هایی با رساییِ خیزان، غیرمجاز است. قطعاً توالیِ همخوان‌های رسا، به دلیلِ تخطی از محدودیت اصل مرزِ اجباری، شکسته نمی‌شوند؛ زیرا با این فرض توجیهی برای عدم‌وجود توالی خیشومی/روان-گرفته نخواهد بود. در این پژوهش به کمک داده‌های به‌دست‌آمده به روش کتابخانه‌ای و نیز فرایندهای درج و حذف واکه در میان خوشه‌های میانِ کلمه، درج واکه در میان و آغاز خوشه‌های آغازِ کلمه، درج واکه در میانِ خوشه‌های پایانی با رسایی خیزان، درج واکه در میان خوشه‌های پایانی با رسایی افتان و حذف همخوان اول از خوشه‌های پایانی نشان خواهیم داد که توفقِ رساییِ روان و غلت نسبت به خیشومی برای غلبه بر درج کفایت نمی‌کند. در نتیجه، آنچه موجب رفتار متفاوت چنین خوشه‌هایی در زبان‌های ترکی، عربیِ لبنانی، ایرلندی، چاها (زبان اتیوپی) و کاتالن می‌شود، زاویة رسایی میان دو همخوان است. در پایان، به کمک محدودیت‌های نشانداری ادراکی خواهیم دید همخوان‌های هم‌جایگاه، از نظر ادراکی نشان‌دارترند؛ یعنی همخوانی که در محل و نحوۀ تولید، مشخصه‌های تمایزدهندۀ کمتری با همخوان ماقبل خود دارد، از نظرِ ادراکی نامتمایز و برای حفظ تقابل‌های واژگانی نامناسب‌تر است.
احمدخانی محمدرضا و همکاران (۱۳۹۴). «واج‌شناسی اجتماعی: بررسی موردی قلب واجی در زبان فارسی». جستارهای زبانی. دانشگاه تربیت‌مدرس. دوره 7، ش 4 (پیاپی 32). صص 21-37 .
راه‌انداز، سعید و همکاران (۱۳۹۳). «خوشه‌های همخوانی و ساخت هجا در ترکی آذری». مجموعه مقالات نهمین همایش زبانشناسی ایران. به‌کوشش محمد دبیرمقدم. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. صص 553- ۵۶۴.
Clements, G. N. & E. Sezer (1982). “Vowel and Consonant Disharmony in Turkish”. In H. van der Hulst & N. Smith (eds.) The Structure of Phonological Representations (part II). Dordrecht: Foris. Pp.213-56.
Croft, W. (2003). Typology and Universals, Second Edition, Cambridge University Press.
Fleischhacker, H. (2001). “Cluster-dependent epenthesis asymmetries”. In A. Albright and T. Cho (eds.) UCLA Working Papers in Linguistics 7. Papers in Phonology 5:Pp. 71-116.
Flemming. E. (2008). Asymmetries between Assimilation and Epenthesis. MIT ms.
Hartkemeyer, D. (2000). “An OT Approach to Atonic Vowel Loss Patterns in Old FRENCH and Old SPANISH”. University of Illinois at Urbana-Champaign.
Göksel, A. & C. Kerslake (2005). Turkish: A Comprehensive Grammar. Oxon: Routledge.
Gouskova, M. (2001). “Falling sonority onsets, loanwords, and Syllable Contact”. In CLS 37:Pp. 175-85.
Greenberg, Joseph H. (1978). “Some generalizations concerning initial and final consonant sequences”. In Joseph H. Greenberg (ed.), Universals of Human Language, Vol. 2 (Phonology), Pp.243-279. Stanford University Press.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. UK: Blackwell.
Karim, K. (2011). An Optimality Theoretic (OT) “account of word-final vowel epenthesis and deletion processes in the incorporation of loanwords into the Dhaka dialect of Bangla”. Working Papers of the Linguistics Circle of the University of Victoria, 21:Pp.22–33.
Kager, R. (1999). Optimality Theory. (Cambridge Textbooks in Linguistics.) Cambridge and New York: Cambridge University Press.
Lewis, G. L. (1967). Turkish Grammar. Oxford University Press.
Lombardi, L. (2002). “Markedness and the typology of epenthetic vowels”. Proceedings of Linguistics &phonetics.
McCarthy, J. J. (2008). Doing Optimality Theory: Applying Theory to Data. Malden, MA, & UK.
McCarthy, J. J. & A. S. Prince (1999). “Faithfulness and identity in prosodic morphology”. In Kager, R., van der Hulst, H., and Zonnefeld, W., editors. The Prosody-morphologyInterface,Pp. 218–309. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
Murray, R. W. & T. Vennemann (1983). “Sound Change and Syllable Structure in Germanic Phonology”. Language 59: Pp.514--28.
Padgett, J. (1995). “Feature Classes”. In J. Beckman, S. Urbanczyk and L. Alsh (Eds.). Optimality Theory. University of Massachusetts Occasional Papers 18: Pp.385-419.
Parker, S. G. (2002). Quantifying the Sonority Hierarchy. UMass Amherst Dissertation.
Prince, A. & P. Smolenskey (1993/2004). Optimality Theory: Constraints Interaction in Generative Grammar. Malden, MA, & Oxford: Blackwell Publishing. [Revision of 1993 technical report, Rutgers university Center for Cognitive Science. Available on Rutgers Optimality Archive, ROA-537.].
Rose, S. (2000). “Epenthesis Positioning and Syllable Contact in Chaha”. Phonology 17: Pp. 397-425.
Tokizaki, H. & Y. Kuwana (2012). “Limited consonant clusters in ov languages”. In P. Hool(eds.) Consonant clusters and structural complexity. Berlin, Germany,Pp. 71-92.
Wheeler, M. W. (2005). “Cluster Reduction: Deletion or Coalescence?” In Catalan Journal of Linguistics4:Pp. 1-31.
Yun, S. (2012). “Perceptual Similarity and Epenthesis Positioning in Loan Adaptation”. In Proceedings of CLS 48. 175-85. Retrieved on 7 March 2015. from:http://web.mit.edu/suyeon/www/Suyeon_Yuns_website/Papers_files/Yun_cls48.pdf.
Ahmadkhani, M.; A. Zaferanlu & L. HajiHassanlu (2015). Sociophonology: Phonological Metathesis in Persian. Language Related Research. Tarbiat Modares University. [In Persian]
Rahandaz, S.; M. Asiyai & Sh. Naghshbandi (2014). “Consonant cluster and Syllable Structure in Azeri”. 9th Proceeding of Iranian linguistics. Allameh Tabataba’i university[In Persian]
جستارهای زبانی