نقش پیشوندهای اشتقاقی افعال سبک کردیون، بتیون و بوکوواتیون در زبان سمنانی در بازنمایی جزایر معنایی از منظر رویکرد شناختی: تعامل میان صرف و معنی‌شناسی

نویسندگان
ابراهیم رضاپور 1
مونا پیشگو 2
1 استادیار زبان شناسی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان شناسی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
چکیده
نظام صرفی زبان سمنانی نقش اساسی در رمزگذاری و بازنمایی معنی ایفا می­کند. افعال سبک سمنانی دارای پیشوندهای اشتقاقی متنوعی هستند که هریک از آن­ها سهم مهمی در بازنمایی معنی دارند. پرسش­های اساسی پژوهش حاضر عبارت است از: پیشوندهای اشتقاقی اساساً چه نقشی در بازنمایی فضای معنایی افعال سبک در زبان سمنانی دارند؟ آیا پیشوندهای اشتقاقی در ایجاد تمایز معنایی درون هریک از ساخت­های افعال سبک نقش ایفا می­کنند؟ چه ارتباطی بین پیشوندهای اشتقاقی و جزایر معنایی افعال سبک وجود دارد؟ پیکرۀ پژوهش شامل چند کتاب به زبان سمنانی، واژه­نامۀ گویش سمنانی و گفتار 50 گویشور زبان سمنانی است که افعال سبک کردیون (kerd­-iyún)، بتیون (b(e)-et-iyún) و بوکوآتیون(bū-kkūwātiyún) از این پیکره استخراج شده­اند. داده­های پژوهش نشان می­دهد که پیشوندهای اشتقاقی افعال سبک مذکور نقش مهمی در بازنمایی جزایر معنایی دارند و درحقیقت نقش عمدۀ چنین پیشوندهایی در حوزه­بندی افعال مرکب است. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن است که در برخی موارد تشابه معنایی نسبی بین برخی پیشوندهای افعال سبک وجود دارد؛ اما با نگاه دقیق می­توان دریافت که حتی در چنین مواردی پیشوندهای اشتقاقی افعال سبک باعث تدقیق تمایز معنایی می­شوند. همچنین داده­های پژوهش نشان می­دهد که پیشوندهای افعال سبک نقش اساسی در انتخاب جزء غیرفعلی دارند و اغلب جزء غیرفعلی افعال مرکب تنها با یکی از مشتقات فعل سبک به­کار می­رود و موارد نادری را می­توان یافت که جزء غیرفعلی با مشتقات یک فعل سبک به­کار می­رود؛ اما معنای آن‌ها متفاوت است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی کارکردهای پیشوندهای اشتقاقی افعال سبک کردیون، بتیون و بوکوواتیون در زبان سمنانی است.

کلیدواژه‌ها

  • پژوم شریعتی، پرویز و عبدالمحمد خالصی (1392). آموزش گویش سمنانی. سمنان: دانشگاه سمنان.

  • جواهری، محمدحسن و پرویز پژوم شریعتی (1387). واژه­نامۀ گویش باستانی سمنانی. 2 ج. سمنان: آبرخ.

  • جوکار‌ شهرستانی، سارا (1392). فرآیندهای واژ- واجی در سمنانی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی. دانشگاه سمنان.

  • حشمتی ‌رضوی، نرگس (1389). «ویژگی‌های صرفی مشترک در گویش سمنانی، سرخه‌ای و افتری». مجموعه­مقالات همایش بین‌المللی گویش‌های کویری ایران. صص 823-832 .

  • خالصی، عبدالمحمد (1388). سمنی واجا (گفتار سمنانی). سمنان: آبرخ.

  • داوری، شادی (1389). «ساخت ملکی در گویش سمنانی: براساس دیدگاه رده­شناسی جزء­گرا. مجموعه­مقالات همایش بین­المللی گویش­های کویری ایران. سمنان: دانشگاه سمنان. صص 1015-1040.

  • دبیرمقدم، محمد (1388). پژوهش­های زبان­شناختی فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

  • سراج، فرشته (1387). بررسی جنسیت و بازتاب آن و حالت­های فاعلی و مفعولی در گویش سمنانی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی. تهران: دانشگاه پیام­نور.

  • صفایی، علی و لیلا درویشعلی­پورآستانه (1389). « بررسی وجوه مشابهت‌های زبانی بین گویش سمنانی و گیلکی». مجموعه­مقالات همایش بین‌المللی گویش‌های کویری ایران. صص 1379-1396.

  • عموزاده، محمد و بهرامی، فاطمه (1391). «ساخت افعال سبک براساس زبان­شناسی شناختی». پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی. دورۀ 3. ش 4 ( 12). صص 169-191.

  • عندلیب سمنانی، خسرو (1388). پلکه پور(هله هوله). سمنان: آبرخ.

  • کریمی دوستان، غلامحسین و روحی بایگی، زهرا (آمادۀ انتشار). «بررسی چندمعنایی فعل سبک «زدن» از دیدگاه شناختی». جستارهای زبانی.

  • کلباسی، ایران (1384). «ویژگی­های کهن زبانی در گویش سمنانی». مجموعه­مقالات گویش سمنانی به کوشش عصمت اسماعیلی و مصطفی جباری. سمنان: دانشگاه سمنان. صص 297-302.

  • محمد ابراهیمی، زینب و همکاران (1389). «بررسی جنس دستوری در گویش سمنانی». مجموعه­مقالات همایش بین‌المللی گویش‌های کویری ایران. صص 1849-1876.

  • مرادی، ابراهیم و غلامحسین کریمی دوستان  (1392). «بررسی معنایی فعل مرکب در زبان فارسی»". نشریۀ ادب و زبان دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. س 16. ش 33. صص 305-325.

  • مرادی، سهیلا (1392). فعل در گویش سمنانی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی. سمنان: دانشگاه سمنان.

  • منصوری، مهرزاد (1392). «فعل سبک در افعال مرکب فارسی». مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران. س 1. ش 1و صص 79-106.


 



  • Amouzadeh, M. & F. Bahrami (2012). “Light verb construction based on cognitive linguistics.” Journal of Language and Comparative Literature Researches. Vol. 3, No. 4 (Tome 12). Pp. 169-191.[In Persian].

  • Andalib Semnani, KH. (2009). Pelke Poor (Junk food). Semnan: Abrokh Press [In Persian].

  • Besedina, N. (2012). “Evaluation through morphology: A cognitive perspective”.  Selected Papers from UK-CLA Meetings .Vol 1. Pp. 177 – 192.

  • Binnick, R.I. (1991). Time and the Verb: A Guide to Tense and Aspect. New York: Oxford University Press.

  • Brugman, C. (2001). “Light verbs and polysemy”. Language Sciences. 23(4).Pp. 551-578.

  • Croft, W. (2007). “Construction grammar”. In Geeraerts, D. & Cuyckens, H. (ed.). The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics. Oxford University Press.

  • Croft, W. & Cruse, A. (2004). Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Dabir-Moghaddam, M. (2009). Studies in Persian Linguistics. Iran University Press.[In Persian].

  • Davari, SH. (2010). “Possessive construction in Semnani dialect based on individualizing typology”. Papers of the First International Conference on Iran’s Desert area Dialects.Pp. 1015-1040.[In Persian].

  • Family, N. (2006). Explorations of Semantic Space: the Case of Light Verb Constructions in Persian. Ph.D dissertation in Paris:EHSS.

  • Fillmore, C.; P. Kay & M.C. O'Connor, (1988). “Regularity and idiomaticity in grammatical constructions: The case of let alone”. Language 64. Pp. 501-538.

  • Goldberg, A. (1995). Constructions: A Construction Grammar Approach to Argument Structure. Chicago, IL: Chicago University Press.

  • Heshmati- Rasavi, N. (2010). “ morphophonemics in Semnani , Sorkhe’I & aftari dialects.Papers of the First International Conference on Iran’s Desert Area Dialects.Pp. 823-832.[In Persian].

  • Hopper, P. (1991). “ Dispersed verbal predicates in vernacular written English”. In: Proceedings of the Seventeenth Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society. Berkeley Linguistics Society, Berkeley, CA. Pp. 402-413.

  • Javaheri, M. H. & P. Pazum Shariati (2008). A Glossary of Ancient Semnani Dialect. Semnan: Abrokh Press [In Persian].

  • Jokar- Shahrestani, S. (2013). Morphophonemics in Semnani. M. A. thesis, Semnan university .[In Persian].

  • Kalbasi, I. (2005). “Linguistic ancient properties of Semnani dialect.” Papers of Semnani Dialectcollected by Dr. Esmat Esmaili & Dr. Mustafa Jabbari,Semnan, Semnan University, pp. 297-302. [In Persian].

  • Karimi-Doostan, GH. & Z. Roohi Baygi (2016). “A cognitive study of light verb poleysemy: The case of  ZADAN.” Journal of Linguistic Researches, Vol. 7, No. 3 (Tome 31). Pp. 129-148.[In Persian].

  • Khalesi, A. (2009). Samani Vaja (Semnani speech). Semnan: Abrokh Press.[In Persian].

  • Lieber, R. (2004). Morphology and lexical semantics. Cambridge: Cambridge University Press.

  • Mansouri, M. (2013). “Light verb in Persian complex predicates”. Journal of Language and Dialects Studies of Western Iran. 1, No. 1.Pp. 79-106[In Persian].

  • Mohammad- Ebrahimi, Z. et. al. (2010). “The study of grammatical gender in Semnani dialect”.Papers of the First International Conference on Iran’s Desert Area Dialects. Pp. 1849-1876. [In Persian].

  • Mohammad, J. & S. Karimi (1992). “Light verbs are taking over complex verbs in Persian”. Proceeding of WECOL. Pp. 195-212.

  • Moradi, E. & GH. Karimi-Doostan, (2013). “A semantic study of complex predicate in Persian language.” Journal of Literature and Language, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Bahonar University of Kerman. Vol. 16, No. 33. Pp. 305-325[In Persian].

  • Moradi, S. (2013). Verb in Semnani Dialect. M. A. thesis, Semnan University .[In Persian].

  • Pajum Shariati, P. & A. Khalesi (2013). A course in Semnani Dialect. Semnan: Semnan University, Semnan University Press.[In Persian].

  • Safaei, A. & Darvishali- Poorastaneh, L.(2010). “The study of linguistic similarities between Semnani & Gilaki dialects”. Papers of the First International Conference on Iran’s Desert Area Dialects. Pp. 1379-1396 .[In Persian].

  • Seraj, F. (2008). The Study of Gender, its Representation & Nominative and accusative cases in Semnani Dialect. M. A. thesis in Linguistics, Tehran: Payame- Noor  University.[In Persian].

  • Talmy, L. (1985). “Force dynamics in language and thought”. In: Proceedings of the Twenty-Fourth Regional Meeting of the Chicago Linguistic Society. Chicago Linguistic Society, Chicago. Pp. 293-337.


 

جستارهای زبانی
دوره 8، شماره 6
بهمن و اسفند 1396
صفحه 103-136