1
دانشیار گروه زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2
دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3
استاد گروه زبانشناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی و به کاوش دربارۀ مفهوم «رو» و ارتباط آن با «آبرو» در جامعۀ ایرانیان فارسی‌زبان است. داده‌ها به شیوۀ قوم‌نگاری گفتار، یعنی از طریق بررسی کاربرد واژۀ «رو» و اصطلاحها و باهم‌آییهای آن در گفت‌وگوهای روزمره، وبلاگها، فیلمها و مجموعه‌های تلویزیونی گردآوری و سپس در بافت کاربردی خود تحلیل معنایی و کاربردشناختی شده‌اند و در پرتو نظریه‌های غالب وجهه، تحلیل و بررسی شده‌اند. بررسیها نشان می‌دهد وجهه در فرهنگ ایرانی دو بُعد دارد: یکی «آبرو» که انگارۀ عمومی و مثبت فرد و گروهی را که فرد عضو آن است، نشان می‌دهد و در آن بیش از همه بر به رسمیت شناخته شدن توانمندیها، مهارتها و شایستگیها، شأن اجتماعی و تمایز بین دو قلمرو بیرون و درون تأکید می‌شود و دیگری، «رو»، که منِ خصوصی یا فردی است و آن بعد از انگارۀ فرد را نشان می‌دهد که منفی است و می‌بایست پنهان شود. نتایج همچنین نشان می‌دهند که از کاربردهای مهم «رو نشدن»، «پررویی» و «رودادن» سرکوب فردیت و ابراز وجود است که با عنوانهایی مثل شرم، حیا، فروتنی و شکسته‌نفسی در نظام توقعات و انتظارات اجتماعی ارزش اخلاقی مثبت محسوب می‌شوند. کاربردهای «رو» و «آبرو» با حفظ یا تهدید وجهه و قضاوتهای ادب/بی‌ادبی در ارتباطاند، ولی نه آن‌گونه که در نظریۀ ادب براون و لوینسن (1987) پیش‌بینی شده است. این اصطلاحها راهبردهای زبانی نیستند، بلکه ارزشهای نظم اخلاقی هستند که ادب و بی‌ادبی بر مبنای آنها سنجیده می‌شود و در هر موقعیت با راهبردهای مختلف بیان می‌شوند.
مقدسی‌نیا، مهدی و سیدعلی اصغر سلطانی (۱۳۹۳). «کاربردشناسی زبان و سازوکارهای ادب‌ورزی در برخی از ادعیۀۀ شیعه». جستارهای زبانی، دورۀ 5. ش ۲۱. صص ۲۰۷-۲۲۸.
میلانی، عباس (1378). تجدد و تجددستیزی در ایران. تهران: اختران.
Abdollahi, M.; E. Amalsaleh & M.S. Mohagheghzadeh (2014). “Politeness in Kolah Ghermezi”. Journal of Children’s Literature Studies, 5(2).Pp. 129-152. [In Persian].
Adelkhah, F. (1999). Being Modern in Iran (Translated by: Jonathan Derrick). London: C. Hurst & Co. Publishers Ltd.
Aghagolzade, F. (2016). Research Methods in Language and Linguistics. Tehran: Jame’eshenasan Publications. [In Persian].
Ahangar, A. & B. Ashrafi (2014). “The Study of the Communicative Situation Effect on the Selection of Politeness Strategies in Birjandi High School Girls’ Conversations”, Zabanpazhui: Quarterly Journal of Language Studies, 6 (11).Pp. 7-41. [In Persian].
Ahmadi, N. & F. Ahmadi (1998). Iranian Islam: The concept of the individual. London: MacMillan Press.
Amouzadeh, M. (2001). “Politeness in Persian”. Language Forum. 27. Pp. 131-141.
Anvari, H. (2002). Sokhan Great Dictionary of Persian. Tehran: Sokhan Publications. [In Persian].
Arundale, R.B. (1999). “An alternative model and ideology of communication for an alternative to politeness theory”. Pragmatics 9 (1). Pp. 119-153.
Arundale, R.B. (2006). “Face as relational and interactional: A communication framework for research on face, facework, and politeness”. Journal of Politeness Research 2 (2). Pp. 193-216.
Arundale, R.B. (2009). “Face as emergent in interpersonal communication: An alternative to Goffman”. In: Bargiela-Chiappini, F., Haugh, M. (Eds.), Face, Communication, and Social Interaction. Equinox, London.Pp. 33-54.
Arundale, R.B. (2010). "Constituting face in conversation: face, facework, and interactional achievement". Journal of Pragmatics 42 (8). Pp. 2078-2105.
Arundale, R.B. (2013). “Face as a research focus in interpersonal pragmatics: Relational and emic perspectives”. Journal of Pragmatics, 58. Pp. 108-120.
Asdjodi, M. (2001). “A Comparison between Ta'arof in Persian and Limao in Chinese”. International Journal of the Sociology of Language 148. Pp. 71-92.
Babai Shishavan, H. & F. Sharifian (2013). “Refusal strategies in L1 and L2: A study of Persian-speaking learners of English". Multilingua 32(6). Pp. 801–836.
Babai Shishavan, H. & F. Sharifian (2016). “The refusal speech act in a cross-cultural perspective: A study of Iranian English-language learners and Anglo-Australian speakers”. Language & Communication 47.Pp. 75-88.
Babai Shishavan, H. (2016). “Refusals of invitations and offers in Persian: Genuine or ostensible? ”. Journal of Politeness Research Language Behaviour Culture 12(1).Pp.55-93.
Beeman, W.O. (1976(. “Status, style and strategy in Iranian interaction". Anthropological Linguistics 18(7). Pp.305-322.
Beeman, W.O. (1986). Language, Status, and Power in Iran. Bloomington: Indiana University Press.
Brown, P. & S.C. Levinson (1978). “Universals in language usage: Politeness phenomena”. In Esther Goody (Ed.), Questions and politeness: Strategies in social interaction, 56 –289. Cambridge: Cambridge University Press.
Brown, P. & S.C. Levinson (1987). Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
de Kadt, E. (1998). “The concept of face and its applicability to the Zulu language”. Journal of Pragmatics 29(2).Pp. 173–191.
Duranti, A. (1988). “Ethnography of Speaking: Toward a Linguistics of the Praxis”. In: F. J. Newmyer (Ed.), Linguistics: The Cambridge Survey, vol. VI. Language: The Socio-cultural Context. Cambridge: Cambridge University Press Pp. 210-228.
Eelen, G. (2001). A Critique of Politeness Theories. Manchester: St. Jerome.
Garfinkel, H. (1967). Studies in Ethnomethodology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Ghazi Moradi, H. (1999). On Selfism of Iranians: An Essay on the Social Psychology of the Iranian People. Tehran: akhtaran. [In Persian].
Ghazi Moradi, H. (2004). In Praise of Shame: Sociology of Shame in Iran. Tehran: Akhtaran. [In Persian].
Ghiasian, M.; A. Ahangar; D. Firahi & T. Zakeri (2015). “Hedging in political press conferences of tenth president of Iran”, Language Related Research, 6 (3).Pp. 215-239. [In Persian].
Goffman, E. (1967). Interaction Ritual. Essays on Face-to-face Behavior. New York: Pantheon Books.
Gu, Y. (1990). “Politeness phenomena in Modern Chinese”. Journal of Pragmatics 14, pp. 237-257.
Haugh, M. & C. Hinze (2003). “A metalinguistic approach to deconstructing the concepts of 'face' and 'politeness' in Chinese, English and Japanese”. Journal of Pragmatics, 35. Pp. 1581-1611.
Haugh, M. & F. Bargiela-Chiappini (2010). “Face in interaction”. Journal of Pragmatics, 42(8).Pp. 2073–2077.
Haugh, M. (2009). “Face and interaction”. In: Bargiela-Chiappini, F., Haugh, M. (Eds.), Face, Communication and Social Interaction. Equinox, London. Pp. 1–30.
Haugh, M. (2013). “Disentangling face, facework and im/politeness”, Sociocultural Pragmatics 1(1). Pp. 46-73.
Haugh, M. (2015). (Im)Politeness Implicatures. Germany: Mouton De Gruyter.
Hosseini, S.M. & M. Amerian (2014). “Disagreement strategies among male and female university students”, Zabanpazhui: Quarterly Journal of Language Studies, 6 (13). Pp. 65-89. [In Persian].
Hosseini, S.M. (2009). “Politeness and power: linguistic markers of disagreement in thesis defense sessions” Journal of Researches in Linguistics, 1(1). Pp. 79-100. [In Persian].
Hosseini, S.M.; F. Aghagolzadeh; A. Kord Zafaranlou & A. Golfam. (Forthcoming). “Face in the Iranian Culture: An Ethnographic Study of the Concept of Aberu”, Linguistics and Dialects of Khorasan. [In Persian].
Hu, H. Ch. (1944). The Chinese concept of “face”, American Anthropologist, 46, Pp. 45-6.
Izadi, A. (2015). “Persian honorifics and im/politeness as social practice”. Journal of Pragmatics 85. Pp. 81-91.
Izadi, A. (2016). “Culture-generality and culture-specificity of face: Insights from argumentative talk in Iranian dissertation defenses”. Pragmatics and Society 7 (3).
Jahangiri, N. (1999). “Forms of politeness, power and solidarity in Persian” in Language: A Reflection of Time, Culture and Thought (Collection of papers). Pp. 125-159. Tehran: Agah Publishers. [In Persian].
Kádár, D. & M. Haugh (2013). Understanding Politeness. Cambridge: Cambridge University Press.
Koutlaki, S. (2002). “Offers and expressions of thanks as face enhancing acts: tae’arof in Persian”. Journal of Pragmatics 34(12). Pp. 1733–1756.
Koutlaki, S. (2009). “Two sides of the same coin: how the notion of ‘face’ is encoded in Persian communication”. In: F. Bargiela-Chiappini & M. Haugh (Eds.), Face, Communication and Social Interaction. London: Equinox. Pp. 115–133.
Leeds-Hurwitz, W. (2005). “Ethnography”. In: K. Fitch & R. Sanders (Eds.), Handbook of language and social interaction. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. Pp. 327-353.
Lim, T.S. & J. Bowers (1991). “Face-work: Solidarity, approbation, and tact". Human Communication Research 17.Pp. 415–450.
Mahmoodi Bakhtiari, B. & S. Salimiyan (2016). “Linguistic impoliteness patterns in Sayyadan”, Language Related Research, 7(1). Pp. 129-149. [In Persian].
Mao, L. (1994). “Beyond politeness theory: “Face” revisited and renewed”. Journal of Pragmatics 21. Pp. 451-486.
Matsumoto, Y. (1988). “Reexamination of the universality of face: Politeness phenomena in Japanese”. Journal of Pragmatics 12. Pp. 403-426.
Milani, A. (1998). Modernity and its Foes in Iran. Tehran: Akhtaran. [In Persian].
Mills, S. (2003). Gender and Politeness. Cambridge: Cambridge University Press.
Moghaddasi-nia, M. & A.A. Soltani (2014). “Pragmatics and politeness strategies in some shi’a supplications”, Language Related Research, 5 (5).Pp. 207-228. [In Persian].
Nwoye, O. (1992). “Linguistic politeness and socio-cultural variations of the notion of face”. Journal of Pragmatics 18(4). Pp. 309–328.
O’Driscoll, J. (2007). "Brown & Levinson’s face: How it can—and can’t—help us to understand interaction across cultures". Intercultural Pragmatics 4, pp. 463-492.
Rahmani, H.; Y. Modarresi; M. Ghiasian & B. Zandi (2016). “Politeness and impoliteness in Persian-speaking youngsters’ Novels” Language Related Research, 7(5). Pp. 1-22. [In Persian].
Sadri Afshar, Gh., N. Hakami and N. Hakami. 2002. Dictionary of Contemporary Persian (4th ed.). Tehran: Farhang Moaser. [In Persian].
Sahragard, R. (2003). “A Cultural Script Analysis of a Politeness Feature in Persian”. Paper presented at the 8th Pan-Pacific Association of Applied Linguistics, Japan.
Scollon, R. & S.W. Scollon (2001). Intercultural Communication: A Discourse Approach. Oxford: Blackwell.
Sharifian, F. & M. Jamarani (2011). “Cultural schemas in intercultural communication: A study of Persian cultural schema of sharmandegi ‘being ashamed’”. Intercultural Pragmatics, 8(2). Pp. 227–51.
Sharifian, F. (2005). “The Persian cultural schema of shekasteh-nafsi: A study of complement responses in Persian and Anglo-Australian speakers”. Pragmatics & Cognition,13(2). Pp. 337-361.
Sharifian, F. (2007). “L1 cultural conceptualisations in L2 learning: The case of Persian-speaking learners of English”. In F. Sharifian and Gary B. Palmer (Eds.) Applied Cultural Linguistics: Implications for second language learning and intercultural communication (Pp. 33-52). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
Sharifian, F. (2008). "Cultural schemas in L1 and L2 compliment responses: A study of Persian-speaking learners of English". Journal of Politeness Research, 4(1), 55-80.
Sifianou, M. (2011). “On the concept of face and politeness”. In F. Bargiela-Chiappini & D. Kádár (Eds.), Politeness across Cultures. Basingstoke: Palgrave Macmillan. Pp. 42–58.
Spencer-Oatey, H. (1996). “Reconsidering power and distance”. Journal of Pragmatics 26. Pp. 1-24.
Terkourafi, M. (2007). “Toward a universal notion of face for a universal notion of cooperation”. In: Kecskes, I., Horn, L. (Eds.), Explorations in Pragmatics: Linguistic, Cognitive, and Intercultural Aspects. Mouton de Gruyter, Berlin.Pp. 307-338.
Ukosakul, M. (2009). “The significance of ‘face’ and politeness in social interaction as revealed through Thai ‘face’ idioms”. In F. Bargiela-Chiappini & M. Haugh (Eds.), Face, Communication and Social Interaction (Pp. 289-305). London: Equinox.
Watts, R. (2003). Politeness. Cambridge: Cambridge University Press.
گلفام,ارسلان , حسینی,سیدمحمد , آقاگل‌زاده,فردوس , کردزعفرانلو کامبوزیا,عالیه و گلفام,ارسلان . (1396). «رو» و «آبرو» دو روی مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی: پژوهشی قوم‌نگارانه در کاربردشناسی زبان. جستارهای زبانی, 8(6), 215-246.
MLA
گلفام,ارسلان , حسینی,سیدمحمد , آقاگل‌زاده,فردوس , کردزعفرانلو کامبوزیا,عالیه , و گلفام,ارسلان . "«رو» و «آبرو» دو روی مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی: پژوهشی قوم‌نگارانه در کاربردشناسی زبان", جستارهای زبانی, 8, 6, 1396, 215-246.
HARVARD
گلفام,ارسلان,حسینی,سیدمحمد,آقاگل‌زاده,فردوس,کردزعفرانلو کامبوزیا,عالیه,گلفام,ارسلان. (1396). '«رو» و «آبرو» دو روی مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی: پژوهشی قوم‌نگارانه در کاربردشناسی زبان', جستارهای زبانی, 8(6), pp. 215-246.
CHICAGO
ارسلان گلفام, سیدمحمد حسینی, فردوس آقاگل‌زاده, عالیه کردزعفرانلو کامبوزیا و ارسلان گلفام, "«رو» و «آبرو» دو روی مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی: پژوهشی قوم‌نگارانه در کاربردشناسی زبان," جستارهای زبانی, 8 6 (1396): 215-246,
VANCOUVER
گلفام,ارسلان,حسینی,سیدمحمد,آقاگل‌زاده,فردوس,کردزعفرانلو کامبوزیا,عالیه,گلفام,ارسلان. «رو» و «آبرو» دو روی مفهوم وجهه در فرهنگ ایرانی: پژوهشی قوم‌نگارانه در کاربردشناسی زبان. جستارهای زبانی, 1396; 8(6): 215-246.
جستارهای زبانی