‌مراحل ساخت معنا در خطبۀ 87 نهج‌البلاغه از دیدگاه نظریه آمیختگی مفهومی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 دانشیار، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 دانشیار، گروه زبان انگلیسی، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران
چکیده
نهج­البلاغه از شاخص­ترین کتب اسلامی است که متن آن دارای ویژگی­های زبانی و بلاغی منحصر­به­فردی است که مفاهیمی عمیق را در خود جای داده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی استعاره و تبیین ویژگی و کارکردهای آن در متن نهج­البلاغه، در چارچوب نظریه آمیختگی مفهومی (Fauconnier & Turner, 2002)، یکی از نظریه­های متأخر معنی­شناسی شناختی است. در این پژوهش با بررسی خطبۀ 87 (معرفی الگوی انسان کامل) ـ که از شاخص­ترین خطبه­های نهج­البلاغه است و از طریق تحلیل ساختار معنی و سازوکار شناختی درک معنی، مراحل ساخت معنی به تصویر کشیده شده و تلاش شده است تا مشخص شود کدام یک از انواع آمیختگی ساخت معنا در این خطبه وجود دارد و شبکه آمیختگی­های مفهومی در آن حاصل طی شدن چه مراحلی از مراحل شکل­گیری معناست. یافته­ها نشان می­دهد که در فرازهای این خطبه از تمام انواع آمیختگی مفهومی استفاده شده است و با استفاده از سه مرحلۀ ترکیب، تکمیل­سازی و گسترش می­توان به معنایی نوظهور دست یافت که هدف کلی آن به­دست دادن مقیاسی بشری است تا از این طریق مفاهیم ربوبی برای انسان قابل درک شوند. در نمونه­های ارائه­شده، استفاده از توانایی خلاق بشری برای بیان مفاهیم انتزاعی از طریق مفاهیم عینی در فضاهای مختلف کاملاً مشهود است.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


• ادیبی‌مهر، محمد (1386). تحلیل ارکان استعاره‏های پیچیدة نهج‏البلاغه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• اردبیلی، لیلا؛ برکت، بهزاد؛ روشن، بلقیس و محمد‌ابراهیمی، زینب (1394). «پیوستگی معنایی متن از منظر نظریۀ آمیختگی مفهومی». دوماه‌نامة جستارهای زبانی. دوره 6، شماره 5 (پیاپی 26) ، 27-47.
• ایمانیان،حسین و نادری، زهره (1392). «استعاره‌های جهتی نهج البلاغه از بعد شناختی». فصلنامة پژوهشنامة نهج-البلاغه. د 1، ش 4، 73-92.
• برکت، بهزاد و اردبیلی، لیلا (1391). «نقد و بررسی نظریة تلفیق مفهومی در تبیین فرایند ساخت معنا در ذهن». فصلنامة ذهن. ش 49، 53-71.
• برکت، بهزاد؛ روشن، بلقیس؛ محمد‌ابراهیمی، زینب و اردبیلی، لیلا (1391). «روایت‌شناسی شناختی (کاربست نظریۀ آمیختگی مفهومی بر قصه‌های عامیانة ایرانی) ». فصلنامة ادب پژوهی. دوره 6، شماره 21، 9-32.
• روشن، بلقیس و اردبیلی، لیلا (1392). مقدمه‌ای بر معناشناسی شناختی. تهران: نشر علم.
• شیخ‌احمدی، سروه (1388). ساختار استعاری حکمت های نهج البلاغه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه پیام نور.
• صادقی، لیلا (1392). «ادغام نوشتار و تصویر در متون ادبی بر‌اساس نظریة ادغام مفهومی». فصلنامة جستارهای زبانی. د 4، ش 3 (پیاپی15)، 75-103.
• صالح، صبحی. فرهنگ نهج البلاغه. ترجمه مصطفی رحیمی نیا، تهران: نشر اسلامی (1370).
• قائمی، مرتضی؛ مسبوق، مهدی و بیات، حسین (1390). «بررسی تصویر استعاری دنیا در خطبه‌های نهج‌البلاغه» .مجلة تحقیقات علوم قرآن و حدیث .سال هشتم، شماره 15، 109- 140
• مکارم‌شیرازی، ناصر (1379). پیام امام امیرالمومنین (ع). تهران: دارالکتب الاسلامیه.
• نورمحمدی، مهتاب، آقاگل زاده، فردوس و گلفام، ارسلان (1391). «تحلیل مفهومی استعاره های نهج البلاغه (رویکرد زبان شناختی)». مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. ش 22، صص 155-192.
References:
• Coulson, Seanna, Todd Oakley(2000). “ Blending basics”. Cogn Linguist: 11(3/4): 96-175.
• Delibegović, N. (2007). “Conceptual Integration Theory -the key for unlocking the internal cognitive choreography of idiom modification”. Jezikoslovlje 8.2: 169-191.
• Evans, V. and M. Green (eds.)( 2006). Cognitive Linguistics: An Introduction. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Fauconnier,G.(1994). Mental Spaces. New York: Cambridge University Press. [Originally Published(1995). Cambridge:MIT Press.
• Fauconnier,G. (1997). Mappings in Thought and Language, Cambridge University Press.
• Fauconnier, G. (2003). “Conceptual Integration.” Journal of Foreign Languages, no. 2.
• Fauconnier, G. & M. Turner( 1998). “Conceptual Integration Networks”. Cognitive Science.
• Fauconnier,G. & M. Turner (1998). Principles of conceptual integration. In J.P.Koenig (Ed.). Discourse and cognition. Stanford, CA: CSLI Publications. Pp. 283-296.
• Fauconnier, G. & M.Turner, (2002). The Way We Think.Conceptual Blending and the Mind's Hidden Complexities.N. Y.: Basic Books.
• Glebkin, V. (2013). “ A Critical View on Conceptual Blending Theory”. In M. Knauff, M. Pauen, N. Sebanz, & I. Wachsmuth (Eds.), Proceedings of the 35th Annual Conference of the Cognitive Science Society (p. 2404-2409). Austin, TX: Cognitive Science Society.
• Grady, J., T.Oakley,& S.Coulson (1999). Blending and metaphor. In: Steen George, Gibbs Raymond, editors. Metaphor in cognitive linguistics. Philadelphia: John Benjamins; p. 234–46.
• Joy,A., J.Sherry & J.Deschenes (2009). “Conceptual Blending in Advertising”. Journal of Business Research. No.62.Pp.39-40.
• Lakoff, G. (1993). The Contemporary Theory of Metaphor , in Metaphor and Thought, edited by Andrew Ortony, Cambridge: Cambridge University Press.‌
• Lakoff, G. and M. Johnson (1980). Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago Press.
• Pan, X. (2012). Metaphor in advertisement: An integrated approach based on conceptual blending theory and relevance theory. MA Dissertation. East China Normal University.
• Pereira, F. C. & A. Cardoso (2002). “Conceptual Blending and the Quest for the Holy Creative”, Proceedings of the 2nd Workshop on Creative Systems: Approaches to Creativity in AI and Cognitive Science, ECAI 2002, Lyon, France.
• Turner, M. (2007). Conceptual Integration. In D. Geeraerts & H. Cuyck (Ed.). The Oxford hand book of Cognitive Linguistics. Oxford University Press (2007). Pp. 377-393.
• Van Heerden, C. (2008). Intertextuality Reinterpreted: A cognitive Linguistics Approach with Specific Reference to Conceptual Blending, for the degree of MASTER OF ARTS in the subject Linguistics at the University of South Africa.