ساخت‌های مصدر نادر «ماْیستَاْ» [mæ:jstæ:] در گویش خانیکی

نویسنده
دانشیار گروه زبان فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.
چکیده
روستای تاریخی خانیکِ گناباد گویشی کهن و دست­نخورده دارد. در این گویش افعال و کلمه­هایی وجود دارد که در دیگر گویش­ها یا اثری از آن­ها نیست یا به­ندرت دیده می­شود؛ از جمله آن­ها فعل­های ساخته­شده از مصدر «ماْیستَاْ» است که ساخت­ها و زمان­های مختلف آن در نقش فعل کمکی و مستقل ـ با زمینه ذهنی قبلی ـ در خانیک با بسامد فراوانی رواج دارد. از این مصدر در گویش خانیکی چندین نوع ساخت مضارع و ماضی وجود دارد که بیشتر با ستاک­های فعلی و ساخت­های فارسی معیار، تفاوت­ دارد. این جستار به بررسی ساخت­های فعلی رایجِ این مصدر در گویش خانیکی پرداخته است که با هدف حفظ و رواج این فعل­ها و ارائه روش­هایی برای ساخت فعل­های نو و نیز کمک به افزایش نزدیک به پانصد ساخت فعلی در زبان فارسی ارائه می­شود. مواد مقاله به روش سنتی و بر اساس گفت­وگو با گویشوران کهن­سال و بیشتر بی­سواد خانیک، پی­ریزی و سپس تحلیل شده است. در گویش خانیکی تعداد زمان­های رایج از مصدر «ماْیستَاْ» [mæ:jstæ:] از فارسی معیار بیشتر است، به­خصوص که ساخت­های این مصدر در فارسی معیار به­کار نمی­رود. علاوه بر زمان­های دستوری رایج در فارسی معیار، ساخت­های دیگری از ماضی، مضارع­ و آیندۀ این مصدر معرفی شده است که به احیا و ساخت افعال فراوانی در زبان فارسی کمک خواهد کرد. همچنین، به بیان اختلاف ریشه یا بُن فعلی این مصدر در ماضی و مضارع پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• Abolghasemi, M. (2008). A Historical Geramer of the Persian, Tehran: SAMT. [In Persian]
• Abolghasemi, M. (1997). A Manual of Old Iranian languages, Tehran: SAMT. [In Persian]
• Ahangar, A. A. & A. A.Khoshkhu Nezhad, (2018 under press). “Negation and its position in Lori Dialect of Kohgilouyeh”. Language Related Research. [In Persian]
• Ahmadi Givi, H. (2005). Persian Grammar: Verb. Tehran: Ghatreh Press. [In Persian]
• Anushe, M. (2018). “An overview of the past time in the Persian language based on distributed distribution theory”, Language Related Research. 1 (43). Pp: 57- 80 .[In Persian]
• Anvari, H. & H. Ahmadi Givi (2014). Persian Grammar. Tehran: Fatemi.[In Persian]
• Badakhshan, E. et. al. (2015). “Case exposure in Sooranian Kurdish (from Sanandaj and Bane)”, Journal of Linguistics and Dialects of Khorasan, 6 (2 & 11) Pp:1- 28. [In Persian]
• Ekhteyari, Z. (2009). “Analysis of some words from Beihaqi’s History”, Journal of Persian Language and Literature of Literature Faculty of Tabriz University. 209 (52). Pp: 1-21. [In Persian]
• Ekhteyari, Z. (2016). A Study of Language and Culture of Khanikian People. Mashhad: Mohaqqeq. [In Persian]
• Ekhteyari, Z. (2012). “Description of Infinitive “æ:h” in Khaniki Dialect and a Comparison with other Dialects”. Journal of Linguistics and Khorasan Dialects. 1 (6). Pp: 29-50 .[In Persian]
• Ekhteyari, Z. (2015). Glossary of Khanikian Dialect. Mashhad: Mohaqqeq. [In Persian]
• Ekhteyari, Z. (2016). “Future Perfect and a few rare tenses in the Khanikian dialect”. Journal of Linguistics and Khorasan Dialects. (12) Pp: 29-47. [In Persian].
• Farahvashi, B. (2002). Dictionary of Pahlavi Language. Tehran: Tehran University Press .[In Persian]
• Givi, H. (2005). Persian Grammer of Verbs, Tehran: Qatreh. [In Persian]
• Hejazi, R. (2003). Hadi plan of the Village of Khanik. Islamic Research Foundation of Astane Qudse Razavi. [In Persian]
• Mazizani, A. & S. Sharifi ,(2015), “Pronominal clitic system in the course of Persian history and the causes of its change”. Language Related Research. Vol.6, No.4. Pp.275-305 .[In Persian]
• Meshkat Al-dini, M. (2007). Persian Grammar Based on Transformational Theory. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad. [In Persian]
• Natel Khanlari. P. (1993). Ancient Persian Grammar (Efat, M. Ed.). Theran: Toos. [In Persian]
• Papoli Yazdi. M. H. (1988). Dictionary of Villages and Religous Sites of Country. Mashhad: Institute of Islamic Research, Astan Qods Razavi. [In Persian]
• Rezaei, J. (1994). Glossary of Birjand Dialect. Tehran: Rouzbehan. [In Persian]
• Rezaei, J. (1998). A Study of Birjand Dialect: Morphology- Grammar. Tehran: Hirmand. [In Persian]
• Sabzevari, M. (Under press 2018) “Types of polysemy in standard Persian: A cognitive, approach”. Language Related Research. Vol.9, No.3. Pp:251-271. [In Persian]
• Shakourzadeh, E. (1984). Beliefs and Traditions of Khorasan People (2nd ed.). Tehran: Soroush .[In Persian]
• Shariat, M. J. (1988). Persian Grammar. Tehran: Asatir. [In Persian]
• Sharifi, Sh. (2011). “Study of Some Morphological Points about Pronoun Affixes in Khaxkian Dialect”. Journal of Linguistics and Khorasan Dialects, 3 (2). Pp: 1-15. [In Persian]
• Sharifi, Sh. & R. Zomorodian, (2008), “Agreement System in Kakhki Dialect”. Journal of Dialectology specifically for the Academy. 1(5) .Pp: 1- 18. [In Persian]
• Zomorrodiyan, R. (1989). Pragmatic Linguistics of Studying Qaen Dialect. Mashhad: Culture Deputy of Astane QodseE Razavi. [In Persian]