کاوش گفتمان کنشی گرمس در رمان اهل غرق از منیرو روانی‌پور

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
2 عضو هیأت علمی، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
چکیده
پرسمان اصلی پژوهش حاضر که با رویکردی توصیفی ـ ‌تحلیلی ـ مبتنی بر گفتمان کنشی گرمس انجام ‌شده است، تبیین نقش عوامل کنشی در آفرینش نظام‌ گفتمانی کنشی ـ القایی یا مجابی در رمان اهل غرق و چگونگی به‌کارگیری فرایند­شناختی در تولید ارزش و معنا، در القای هدف این داستان به خواننده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که گفتمان رمان با توجه به تأثیر پارامترهای رئالیسم جادویی، شاید توقع خواننده را به­سمت گفتمان شوشیِ مرکزی هدایت کند؛ اما قوت عناصر فولکلور در ذهن مردم منطقۀ خاصی مانند جفره، سبب شکل‌گیری لایه‌های هستی در تداوم معنا می‌شود و باور به شرایط حاکم بر ایجاد ابژۀ ارزشی، سوژه را مجبور به اجرای کنش می‌کند و گفتمان مرکزی را سبب می‌شود. در طول روایت اتصال و انفصال از ابژۀ ارزشی در جهت رفع نقصان معنا که سعادت و رسیدن به خوشبختی است، در حال تغییر است و این امر گفتمان‌های کنشی را از وضعیت سلبی به ایجابی و برعکس عبور می‌‍‌دهد. گاه انفصال از ابژۀ ارزشی و دگرگونی موقتی، ارزش مؤلفه‌های تغییر شرایط از نابسامان به سامان­‌یافته را در طول گفتمان کنش‌محور متفاوت می‌کند و نظام گفتمانی کنشی ـ تجویزی را که در ابتدای داستان آغازگر کنش بود، به نظام گفتمانی کنشی - مجابی تغییر می‌دهد. روانی‌پور فرایند کنشی قراردادی را میان کنش‌گزاران و کنشگر برای رسیدن به شیء ارزشی و شناخت کنش‌گزار از موقعیت خود و گسست از ابژۀ ارزشی در عملیاتی القایی ایجاد کرده تا کنش اصلی گفتمان حاصل شود و زمینه برای تحلیلی معناشناسانه از روایت اهل غرق فراهم گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، بابک (1378)، ساختار و تاویل متن، چاپ چهارم، تهران: نشر مرکز
داد، سیما (1392). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چاپ ششم. تهران: مروارید.
دینه سن، آنه ماری (1380). درآمدی بر نشانه‌شناسی. ترجمۀ مظفر قهرمان. چاپ نخست. آبادان: پرسش.
روانی‌پور، منیرو (1368). اهلِ غرق. چاپ اول. تهران: خانۀ آفتاب.
ژان میشل آدام، زروار، فرانسو (1385). تحلیل انواع داستان. ترجمۀ آذین حسین‌زاده و کتایون شهپرراد. چاپ دوم. تهران: قطره.
السیسور، ت. ا. پوپ (1383). مروری بر مطالعات نشانه‌شناختی سینما. ترجمۀ فرهاد ساسانی. چاپ اول. تهران: سوره مهر.
شعیری، حمیدرضا (1383). مبانی معناشناسی نوین. چاپ اول. تهران: سمت.
شعیری، حمیدرضا (1392). تجزیه و تحلیل نشانه‌- معناشناسی گفتمان. چاپ سوم. تهران: سمت.
شعیری، حمیدرضا (1392). نشانه‌ـ معناشناسی دیداری نظریه و تحلیل گفتمان‌های هنری. چاپ اوّل.تهران: سخن.
شعیری، حمیدرضا (1395). نشانه‌- معناشناسی ادبیات: نظریه و روش تحلیل گفتمان ادبی. چاپ اول. تهران: دانشگاه تربیت مدرس مرکز نشر آثار علمی.
شعیری، حمیدرضا و وفایی، ترانه (1388). ققنوس راهی به نشانه‌معناشناسی سیّال. چاپ نخست. تهران: علمی و فرهنگی.
ضمیران، محمد (1382). درآمدی بر نشانه‌شناسی هنر. چاپ اول. تهران: قصه.
عبدی، ناهید (1390). درآمدی بر آیکونولوژی: نظریه و کاربرد مطالعۀ موردی نقاشی ایرانی. چاپ اول. تهران: سخن.
معین، مرتضی‌بابک (1383). سیر زایشی معنا (مقالات اولین هم‌اندیشی نشانه‌شناسی هنر). چاپ اول. تهران: فرهنگستان هنر.
ب. مقاله‌ها:
رامین‌نیا، مریم و نیکوبخت، ناصر (1384)، «بررسی رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق»، پژوهش‌های ادبی، سال سوم، شمارۀ 8، صص 139- 154.
رضایی، سیده‌نرگس (1395). «بررسی و تحلیل حضور عناصر فولکلوریک در داستان‌های منیرو روانی‌پور (اهل غرق، سیریا سیریا، سنگ‌های شیطان و کنیزو)». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. سال پانزدهم. شمارۀ 40. صص 105- 135.
شعیری، حمیدرضا (1386). «بررسی انواع نظام‌های گفتمانی از دیدگاه نشانه‌ـ ‌معناشناسی». مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی. سال نهم. شماره 219. صص 106- 119.
شعیری، حمیدرضا (1388). «از نشانه‌شناسی ساختارگرا تا نشانه‌معناشناسی گفتمانی». نقد ادبی. سال دوم. شمار8. صص33- 52.
شعیری، حمیدرضا (1388). «مبانی نظری تحلیل گفتمان رویکرد نشانه‌ـ معناشناختی». پژوهش‌نامه فرهنگستان هنر. سال چهارم. شماره 12. صص 54- 72.
عباسی، علی و یارمند، هانیه (1389). «عبور از مربع معنایی به مربع تنشی: بررسی نشانه- معناشناسی ماهی سیاه کوچولو». جستارهای زبانی. سال دوم. شماره 3. صص 147- 172.
مالمیر، تیمور و ناصربافقی، علیرضا (1393). « تحلیل ساختاری رمان اهل غرق». متن پژوهی ادبی. سال هجدهم. شمارۀ60. صص 7 تا 24.