سبک‌شناسی گفتمانی خطبۀ 28 نهج‌البلاغه از منظر فرانقش اندیشگانی و بینافردی بر اساس رویکرد نظریۀ نقش‌گرای هلیدی

نوع مقاله : مقالات علمی پژوهشی

نویسندگان
1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری، ایران
2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری، ایران
چکیده
در این پژوهش، سبک گفتمانی خطبۀ 28 نهج­البلاغه از منظر دو فرانقش اندیشگانی و بینافردی نظریۀ نقش­گرای هلیدی، میزان بسامد فرایندها در فرانقش اندیشگانی و نحوۀ شکل‏گیری و صورت­بندی معنا در لایۀ ارتباط با مخاطب برای بیان گفتمانی در سطح فرانقش بینافردی بحث و بررسی شده ‏است. این جستار با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی در پی آن است تا با به­کار گیری نظریۀ نقش‏گرای هلیدی در دو سطح فرانقش اندیشگانی و بینافردی در خطبۀ 28 ـ که گفتمانی توصیفی از دنیا و آخرت است ـ ضمن تحلیل بندهای خطبه از جهت بسامد فرایندها‏، نحوۀ تعامل با مخاطب برای انتقال مفاهیم را تبیین کند. نتایج به­دست آمده نشان‏ خواهد داد که حضرت علی(ع) با به­کار گیری بسامد بالای فرایندهای مادی و وجه خبری در خطبه سعی در ملموس و عینی نشان دادن نگرش خود نسبت به دنیا و آخرت و اقناع‏سازی مخاطب در ترک دنیاپرستی و توجه به آخرت­گرایی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- نهج البلاغه
- ابن درید، ابوبکر محمد.(1987م). جمهرة اللغة. بیروت: دارالعلم للملایین.
- ابن منظور، محمدبن مکرم.(1414ق). لسان العرب. سوم. بیروت: دارصادر.
- ابوالحسنی، زهرا و میرمالک ثانی، مریم السادات.(1387). «بررسی کتابهای درسی دانشگاهی بر اساس نظریه نقش گرای نظام مند هلیدی و مقایسه آن با متون همسان غیر درسی»، سخن سمت. شماره20، 129- 143.
- بهار، محمدتقی. (1346). سبک شناسی. تهران: امیر کبیر.
- حائری، سیدمحمدکاظم.(1371ق). شرح نهج البلاغه. نجف: مطبعه النعمان.
- راستگو، محمد. (1382). هنر سخن آرایی. تهران: سمت.
- سجودی، فرزان. (1390). نشانه شناسی کاربردی. دوم، تهران: انتشارات علم
- سراج، سید علی. (1392)، «مطالعه دستور نقش گرای هلیدی در ده رمان از ده داستان نویس زن ایرانی». فصلنامه مطالعات داستانی، شماره2، 60- 77.
- سلطانی، سیدعلی اصغر. ( 1387 ). قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران). دوم. تهران: نشر نی.
- سیوطی، جلال الدین.(1421ق). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دار الکتاب العربى‏
- صفایی، علی و سلطانی، بهروز. (1395). «تحلیل گفتمان انتقادی نامه امام علی(ع) به معاویه». جستارهای زبانی. شماره17(پیاپی 25). 23-49.
- طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین. سوم، تهران: کتابفروشى مرتضوى
- عاصی، مصطفی و نوبخت، محسن. (1390). «تحلیل سبک شناختی شعر اخوان (آن گاه پس از تندر)؛ رویکردی نقش گرا». زبان شناخت. شماره2، 69- 98.
- عرب زوزنی، محمدعلی و پهلوان نژاد، محمدرضا. (1394)، «بررسی ساختارگذرایی در خطبه بیست و هفتم نهج البلاغه براساس فرانقش تجربی نظریه نقشگرا». فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره9، 1- 25.
- ...................................(1395)، «بررسی ساختار وجهی خطبة جهاد نهج البلاغه براساس فرانقش بینافردی نظریة نقشگرا». مجله زبان پژوهی، شماره21، 79- 114.
- فیومی، احمد بن محمد. (بی تا). مصباح المنیر. بی جا، بی نا.
- مجیدی، فاطمه و همکاران. (1393)، «بررسی ویژگیهای سبکی کشفالمحجوب با رویکرد نظریه‏ی انتقادی در چارچوب دستور نقشگرای هلیدی»، پژوهش های ادب عرفانی. شماره2، 123- 156.
- مصطفوی، پونه و صناعتی، مرضیه. (1395)، «بررسی سبکی یک داستانِ کوتاه معاصر ازمنظر نقش گراییِ هلیدی». مجله زبان و زبان پژوهی، شماره23، 131-156.
- مکارم شیرازی، ناصر. (1375). پیام امیرالمومنین، تهران: دارالکتب اسلامیه.
- میرفخرایی، تژا. ( 1383). فرایند تحلیل گفتمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‏ها.
- مهاجر، مهران و نبوی، محمد. ( 1376). به سوی زبانشناسی شعر: رهیافتی نقشگرا، تهران: نشر مرکز.
- هلیدی، مایکل و حسن، رقیه. (1393). زبان، بافت و متن ابعاد زبان از منظر نشانه شناسی اجتماعی، ترجمه محسن نوبخت. تهران: سیاهرود
- یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز. ( 1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
- Halliday, M.A.K & Matthiessen, Christian. (2004). An Introduction to Functional Grammar, New York: Oxford University Press Inc.
- Thompson, G. (1996). Introducing Functional Grammar. London: Arno-ld.