ناسوده‌شدگی انفجاری‌های لثوی در هورامی گونه پاوه

نویسنده
عضو هیئت علمی گروه زبان‌شناسی همگانی دانشگاه سمنان، ایران.
چکیده
ادیبان و دستورنویسان قدیم در توصیف‌ قاعده‌مندی‌های تلفظی فارسی از همخوانی با نام «ذالِ مُعجَمه» یا «ذالِ مُعجَم» یاد کرده‌اند که با آن‌چه ایشان «دال» تشخیص می‌داده‌اند در توزیع تکمیلی بوده است. این همخوان که از قرار معلوم جزو آواهای شایان توجه فارسی و برخی دیگراز زبان‌های ایرانی بوده، به‌تدریج در تداول محدود و محدودتر شده، تا بدان‌جا که گویش‌شناسان دوره معاصر بازمانده آن را صرفاً در جمعی از گونه‌های زبان‌های ایرانی جنوب غربی و برخی از گونه‌های پراکنده در استان فارس یافته‌ند، و ظاهراً به همین دلیل به آن [d] زاگرسی گفته‌اند. به‌ هر حال، هیچ یک از آثار در دست‌رس، از حضور این همخوان در هورامی سخنی به میان نیاورده‌اند؛ و این در حالی است که اتّفاقاً این همخوان، هم در مختصّه‌های آواییش، هم در کاربرد گسترده‌ای که دارد، و هم از جنبه همخوان‌های زیرساختی‌ای که با آنها در تناوب است، از آواهای شایان توجّه هورامی است. توصیف این همخوان هم جنبه‌ای منحصر به فرد از نظام آوایی زبان‌های ایرانی را به زبان‌شناسان معرفی می‌کند، هم پرتوی تازه را بر جغرافیای [d] زاگرسی می‌اندازد. پژوهش حاضر، توصیفی است از [d] زاگرسی در هورامی پاوه، که به‌ شکل یک ناسوده لثوی نرم‌کامی‌شده مشاهده می‌شود. استدلال‌های ارائه‌شده که در چهارچوب واج‌شناسی زایشی معیار و براساس پیکره‌ای برگرفته از گفتار گویش‌وران این گونه از هورامی تدوین شده‌اند، نشان می‌دهند که این آوا با انفجاری‌های لثویِ بی‌واکِ دمیده و واک‌دار تناوب دارد و در هر یک بازنمایی آوایی‌ای است که با دخالت قاعده‌‌ای واجی ناظر بر نرم‌شدگی تولید می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


• Blau, J. (1989a). “Le Kurde”. In Rüdiger Schmitt (ed.), Compendium Linguarum Iranicarum [Guide to Iranian Languages]. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag. Pp. 327-335.
• Blau, J. (1989b). “Le Gurânî et Zâzâ”. In Rüdiger Schmitt (ed.), Compendium Linguarum Iranicarum [Guide to Iranian Languages]. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag. Pp. 336-340.
• Carr, Ph. & Montreuil, J.-P. (2013). Phonology, 2nd Edition. Palgrave Macmillan.
• Clark, J.; Yallop, C. & Fletcher, J. (2007). An Introduction to Phonetics and Phonology, 3rd Edition. Cambridge MA and Oxford UK: Blackwell Publishing.
• Gussenhoven, C. & Jacobs, H. (2011). Understanding Phonology. Great Britain. Hodder Education.
• Karimi-Doostan, G.H. & Naghshbandi, Z. (2011). “Ergative Constructions in Hawrami”. Language Related Research. 2(2). Pp. 73-99. [In Persian].
• Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. Cambridge MA and Oxford UK: Blackwell Publishers.
• Kenstowicz, M. & Kisseberth, Ch.(1979). Generative Phonology: Description and Theory. New York: Academic Press Inc.
• Lecoq, P. (1989a). “Les Dialectes du Centre de l’Iran”. In Rüdiger Schmitt (ed.), Compendium Linguarum Iranicarum [Guide to Iranian Languages]. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag. Pp. 313-326.
• Lecoq, P. (1989b). “Les Dialects du Sud-ouest de l’Iran”. In Rüdiger Schmitt (ed.), Compendium Linguarum Iranicarum [Guide to Iranian Languages]. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag. Pp. 341-349.
• Mackenzie, D. N. (1966). The Dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon), Grammatical Sketch, Texts, and Vocabulary. Kbenhavn (Denmark).
• McCarthy, J. J. (2007). “Derivations and Levels of Representation. In Paul de Lacy. (ed.) The Cambridge Handbook of Phonology. Cambridge University Press.
• Naghshbandi, Sh. (1997). Hawrami (Paveh Variety) Phonology: Generative and Autosegmental Prespectives. Unpublished M.A. Thesis. Allameh Tabatabai University. Tehran. [In Persian].
• Natel Khanlari, Parviz. (1988). The History of Persian Language. (Volume 2). Tehran: Now Publisher. [In Persian].
• Oranski, Isoif Mikhailovich. (1960). Vvedenie v iranskuyu filologiyu. (Introduction to Iranian Philology). Moscow.
• Roca, I. & Johnson, W. (1999). A Course in Phonology. Cambridge M.A and Oxford UK: Blackwell Publishers.
• Rasekh Mahand, M. & Naghshbandi, Z. (2014). “The effect of discourse factors on case system in Hawrami”. Language Related Research. 4(4). Pp. 87-109. [In Persian].
• Windfuhr, G.L. & Arbor, A. (1989). “New west Iranian”. In Rüdiger Schmitt (ed.), Compendium Linguarum Iranicarum [Guide to Iranian Languages]. Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag. Pp. 251-262.